I liga polska w piłce nożnej

W latach 1913 i 1914 przeprowadzono dwie edycje piłkarskich mistrzostw Galicji – określanych mianem mistrzostw klasy A – w których udział wzięły cztery czołowe polskie kluby futbolowe zaboru austriackiego.
Równocześnie – dla pozostałych 20 polskich zespołów działających na terenie Galicji – zorganizowano rozgrywki klasy B. Nie była to co prawda klasyczna liga – w dodatku jej zwycięzca nie wywalczał promocji do klasy A – jednak to właśnie od tego momentu można mówić o hierarchiczności zmagań piłkarskich w Polsce i uznać owe rozgrywki za pierwsze w historii polskiej piłki nożnej zmagania drugiego szczebla.

Także w 1921, podczas nieligowych Mistrzostw Polski, istniał podział na dwie klasy. Zwycięzcy okręgowych klas A walczyli o tytuł mistrza Polski, natomiast dla słabszych zespołów, triumfatorów klas B zorganizowano wspólne rozgrywki finałowe. Wystąpiły w nich 4 zespoły: Cracovia II, Pogoń II Lwów, AZS Warszawa i Union Łódź, z których najlepsze okazały się rezerwy Cracovii. Z przyczyn finansowych w kolejnych latach zrezygnowano z ich przeprowadzania.

Osobny artykuł: Okręgowe rozgrywki w piłce nożnej w okresie międzywojennym.

Później, w okresie międzywojennym nie było stopni pośrednich pomiędzy Ekstraklasą a mistrzostwami okręgów (czyli rozgrywkami regionalnymi). Problem awansów do I ligi polskiej rozwiązywały turnieje barażowe. Raz na jakiś czas pojawiały się jednak koncepcje jej utworzenia, których w rzeczywistości nigdy nie zrealizowano. 2 listopada 1929 projekt jej powołania zaproponował na swych łamach Przegląd Sportowy. Idea nie została podchwycona przez piłkarską centralę, więc dalsze próby jej forowania porzucono. Do pomysłu wrócono niemal dekadę później. W niedzielę, 26 września 1937 odbyła się w Częstochowie konferencja przedstawicieli ośmiu klubów A-klasowych, podczas której omawiano szczegóły utworzenia ogólnokrajowej II ligi, a uczestniczyli w niej delegaci:

• Brygady Częstochowa,
• Dębu Katowice,
• Gryfa Toruń,
• Rewery Stanisławów,
• Strzelca Janowa Dolina,
• Śmigłego Wilno,
• Unii Sosnowiec,
• WKS Grodno.

Dodatkowo do udziału w niej zaproszono przedstawicieli czterech kolejnych drużyn, którzy jednakże nie pojawili się na spotkaniu. Były to:

• HCP Poznań,
• Naprzód Lipiny,
• Podgórze Kraków,
• Union Touring Łódź.

Podczas konferencji rozmawiano o utworzeniu narodowej B-klasy, którą miało tworzyć wspomnianych 12 klubów, jednak i z tego projektu nic nie wyszło.

Turnieje barażowe o awans do Ekstraklasy były w czasach międzywojennych sprawą dość skomplikowaną. Najpierw należało wygrać właściwą miejscowo regionalną A-klasą. Następnie rozgrywano spotkania między mistrzami A-klas z sąsiednich województw, wyłaniając w ten sposób mistrza makroregionu. Ostatnim etapem były zaś ogólnopolskie baraże, do których przystępowali czterej mistrzowie makroregionów: Polski płd.-zach., Polski płd.-wsch., Polski płn.-zach. oraz Polski płn-wsch. Z tego grona do Ligi awansowały dwa kluby.

Przykładem na opisanie tego procesu są baraże, które miały miejsce jesienią 1937. Zwycięzca warszawskiej A-klasy Polonia Warszawa, spotkała się najpierw z mistrzami sąsiednich okręgów – Gryfem Toruń, HCP Poznań oraz Unionem-Touring Łódź, a zwyciężając w tym turnieju została mistrzem północno-zachodniej Polski.

