Grzybówka fioletowawa

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Mycena, Mycenaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1794 r. Persoon, nadając mu nazwę Agaricus purus, do rodzaju Mycena przeniósł go P. Kumm. w 1871 r^[1].

Synonimów nazwy naukowej jest ponad 50^[2].

W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten znany był pod nazwami bedłka liliowa i grzybówka czysta (szczególnie popularna w atlasach grzybów jest ta druga nazwa będąca dosłownym tłumaczeniem nazwy łacińskiej). Władysław Wojewoda uważał, że obydwie są nieprawidłowe i w 1987 r. zmienił nazwę na grzybówka fioletowawa^[3].

Kolory tego gatunku są bardzo zmienne. U młodych owocników występują liliowe i fioletowe barwy, ale podczas dojrzewania znacznie się zmieniają i owocniki przyjmują zabarwienie białawe, żółtawe, różowe, brązowe, a nawet czerwone. Barwa owocników nie wystarcza do identyfikacji tej grzybówki^[4]

Kapelusz

Średnica 2–6 cm, kształt początkowo wypukły do dzwonkowatego, potem rozpostarty. Powierzchnia naga, początkowo liliowo-fioletowa, później biaława, żółtawa, różowo- brązowa lub czerwonawa^[4].

Blaszki

Średniogęste, zatokowato przyrośnięte do trzonu, barwy od białawej do szarobiałej, często różowo lub fioletowo nabiegłe. Przy trzonie często połączone są anastomozami^[5].

Trzon

Wysokość 4–10 cm, grubość 0,4–0,6 cm, cylindryczny, pusty, łamliwy. Powierzchnia lśniąca, gładka lub z drobnymi włoskami, biaława lub w kolorze kapelusza^[4][6].

Miąższ

Wodnisty, barwy białawej lub szarawej. Zapach i smak wyraźnie przypominające rzodkiew^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki długoeliptyczne lub niemal cylindryczne, słabo amyloidalne lub nieamyloidalne, o gładkiej powierzchni. Mają rozmiar 6-10 × 3-4 μm. Podstawki z 4 sterygmami. Cheilocystydy i pleurocystydy występują w różnej liczbie; czasami rzadko i w rozproszeniu, czasami licznie. Są wybrzuszone lub szeroko wrzecionowate i mają rozmiar 40-70 × 10-20 μm^[4].

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony, poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach. W Europie północna granica zasięgu biegnie przez Islandię i północne obszary Półwyspu Skandynawskiego^[7]. W Europie Środkowej jest jednym z najczęściej występujących grzybów^[5], w Polsce również jest bardzo pospolity^[3].

Owocniki wytwarza od wiosny do jesieni. Występuje w lasach zarówno liściastych, jak iglastych i mieszanych, w zaroślach, ale także na terenach otwartych; na łąkach, ugorach, trawiastych murawach itp^[8].

Saprotrof^[3]. Według niektórych źródeł jest grzybem słabo trującym dla człowieka. Wywołuje zaburzenia trawienne (prawdopodobnie przyczyną są pochodne indolu) i zawiera związki psychotropowe^[6]. Według innych źródeł jest stosunkowo dla ludzi mało szkodliwa, jednak z łatwością może być pomylona z trującą grzybówką różową, z tego też względu nie należy jej zbierać w celach spożywczych^[5].

Grzybówkę fioletowawą można łatwo pomylić z trującą grzybówką różową (Mycena rosea), gdyż często ma ona takie samo różowe ubarwienie i morfologicznie obydwa te gatunki są podobne. Podobna jest też grzybówka gołębia (Mycena pelianthina). Najłatwiej odróżnić od nich grzybówkę fioletowawą po rzodkiewkowym zapachu i smaku, pomocne przy rozróżnianiu tych gatunków są też inne cechy: grzybówka różowa nie występuje w lasach iglastych, grzybówka gołębia ma ciemniejsze blaszki i ciemniej zabarwione ostrza blaszek^[5]. Rosnąca w lasach liściastych grzybówka fioletowawa morfologicznie jest trudna do odróżnienia od grzybówki różowej^[5].