Grzbiet śródoceaniczny

Grzbiet śródoceaniczny – silnie wydłużona, wypukła forma dna oceanicznego, o stromych stokach, położona zazwyczaj pośrodku oceanów, oddzielająca od siebie dwa baseny oceaniczne^[a].

Grzbiety śródoceaniczne są to największe struktury linijne na powierzchni Ziemi. Ich łączna długość wynosi ok. 80 000 km, a szerokość sięga tysięcy kilometrów^[1]. Grzbiety wznoszą się ok. 2 km ponad powierzchnię sąsiadującego dna oceanicznego, tzw. równiny abisalnej.

W centrum wielu z nich, wzdłuż całego grzbietu ciągnie się dolina ryftowa o szerokości od 1 do 50 km i głębokości od 100 m do 1-2 km^[2]. W dolinie ryftowej dochodzi do wylewów lawy oraz wyrzutów przegrzanej wody (kominy hydrotermalne). W miejsce rozchodzenia się dwóch płyt oceanicznych wdziera się materia bazaltowa, powodując powstawanie nowej skorupy oceanicznej i rozrost dna oceanicznego. Jest to tzw. strefa spreadingu, gdzie dwie płyty litosfery oddalają się od siebie. Wiek skorupy oceanicznej rośnie od doliny ryftowej na zewnątrz, w stronę kontynentów.

Grzbiety śródoceaniczne są zazwyczaj przerywane poprzecznymi lub skośnymi do ich rozciągłości uskokami transformującymi i poprzesuwane wzdłuż nich na dziesiątki, a nawet setki kilometrów.

Niektóre grzbiety śródoceaniczne oddalają się od siebie. Grzbiet Śródatlantycki oraz Grzbiety Arabsko-Indyjski i Środkowoindyjski w momencie powstania były oddzielone jedynie kontynentem afrykańskim. W miarę rozrostu skorupy oceanicznej odległość między nimi się zwiększa – obecnie poza Afryką oddziela je pół Atlantyku i ok. 1/3 Oceanu Indyjskiego.