W barażach ogólnopolskich warszawianie grali ze Śmigłym Wilno (mistrz płn.-wsch. Polski), Unią Lublin (mistrz płd.-wsch. Polski) oraz Brygadą Częstochowa (mistrz płd.-zach. Polski). Z grona tych czterech drużyn awans do Ekstraklasy sezonu 1938 wywalczyły Polonia oraz Śmigły, które zastąpiły spadkowiczów – Garbarnię Kraków oraz Dąb Katowice.

Pierwsze, realne plany zawiązania właściwej II ligi polskiej pojawiły się w 1947. Już rok później, w trakcie 31. Walnego Zgromadzenia PZPN (zorganizowanego w Warszawie w dniach 14 lutego i 15 lutego 1948) projekt jej utworzenia próbowali przeforsować delegaci z Gdańska. Przeciwni temu byli jednak działacze z najsilniejszych piłkarsko ośrodków (Warszawa, Łódź, Kraków, Śląsk) i koncepcję tę trzeba było odłożyć do następnego spotkania. Tak się też stało i podczas 32. Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia PZPN w Warszawie, uchwałą z dnia 30 maja 1948, formalnie powołano II ligę państwową (jak ją pierwotnie nazywano), mającą liczyć 18 drużyn grających w jednej grupie. Jednak w przeddzień oficjalnego startu – uchwałą PZPN z 19 lutego 1949 – powiększono ją do 20 klubów, dzieląc przy tym na dwie grupy: północną i południową (w każdej po 10 drużyn).
Pierwsze mecze (w sumie 10 spotkań) rozegrano podczas inauguracyjnej kolejki sezonu 1949 w dniu 20 marca 1949. Premierowego gola zdobył Józef Kokot (piłkarz Naprzodu Lipiny) w pojedynku Naprzód Lipiny – Błękitni Kielce. Pierwszymi zwycięzcami zostały: Garbarnia Kraków (w grupie północnej) i Górnik Radlin (w grupie południowej) i to one awansowały do Ekstraklasy. Formalnie tytuł mistrza II ligi polskiej przyznano jednak tylko „Górnikom”, którzy po dramatycznym barażowym trójmeczu ograli krakowian (4:2, 0:2 i 4:3). Tytuły pierwszych drugoligowych królów strzelców wywalczyli: w grupie północnej – Mieczysław Nowak (Garbarnia Kraków) z 24 bramkami (później słusznie uznany za króla strzelców całych rozgrywek), zaś w grupie południowej – Franke (Górnik Radlin), strzelec 19 goli. Niezbyt chlubne miano pierwszych spadkowiczów przypadło natomiast: Ognisku Siedlce i PTC Pabianice (w grupie północnej) oraz Błękitnym Kielce i Pafawagowi Wrocław (w grupie południowej).

Później II liga polska wielokrotnie zmieniała swoją formułę – rozgrywana była w jednej, dwóch lub czterech (jedynie w latach 1951–1952) grupach. 4 lutego 1951 podjęto bowiem uchwałę o przekształceniu II ligi polskiej na wzór radziecki tak, by każde z 17 nowo utworzonych województw miało przynajmniej jeden zespół w tej klasie, toteż już w sezonie 1951 wystąpiły w niej aż 32 drużyny (po 8 ekip w każdej z 4 grup). Dodatkowo, przed sezonem 1952 powiększono ją o kolejnych 8 zespołów, do – rekordowej w całej historii tej klasy – liczby 40 drużyn, grających nadal w 4 grupach. Różnice w poziomie były jednak na tyle znaczne, że po roku wycofano się z tego pomysłu i w marcu do rozgrywek sezonu 1953 dopuszczono jedynie 14 ekip. Wycofanie prawie 1/3 wcześniejszego składu stało się zaczątkiem utworzenia III ligi polskiej. Systemem jednogrupowym grano przez cztery kolejne sezony (w edycji 1954 – na skutek wycofania się Lotnika Warszawa i Zawiszy Bydgoszcz – w zaledwie jedenastozespołowym gronie, co do dziś jest najmniejszą liczbą w historii).

