Guma ksantanowa (łac. gummi xanthani) – polisacharyd pochodzenia mikrobiologicznego, hydrokoloid zbudowany z glukozy, mannozy i kwasu glukuronowego oraz częściowo zestryfikowanych kwasów octowego i pirogronowego. Otrzymuje się ją poprzez fermentację węglowodanów przez bakterie Xanthomonas campestris.
Po oczyszczeniu – przez ekstrakcję etanolem lub izopropanolem – ksantan jest suszony i mielony. Guma ksantanowa tworzy pseudoplastyczne roztwory, których lepkość jest bardzo zależna od czynników mechanicznych (mieszanie). Lepkość roztworów jest w małym stopniu zależna od pH, temperatury i dodatku soli. Jest też odporna na kwaśne środowisko. Roztwory ksantanu nie reagują na działanie enzymów i zmiany temperatury. Wytrzymują zarówno ogrzewanie, jak i zamrażanie, oraz ponowne rozmrażanie. Obecność elektrolitów zwiększa lepkość układu. Dzięki swojej chemicznej i fizycznej stabilności guma ksantanowa jest szczególnie przydatna do zagęszczania silnie kwaśnych lub zasadowych roztworów. Dodatek gumy guar zwiększa znacznie lepkość roztworu gumy ksantanowej. Sama nie tworzy ona żelu, ale z gumą karobową daje żele elastyczne i termoodwracalne. Jest stosowana jako dodatek do żywności i ma symbol E415. Duże ilości gumy ksantanowej zużywane są w przemyśle wiertniczym w celu zwiększenia lepkości płuczki wiertniczej.
Przypisy
