Hel (stacja kolejowa)

Stacja kolejowa w Helu znajduje się w północnej części miasta. Zabudowania dworcowe znajdują się przy ulicy Dworcowej i zajmują całą zachodnią zabudowę tej ulicy. Po drugiej stronie torów jest ulica Boczna^[5].

W 1918 Polska odzyskała niepodległość. Granice na Pomorzu ustalono dopiero w 1920. Wówczas linia kolejowa z Redy do Pucka (i dalej Krokowej) znalazła się w Polsce. Stacja w Pucku była najbliżej morza położonym obiektem na sieci PKP, dlatego zbudowano w Pucku tymczasowy port wraz z bocznicą kolejową^[6].

W 1921 rozpoczęto budowę linii na Mierzei Helskiej. Stacja w mieście Hel powstała w 1922^[7]. Linia została częściowo wybudowana na drodze kołowej, co spowodowało tymczasowe odcięcie Helu od sieci drogowej. Dopiero w 1923 koleje ostatecznie odbudowały zniszczoną drogę^[8]. Budowa dworców w miejscowościach nadmorskich trwała jeszcze do końca lat 20. XX wieku. W 1928 dobudowano linię ze stacji Hel do portu w Helu. Wówczas to linia 213 osiągnęła swoją maksymalną długość^[9].

W XX-leciu międzywojennym linia ta była obsługiwana przez parowozy OKl27, kursujące na trasie Gdynia – Puck – Gdynia oraz opalane olejem parowozy Tp3, które obsługiwały trasę Puck – Hel – Puck^[10]. Pod koniec lat 30. XX wieku na Hel zaczęły docierać pociągi dalekobieżne z Warszawy oraz południa Polski^[11].

Rozbudowa kolei spowodowała rozwój gospodarczy Mierzei Helskiej powodując, że dotychczas rybackie wioski przeistaczały się w kurorty oblegane latem przez turystów z pozostałej części Polski^[12].

W PRL ze względu na duże znaczenie militarne Helu, dostęp turystów do Helu był ograniczony. Mogli oni przyjeżdżać do miasta tylko koleją^[7].

W 1979 zaprzestano korzystać z przystanku Hel Bór^[13].

W 1982 zmodernizowano linię na odcinku Władysławowo – Hel. Podczas remontu między innymi wymieniono szyny lekkie na szyny S49^[14].

W 1998 linia 213 została zmodernizowana i zautomatyzowana. Ruch pociągów jest sterowany w Gdyni. Na stacji pozostała tylko obsługa kasy biletowej^[7].

W marcu 2001 dzięki interwencji i dofinansowaniu samorządu województwa pomorskiego linia została uratowana przed likwidacją^[15].

W 2005 do obsługi połączeń lokalnych pomiędzy Gdynią a Helem zaczęto stosować szynobusy i spalinowe zespoły trakcyjne wyprodukowane przez Pesa Bydgoszcz. W 2006 pojazdy te przejęły całość przewozów poza sezonem. W sezonie letnim ze względu na zwiększenie liczby podróżnych stosowane są składy tradycyjne^[16][17].

11 listopada 2010 Newag Nowy Sącz przekazał dwa dwuczłonowe SZT SA137, do końca roku zostały jeszcze przekazane 3 z 4 kupionych przez województwo pomorskie pojazdów trójczłonowych SA138, a czwarty z nich pojawił się na początku 2011. Pojazdy te zostały kupione ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa pomorskiego na lata 2007–2013 i przypisane zostały do obsługi połączeń Kościerzyna – Gdynia – Kościerzyna i Gdynia – Hel – Gdynia. Wyparły one stosowane dotychczas pojazdy wyprodukowane przez bydgoską Pesę^[18].

5 października 2011 podpisano umowę z przedsiębiorstwem Salcef Costruzioni Edili E Ferroviarie na rewitalizację całej linii nr 213^[19]. Remont rozpoczął się wiosną 2012^[20] i spowodował od 10 września 2012^[21] czasowe zamknięcia linii^[22]. Ze względu na zwiększone przewozy podczas wakacji ruch pociągów został odwieszony na wakacje 2013^[23]

Stacja leży na linii kolejowej nr 213 łączącej Redę z Helem. Linia jest jednotorowa, normalnotorowa, niezelektryfikowana^[7].

Budynek dworca jest wielobryłowy. Główna bryła jest piętrowa z dachem wielospadowym. Pozostałe bryły są parterowe z dachem dwuspadowym z niewielkim nachyleniem dachu. Budynek został wykonany z muru pruskiego. Od strony peronów znajduje się podcień^[24].

Stacja ma dwa perony posiadające łącznie 3 krawędzie peronowe. Perony są niskie, mają nawierzchnię asfaltową^[24]. Dojście do peronów jest na poziomie szyn^[25].

W połowie 2015 roku zakończono modernizację stacji, która była realizowana w ramach modernizacji linii nr 213^[26].

Linią 213 jeżdżą pociągi osobowe w relacji Gdynia – Hel (i z powrotem) oraz Gdynia – Władysławowo (i z powrotem). W okresie letnim do Helu od kilku lat jest przedłużany pociąg przyspieszony regio Tur Gdynia – Chojnice prowadzony przez całą swoją trasę lokomotywą spalinową^[27].

Ze względu na duży ruch turystyczny w sezonie letnim oraz zdecydowanie mniejszy poza sezonem dla linii publikowane były dwie tablice w rozkładzie jazdy. Od 2005 do obsługi połączeń lokalnych pomiędzy Gdynią a Helem zaczęto stosować szynobusy i spalinowe zespoły trakcyjne^[16]. Od 2010 są to przypisane do tej linii (oraz do trasy Kościerzyna – Gdynia – Kościerzyna) spalinowe zespoły trakcyjne SA137 i SA138^[18].

W sezonie letnim z powodu wzmożonego ruchu przewozy są obsługiwane składami klasycznymi z wagonami piętrowymi. SZT łączy się wówczas w dłuższe składy często z wagonem doczepnym w środku^[16].

Pociągi dalekobieżne jeżdżą linią kolejową nr 213 tylko w czasie wakacji letnich ze względu na napływ turystów na Mierzeję Helską. Wówczas na tej trasie jeżdżą zarówno pociągi pospieszne (TLK), jak i ekspresowe (EIC). Pociągi te ze względu na brak elektryfikacji są prowadzone lokomotywami spalinowymi^[28].