Uchwałą z 16 lutego 1957 powiększono II ligę polską – od sezonu 1957 – do 24 drużyn (grających ponownie w dwóch grupach). Kolejna zmiana nastąpiła przed sezonem 1961, gdy to 18 lutego 1961 połączono obydwie grupy w jedną 18-zespołową, by po roku (17 lutego 1962) znów je podzielić na dwie (zaledwie 8-zespołowe). Ta reforma miała jednak logiczne uzasadnienie, bowiem podczas 47. Walnego Zgromadzenia (sprawozdawczego) PZPN, obradującego Warszawie w dniach 17 lutego i 18 lutego 1962, podjęto uchwałę by od sezonu 1963 (a formalnie 1962/1963) – wzorem niższych klas rozgrywkowych – przejść z systemu „wiosna-jesień” na bardziej europejski model „jesień-wiosna” (podobnie miało się stać w przypadku Ekstraklasy). Pierwszą kolejkę nowego systemu (będącą jednocześnie inauguracyjną sezonu 1962/1963) rozegrano 11 sierpnia 1962. Od tego czasu w jednej grupie II ligi polskiej występowało niezmiennie 16 klubów. O tym, że przemyślane koncepcje są dużo trwalsze, niż „genialne” przebłyski niech świadczy fakt, iż przez następnych 11 sezonów... nic już nie zmieniono.

27 czerwca 1973 uchwałą Prezydium PZPN – na fali euforii, spowodowanej wspaniałymi występami narodowej reprezentacji Polski Kazimierza Górskiego – postanowiono od sezonu 1973/1974 dwukrotnie powiększyć II ligę polską (dwie grupy po 16 drużyn). W tenże sposób i z niezmienną liczbą drugoligowców (czyli w sumie 32) grano przez kolejnych 16 sezonów (do sezonu 1988/1989), zmieniały się tylko osie nazw grup (raz „północ-południe”, raz „wschód-zachód”). Dopiero w 1989 – poniekąd na fali przemian ustrojowych kraju – postanowiono przy okazji zreformować rodzimą piłkę. W ten sposób od sezonu 1989/1990 II liga polska liczyła 20 klubów, grających w jednej grupie. Eksperyment ów przetrwał zaledwie dwa lata (do sezonu 1990/1991) i od edycji 1991/1992 grano z powrotem w dwóch grupach (tym razem już 18-zespołowych).

System dwugrupowy utrzymał się do sezonu 1998/1999 (jedynie przed edycją 1998/1999 – pod kątem planowanej reformy – zmniejszono liczbę klubów w każdej z nich do 14). W 1999 połączono obydwie grupy w jedną (aż 24-drużynową), tak więc w sezonie 1999/2000 każda z ekip rozegrała aż 46 ligowych bojów, co jest absolutnym rekordem w długiej historii polskiego futbolu i pewnie przez całe dekady takim pozostanie. Motywem przewodnim reformy PZPN była 20-zespołowa II liga polska i w sezonie 2000/2001 udało się do niego dojść. Po dwóch latach – przed sezonem 2002/2003 – zmniejszono liczbę klubów do 18. Mistrz oraz wicemistrz uzyskiwali bezpośredni awans do I ligi, natomiast drużyna z 3. miejsca rozgrywała dwumeczowy baraż z 14. zespołem I ligi. Cztery ostatnie kluby (z miejsc 15., 16., 17. i 18.) spadały bezpośrednio do starej III ligi polskiej, zaś cztery kolejne (z miejsc 11., 12., 13. i 14.) rozgrywały dwumeczowe baraże z wicemistrzami poszczególnych grup starej III ligi (o układzie poszczególnych par decydowało losowanie). W sezonie 2008/2009 nastąpiła reorganizacja rozgrywek, wskutek której nazwa I ligi przypadła drugiemu poziomowi rozgrywkowemu. Od tego czasu najwyższą klasą rozgrywkową w Polsce jest Ekstraklasa.

Od sezonu 2009/2010 zmieniono po raz kolejny zasady awansów i spadków. Wówczas do Ekstraklasy bezpośrednio awansowały dwie najlepsze drużyny, a do II ligi spadały cztery ostatnie kluby. Od sezonu 2014/2015 15. drużyna ligi miała szansę na utrzymanie się w I lidze, jednak w tym celu musiała rozegrać dwa mecze barażowe z 4. drużyną II ligi. Od sezonu 2018/2019 zrezygnowano z rozgrywania barażów, dlatego 15. miejsce w I lidze gwarantowało bezpośrednie utrzymanie.

