Gierkówka

Pierwsze plany wybudowania sieci tras szybkiego ruchu i autostrad w PRL powstały 15 marca 1972, gdy prezydium rządu zatwierdziło projekt budowy około 3000 km autostrad^[1]. Do budowy sieci nowoczesnych dróg powołany został Zarząd Autostrad, podporządkowany Centralnemu Zarządowi Dróg Publicznych^[1]. W pierwszym etapie budowy sieci autostrad planowano zbudować odcinek z Gliwic do Krakowa, a w drugim połączyć go z przedwojenną autostradą z Opola do granicy niemieckiej oraz zbudować trasę Warszawa–Łódź–Katowice^[2]. Plany z czasem okrojono^[1].

Formalna decyzja o budowie drogi łączącej Warszawę z konurbacją górnośląską została wydana 26 kwietnia 1973 na posiedzeniu rządu^[1]. Mimo rezygnacji ze statusu autostrady droga miała na całej trasie zyskać drugą jezdnię, sieć stacji benzynowych, obiektów gastronomicznych i miejsc obsługi pojazdów. Dodatkowo odcinek z Piotrkowa Trybunalskiego do Częstochowy zdecydowano poprowadzić w nowym śladzie, gdyż ze względu na dużą ilość terenów zabudowanych na tym odcinku konieczne byłoby wybudowanie licznych obwodnic^[2]. Drogę planowano ukończyć do 31 grudnia 1976^[1]. W celu przyspieszenia otwarcia wezwano do pomocy wojsko^[3].

Uroczyste otwarcie gierkówki odbyło się 8 października 1976^[3]. Uczestniczyli w nim I sekretarz KC PZPR Edward Gierek, premier Piotr Jaroszewicz, minister obrony narodowej Wojciech Jaruzelski^[4] i minister komunikacji Tadeusz Bejm^[2]. Podczas otwarcia wnoszono okrzyki i oklaski na cześć budowniczych i decydentów^[3].

Pierwotnie gierkówka miała łączyć Warszawę z Katowicami. Do otwarcia w 1976 była gotowa droga ze stolicy do Będzina^[3]. W latach 1978–1984 powstał nowy odcinek trasy S86, który połączył Będzin z Katowicami^[3]. Z czasem podjęto także budowę innych dróg, które traktowano jako przedłużenie gierkówki. Były:

• tak zwana wiślanka (droga z Katowic w kierunku Ustronia i Wisły)^[5][6],

Przed reformą międzynarodowej sieci drogowej w 1985 roku i wprowadzeniu nowej krajowej numeracji w lutym 1986 r.^[7] arteria posiadała oznaczenia:

• drogi międzynarodowej E82 na odc. Warszawa – Piotrków Trybunalski^[8],
• drogi międzynarodowej E16 na odc. Piotrków Trybunalski – Katowice^[8].

Droga miała na całej długości dwie jezdnie, na modernizowanych fragmentach zbudowano obwodnice większości miast. Przy drodze zaplanowano sieć stacji benzynowych, miejsc obsługi pojazdów i obiektów gastronomicznych. Nowo wytyczony fragment między Piotrkowem Trybunalskim a Częstochową zaprojektowano w przebiegu jak autostradę (łagodne łuki, omijanie miejscowości), ale wszystkie skrzyżowania były kolizyjne^[2]. Gierkówka nie miała bezkolizyjnych skrzyżowań ani ogrodzeń^[3].

Poszkodowanym miastem przy budowie gierkówki została Częstochowa, gdyż do czasu budowy autostrady A1, była jedynym dużym miastem, którego droga nie omija obwodnicą (obwodnice powstały wokół wielu znacznie mniejszych miast)^[3]. Niektórzy mieszkańcy miasta uważali, że brak obwodnicy był rodzajem zemsty wobec Kościoła katolickiego^[3].

• 3 września 1989 roku w Babsku doszło do wypadku, w którym zginęli Gaetano Scirea, drugi trener Juventus F.C., tłumaczka Barbara Jarnuszkiewicz oraz kierowca Henryk Pająk.
• 7 października 1991 roku w Słostowicach doszło do wypadku, w wyniku którego zmarli prezes NIK Walerian Pańko, dyrektor Biura Informacji Kancelarii Sejmu Janusz Zaporowski oraz pasażer BMW, które uczestniczyło w wypadku.
• 4 września 1993 roku pod Koziegłowami zginęli w wypadku działacze Solidarności: Grzegorz Kolosa, Adam Stepecki oraz kierowca Jan Tyszkiewicz^[9].

• Autostrada A1 (Polska)
• droga krajowa nr 1
• olimpijka