Hieracium besseri
Hieracium besseri – gatunek rośliny należącej do rodziny astrowatych. Endemit Babiej Góry.
Systematyka[1] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek | Hieracium besseri |
Nazwa systematyczna | |
Hieracium besseri Szeląg Phytotaxa 2024 645 (3): 278–285[3] |
Morfologia
- Łodyga
- Ulistniona. O wysokości 35–40 cm. Zielona. W dolnej części pokryta średnio licznymi bladymi, prostymi włoskami o długości 2–3 mm i pojedynczymi gwiazdkowatymi. W górnej części rzadkie proste, blade z ciemną podstawą włoski o długości 1–2 mm i liczne gwiazdkowate, a także drobne gruczołki[3].
- Liście
- Liście rozetkowe 4 do 6. Sinawe. Wewnętrzne liście do 10 cm długości i 2,5 cm szerokości. Lancetowate, zaostrzone, ostro ząbkowane. Powierzchnia blaszki z obu stron lekko owłosiona bladymi, prostymi włoskami o długości 0,7–1,2 mm. Na nerwie środkowym i brzegach liczne proste i bardzo nieliczne (do braku) gwiazdkowate włoski. O klinowatej podstawie przechodzącej stopniowo w oskrzydlone ogonki liściowe. Zewnętrzne liście mniejsze, zaokrąglone na szczycie i zasychające w czasie kwitnienia[3].
- Liście łodygowe 3 do 4. Najniżej położone podobne do rozetkowych. Położone wyżej mniejsze, siedzące. Górna powierzchnia blaszki sinawa, dolna jasnozielona. U wyżej położonych liści górna powierzchnia słabiej owłosiona włoskami o długości do 0,5 mm, sprawiając wrażenie prawie skórzastej. Dolna słabo owłosiona włoskami prostymi o długości do 0,7 mm i nielicznymi gwiazdkowatymi. Na nerwie środkowym i brzegach nieliczne gwiazdkowate włoski i gruczołki[3].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki. Kwiatostany skupione na szczycie pędu. 3–4 na szypułach o długości do 3 cm zwykle zakończonych jednym koszyczkiem. Akladium (szypuła szczytowego koszyczka) o długości 1,5-2 cm. Szypuły cienkie, wzniesione, gęsto pokryte gwiazdkowatymi włoskami i prostymi włoskami o ciemnej podstawie długimi na 1,2 mm oraz rzadko pokryte czarniawymi włoskami gruczołkowymi o długości 0,3–0,5 mm. 2–4 szarozielone podsadki z nielicznymi włoskami prostymi o ciemnej podstawie i gwiazdkowatymi. Lekko rozdęte u podstawy okrywy o długości 11–13 mm, umiarkowanie owłosione. Podsadki okrywy ciemnozielone, lancetowate, u podstawy do 1,3 mm szerokości, na szczycie ostro zakończone, zebrane w trzy rzędy. Wewnętrzne podsadki z bladozielonymi brzegami pokrytymi włoskami gwiazdkowatymi. Pokryte licznymi czarniawymi prostymi włoskami długimi do 1,7 mm oraz rzadko pokryte czarniawymi włoskami gruczołkowymi o długości 0,3–0,5 mm, jak również nielicznymi żółtymi gruczołkami. Kwiaty języczkowe intensywnie żółte, nieorzęsione na szczycie. Słupki brudnożółte z gęstymi drobnymi włoskami. Pręciki ubogie w pyłek[3].
- Kwitnienie w końcu lipca[3].
- Gatunki podobne
Najbardziej podobny morfologicznie jest Hieracium englerijastrzębca przenętowatego i modrego[3].
. W porównaniu z nim H. besseri ma słabiej owłosioną dolną połowę łodygi, bardziej ząbkowane liście oraz dłuższe i ciemniejsze niełupki. Oba gatunki należą do gatunku zbiorowego H. carpathicum agg., którego przedstawiciele wykazują cechy pośrednie dla gatunków rodzicielskich, tj.Biologia
Hieracium besseri jest prawdopodobnie krzyżówką między jastrzębcem przenętowatym (w szerokim ujęciu) a jastrzębcem modrym (w szerokim ujęciu). Jest tetraploidem. Znane jest tylko rozmnażanie apomiktyczne[3].
Ekologia
Znane są jedynie stanowiska z masywu Babiej Góry, co czyni ten gatunek endemitem tego obszaru. W momencie odkrycia znane były dwa, położone w Kamiennej Dolnice, zasiedlane przez niespełna dwadzieścia osobników. Występuje na odsłoniętych siedliskach piętra kosodrzewiny na wysokości od 1550 m n.p.m. do 1590 m n.p.m. Osobniki dają się uprawiać poza naturalnym siedliskiem[3].
Ponieważ współcześnie na Babiej Górze nie występują rozmnażające się płciowo populacje gatunków rodzicielskich, uważa się, że jest to populacja reliktowa[3].
Systematyka
W obrębie rodzaju Hieracium zaliczany jest do sekcji Alpestria i gatunku zbiorowego Hieracium carpathicum . Jako mikrogatunek zbliżony jest do gatunków głównych jastrzębiec przenętowaty (H. prenanthoides) i jastrzębiec modry (H. caesium), prawdopodobnie będąc ich mieszańcem. Gatunkiem siostrzanym wydaje się Hieracium engleri[3].
Gatunek opisany w 2024 roku przez Zbigniewa Szeląga. Miejsce typowe to Babia Góra (dolna część Kamiennej Dolinki kamieniste traworośla na wysokości 1550 m). Holotyp zebrany 27 lipca 2021 roku znajduje się w zielniku KRAM Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN. Kilka paratypów i izotyp znajdują się w prywatnym zielniku Szeląga[3].
Nazwa gatunkowa upamiętnia Willibalda Bessera, który jako pierwszy zanotował w literaturze naukowej występowanie jastrzębców na Babiej Górze[3].