W I lidze występuje 18 zespołów. Każdy rozgrywa 34 kolejki ligowe. Do grania w lidze upoważnia otrzymanie od PZPN licencji na dany sezon rozgrywkowy. Jednym z wymogów licencyjnych jest posiadanie oświetlenia na stadionie. Od 2020 roku niezbędna będzie również podgrzewana murawa.

Kolejna ważna zmiana została wprowadzona od sezonu 2019/2020. Od tego czasu do Ekstraklasy mogą awansować aż 3 kluby. Pierwsze dwa awansują bezpośrednio. Z kolei drużyny z miejsc 3–6 rozegrają między sobą mecze barażowe. Z ligi spadać będą nadal trzy drużyny.

W 2014 roku przekształcono stowarzyszenie Piłkarska Liga Polska (działające od 2001) w stowarzyszenie Pierwsza Liga Piłkarska (PLP) z siedzibą w PZPN. Od 2012 do 2016 prezesem PLP był Michał Listkiewicz. Od 2016 do lipca 2019 roku funkcje prezesa pełniła Martyna Pajączek. 19 lipca 2019 roku prezesem Pierwszej Ligi Piłkarskiej został wybrany Marcin Janicki.

Pierwsza Liga Piłkarska (PLP) jest związkiem piłkarskich klubów I ligi, mającym na celu rozwój współpracy pomiędzy klubami I ligi, w szczególności w zakresie podejmowania decyzji istotnych dla funkcjonowania tych rozgrywek, promocję I ligi oraz zwiększenie zainteresowania rozgrywkami I ligi wśród obecnych i potencjalnych kibiców piłki nożnej.

Ważną cechą klubów I ligi jest ich lokalność: kluby są ważne dla miejscowej społeczności, starają się przyciągać na trybuny rodziny, ale także prowadzą szkolenie piłkarskie dla dzieci i młodzieży, a jednocześnie organizują przy klubach Kluby Biznesu angażujące przedstawicieli lokalnego biznesu. Dużą rolę w życiu klubów odgrywają działania charytatywne i zaangażowanie w życie lokalnej społeczności.

Od sezonu 2006/2007 do sezonu 2007/2008 rozgrywki były pokazywane przez Telewizję Polską na antenach TVP Sport, TVP3 oraz TVP Info^[5][6]. Umowa - gwarantująca pokazywanie dwóch meczów w kolejce oraz magazynu ligowego – miała obowiązywać przez trzy sezony^[7] (do czerwca 2009)^[8], jednak 26 września 2008 PZPN podjął uchwałę o wypowiedzeniu umowy ze skutkiem natychmiastowym^[9]. W październiku 2008 prawa medialne do "nowej" I ligi nabyła Telekomunikacja Polska S.A., która oprócz transmitowania spotkań na antenie Orange Sport i Orange Sport Info produkowała również magazyn podsumowujący każdą kolejkę. Umowa była przedłużana aż do końca sezonu 2014/2015^[10]. Na początku 2015 roku PZPN podpisał 3-letnią umowę z Telewizją Polsat na pokazywanie dwóch spotkań z każdej kolejki I ligi wraz z magazynem ligowym, począwszy od sezonu 2015/2016 do sezonu 2017/2018^[11][12]. Umowa została przedłużona na kolejne 3 sezony od 2018/2019 do 2020/2021. W kwietniu 2020 roku umowa została przedłużona po raz kolejny i obowiązuje do sezonu 2023/2024^[13]. Wszystkie mecze rozgrywek są dostępne odpłatnie w streamingu, drogą internetową za pośrednictwem usługi Polsat Box GO, dostępnej w aplikacjach dedykowanych m.in. dla smartfonów, tabletów, telewizorów, a także poprzez stronę internetową dla komputerów stacjonarnych i laptopów. Trzy mecze każdej kolejki są emitowane na antenach Polsat Sport i niekiedy także Polsat Sport Extra lub Polsat Sport News. Mecze internetowe realizowane są minimum z czterech kamer, z powtórkami, z komentarzem oraz oprawą graficzną.^{[14][15][16][17]}.

Wszystkie magazyny ligowe dostępne są po ich premierze na telewizyjnych kanałach Polsat Sport, także w serwisie Polsat Box Go. Ponadto skróty meczów i bramki można oglądać na stronie internetowej polsatsport.pl.

Przez kilka miesięcy sezonu 2009/2010 sponsorem tytularnym ligi była firma bukmacherska Unibet, jednakże z powodu uchwalenia przez polski rząd ustawy antyhazardowej współpracę zakończono.

W lutym 2017 roku Pierwsza Liga Piłkarska sfinalizowała rozmowy z firmą NICE – producentem automatyki do bram, która była sponsorem tytularnym ligi do końca czerwca 2018 roku. W tym samym czasie udało się również sfinalizować rozmowy ze sponsorem oficjalnym Fortuna Online Zakłady Bukmacherskie Sp. z o.o. oraz z partnerem ligi firmą OSHEE.

W lipcu 2018 roku podpisano nową umowę z firmą Fortuna Online Zakłady Bukmacherskie Sp. z o.o, na mocy której stała się ona sponsorem tytularnym ligi na trzy kolejne sezony. Przedłużono również na kolejny sezon umowę z firmą OSHEE. W lutym 2021 roku umowa ze sponsorem tytularnym firmą Fortuna została przedłużona do końca sezonu 2023/2024. Pierwsza Liga Piłkarska związała się także umową z firmą motoryzacyjną Suzuki Motor Poland, a także firmą telekomunikacyjną INEA. W tym czasie rozgrywki współpracowały także z innymi partnerami takimi jak firma FoodCare, Zarys, Zakopiańska czy Galicjanka.

Obecnie zarząd Pierwszej Ligi Piłkarskiej liczy trzy osoby. Prezesem jest Marcin Janicki, który m.in. od 2017 do 2019 był także prezesem zarządu GKS GieKSa Katowice S.A.^[18].

Funkcję wiceprezesa pełnią Leszek Bartnicki, który był prezesem GKS Tychy, a obecnie sprawuje tę funkcję w Resovii Rzeszów, oraz Zbigniew Prejs, który na co dzień związany jest z Chrobrym Głogów.

W komisji rewizyjnej zasiadają Dawid Błaszczykowski, Bogdan Kłys, Piotr Sadczuk oraz Tomasz Lisiński.

Na zapleczu ekstraklasy ważne jest szkolenie młodzieży w przy klubowych akademiach. Ponadto w I lidze w każdym meczu obowiązkowo musi grać jeden młodzieżowiec. Od sezonu 2016/2017 w I lidze zaczął obowiązywać program Pro Junior System, który nagradza drużyny grające zawodnikami do 21. roku życia. Klubom przyznawane są punkty za spędzony przez zawodników czas na boisku. W pierwszym sezonie dla pięciu najlepszych drużyn PZPN przewidział w sumie 4,5 mln zł, w kolejnym dla siedmiu najlepszych drużyn 6 mln zł. Od sezonu 2021/2022 pula nagród została zwiększona o dodatkowe 3 mln zł, które dzielone jest proporcjonalnie do minut rozegranych przez młodzieżowców we wszystkich klubach.

Po raz pierwszy w historii I ligi system VAR został użyty w meczu Chojniczanka Chojnice – Raków Częstochowa (sezon 2017/2018). Od sezonu 2021/2022 system VAR-Light został wprowadzony na stałe do pierwszoligowych rozgrywek. System VAR-Light to uproszczona wersja podstawowego systemu VAR, a Polski Związek Piłki Nożnej to jedna z pierwszych federacji na świecie, która podjęła się pilotażowego projektu. Sędziowie w tej wersji systemu nie mają do swojej dyspozycji operatora powtórek, a sygnał dochodzący do VAR musi pochodzić z minimum czterech kamer.

Kluby, uczestniczące w tej klasie rozgrywkowej w sezonie 2018/19 muszą spełnić następujące kryteria infrastrukturalne:

• min. 2000 miejsc siedzących (w tym min. 500 miejsc zadaszonych),
• oświetlenie o natężeniu min. 1400 lx,
• podgrzewana murawa,
• system monitoringu wizyjnego.

Minimalna infrastruktura musi obejmować :

• dwa pełnowymiarowe boiska treningowe, o wymiarach odpowiadających wymiarom boiska głównego lub o szerokości min. 60 m i długości min. 100 m;
• jedno pełnowymiarowe boisko ze sztuczną trawą, na użytkowanie którego zgodę wyraził właściwy Wojewódzki ZPN^[19].

Nazwy drużyn, które wywalczyły awans do I ligi (ekstraklasy) wytłuszczono.

Ponieważ grupy dawnej II ligi były różnie oznaczane w różnych okresach, poniżej opisano je zgodnie z geograficzną lokalizacją ich obszarów (Pn - północna, Pd - południowa, Z - zachodnia, W - wschodnia, a przy czterech grupach odpowiednio PnZ, PnW, PdZ, PdW).

Lokalizacja miejscowości reprezentowanych w lidze (czerwonym punktem wyróżnione miejscowości reprezentowane przez więcej niż jeden klub)

7 klubów

• Warszawa: Gwardia, Hutnik, Lotnik, Marymont, Polonez, Polonia, Ursus^[o]

6 klubów

• Bydgoszcz: BKS, Brda, Chemik, Hydrobudowa, Polonia, Zawisza
• Wrocław: Lotnik, Odra, Polar, Stal, Śląsk, Ślęza

5 klubów

• Kraków: Cracovia, Garbarnia, Hutnik, Wawel, Wisła

4 kluby

• Katowice: Dąb, GKS, Rozwój, Stal
• Łódź: ŁKS, Start, Widzew, Włókniarz
• Ruda Śląska: Grunwald, Slavia, Urania, Wawel Wirek

3 kluby

• Białystok: Hetman, Jagiellonia, Włókniarz
• Bytom: Polonia, Ruch Radzionków^[p], Szombierki
• Częstochowa: Raków, Skra, Victoria
• Gdańsk: Gedania, Lechia, Polonia
• Lublin: Gwardia, Lublinianka, Motor
• Poznań: Lech, Olimpia, Warta
• Rzeszów: Resovia, Stal, Walter
• Szczecin: Arkonia, Pogoń, Stal Stocznia
• Wodzisław Śląski: Górnik Pszów^[q], Naprzód Rydułtowy^[r], Odra

2 kluby

• Bielsko-Biała: BKS Stal, Podbeskidzie
• Chorzów: AKS, Ruch
• Dębica: Iglopool, Wisłoka
• Gdynia: Arka, Bałtyk
• Jaworzno: Szczakowianka, Victoria
• Kielce: Błękitni, Korona
• Kluczbork: Metal, MKS
• Olsztyn: Stomil, Warmia
• Pabianice: PTC, Włókniarz
• Piotrków Trybunalski: Concordia, Piotrcovia
• Przemyśl: Czuwaj, Polonia
• Radom: Broń, Radomiak
• Sosnowiec: AKS Niwka, Zagłębie
• Tarnów: Tarnovia, Unia
• Toruń: Elana, Pomorzanin
• Wałbrzych: Górnik, Zagłębie
• Włocławek: Kujawiak, Włocłavia
• Zabrze: Górnik, Sparta

1 klub

• Bełchatów: GKS
• Brzesko: Okocimski KS
• Bytów: Bytovia
• Chełmek: KS
• Chodaków: Bzura
• Chojnice: Chojniczanka
• Czermno: HEKO
• Dąbrowa Górnicza: Zagłębie
• Dębno: Dąb
• Dzierżoniów: Lechia
• Elbląg: Olimpia
• Gliwice: Piast
• Głogów: Chrobry
• Gorzów Wielkopolski: Stilon
• Gorzyce: Tłoki
• Grodzisk Wielkopolski: Dyskobolia
• Grudziądz: Olimpia
• Iława: Jeziorak
• Inowrocław: Goplania
• Janikowo: Unia
• Jastrzębie-Zdrój: GKS
• Jelenia Góra: Karkonosze
• Kalisz: Calisia
• Kędzierzyn-Koźle: Chemik
• Kietrz: Włókniarz
• Knurów: Górnik
• Kołobrzeg: Kotwica
• Konin: Górnik/Aluminium/KP
• Kostrzyn nad Odrą: Celuloza
• Koszalin: Gwardia
• Krosno: Karpaty
• Legnica: Miedź
• Leszno: Polonia
• Lipiny: Naprzód^[s]
• Lubań: Sparta
• Lubin: Zagłębie
• Łęczna: Górnik
• Łomża: ŁKS
• Łowicz: Pelikan
• Malbork: Pomezania
• Mielec: Stal
• Mława: MKS
• Myszków: KS
• Namysłów: Start
• Nieciecza: KS
• Niepołomice: Puszcza
• Nowa Ruda: Piast
• Nowa Sól: Dozamet
• Nowe Miasto Lubawskie: Drwęca
• Nowy Dwór Mazowiecki: Świt
• Nowy Sącz: Sandecja
• Oleśnica: Pogoń
• Oława: Moto Jelcz
• Opoczno: Ceramika
• Opole: Odra
• Ostrowiec Świętokrzyski: KSZO
• Ostrów Wielkopolski: Ostrovia
• Ozimek: Małapanew
• Piaseczno: FC
• Płock: Wisła
• Pniewy: Sokół
• Police: Chemik
• Polkowice: Górnik
• Pruszków: Znicz
• Puławy: Wisła
• Racibórz: Unia
• Radlin: Górnik
• Radomsko: RKS
• Radzionków: Ruch^[p]
• Rydułtowy: Naprzód^[r]
• Rybnik: ROW
• Sanok: Stal
• Siedlce: Pogoń
• Słupsk: Gryf
• Stalowa Wola: Stal
• Starachowice: Star
• Stargard: Błękitni
• Stronie Śląskie: Kryształ
• Stróże: Kolejarz
• Suwałki: Wigry
• Szczytno: Gwardia
• Świdnica: Polonia
• Świdnik: Avia
• Świętochłowice: Naprzód Lipiny^[s]
• Świnoujście: Flota
• Tarnobrzeg: Siarka
• Tomaszów Mazowiecki: Lechia
• Turek: Tur
• Tychy: GKS
• Ursus: RKS^[o]
• Wojkowice: Górnik
• Wronki: Amica
• Wyszków: Bug
• Zabierzów: Kmita
• Zamość: Hetman
• Ząbki: Dolcan
• Zgierz: Boruta
• Zielona Góra: Lechia

• Drużyny rezerw nigdy nie grały na drugim poziomie ligowym, niewiele jednak brakowało, by do tego doszło. W 1952 awans na ten szczebel wywalczyły bowiem w barażach Cracovia II i Legia II Warszawa. Nie zagrały jednak w tej klasie, ponieważ decyzją władz piłkarskich zostały przesunięte do specjalnie w tym celu utworzonej ligi rezerw. W latach 2000-2008 dwa zespoły rezerw wywalczyły awans do ówczesnej II ligi: sezonie 2000/2001 były to rezerwy Legii, natomiast sezon później dokonały tego rezerwy Amiki Wronki. Zgodnie z ówczesnym regulaminem zespoły te nie mogły jednak awansować na szczebel centralny.
• Widzew Łódź jako jedyny zespół w historii zdołał obronić tytuł mistrza I ligi w kolejnym roku. W sezonie 2008/2009 Widzew wywalczył awans do Ekstraklasy, jednak decyzją PZPNu został karnie zdegradowany za korupcję, więc pozostał w I lidze. W kolejnym sezonie, tj. 2009/2010 Widzew ponownie wywalczył awans do najwyższego szczebla rozgrywek w Polsce i awansował, broniąc tytuł mistrzowski wywalczony w poprzednim sezonie.

• Tabela wszech czasów polskiej I ligi piłkarskiej
• Ekstraklasa

• Historia polskiej 2. klasy ligowej w statystyce
• RSSSF.com
• I Liga, [w:] baza Soccerway (liga–sezon) [dostęp 2021-01-03] .