Galaktyka Południowy Wiatraczek

Galaktyka Południowy Wiatraczek (zwana inaczej Messier 83, M83 lub NGC 5236) – duża galaktyka spiralna z poprzeczką^[5] (SAB(s)c), zwrócona płaszczyzną dysku w naszą stronę^[6]. Jej poprzeczka jest utworzona z gwiazd i gazu^[7]. Znajduje się w konstelacji Hydry w odległości około 14,7 milionów lat świetlnych. Została odkryta w 1751^[8] lub 1752^[9] roku przez Nicolasa de Lacaille. Średnica galaktyki wynosi około 40 000 lat świetlnych^[10]. Galaktyka ta należy do grupy galaktyk M83 i jest jedną z jej głównych galaktyk.

Galaktyka Południowy Wiatraczek

Zdjęcie M83 wykonane przez ESO
Odkrywca	Nicolas de Lacaille
Data odkrycia	1751 lub 1752
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Hydra
Typ	spiralna z poprzeczką (SAB(s)c)[1][2]
Rektascensja	13h 37m 00,9s[2]
Deklinacja	–29° 51′ 57″[2]
Odległość	14,7 mln ly (4,5 Mpc[5])
Przesunięcie ku czerwieni	0,001733[1]
Jasność obserwowana	7,54[3][4]m
Rozmiary kątowe	12,9′ × 11,5′[2]
Charakterystyka fizyczna
Wymiary	∅ 40 000 ly
Alternatywne oznaczenia
Messier 83, NGC 5236, UGCA 366, PGC 48082, ESO 444-81, MCG -5-32-50, IRAS13342-2933
Położenie M83 w gwiazdozbiorze Hydry
Multimedia w Wikimedia Commons

W Polsce widoczna wiosną i latem. Odnajdziemy ją w końcowym odcinku ogona Hydry, około 5° pod linią łączącą gwiazdy trzeciej wielkości γ i π Hydrae^[9] (na granicy z Centaurem)^[7].

Jest to galaktyka gwiazdotwórcza^[5]. Jej nazwa pochodzi od ramion uformowanych z obłoków gazowych, które kształtem przypominają wiatrak. Jest to jedna z najbliżej położonych i najjaśniejszych galaktyk spiralnych spoza Grupy Lokalnej Galaktyk^[6]. Jest na tyle jasna, że można ją zaobserwować przez lornetkę. Ma niewielkie jasne jądro i ślady poprzeczki, podobnie jak nasza Galaktyka. Galaktyka Południowy Wiatraczek została zaobserwowana już w połowie XVIII wieku, lecz dopiero znacznie później zorientowano się, że jest to obiekt bliźniaczo podobny do naszej Drogi Mlecznej (a więc do niej nie należący).

Jak dotąd w M83 zaobserwowano sześć wybuchów supernowych: SN 1923A, SN 1945B, SN 1950B, SN 1957D, SN 1968L i SN 1983N^[11]. W galaktykach z katalogu Messiera więcej supernowych (8) odnotowano tylko w M61^[12][13]. W M83 odkryto ponadto prawie 300 pozostałości po supernowych oraz około 3000 gromad gwiazd^[14]. Niektóre z tych gromad są bardzo młode i liczą poniżej 5 milionów lat^[14].

W centrum M83 odkryto intrygujący podwójny pierścień wokół jądra^[15]. Jądro galaktyki również jest podwójne – oprócz supermasywnej czarnej dziury znajduje się tu okrążający ją asymetryczny dysk złożony z gwiazd, sprawiający wrażenie drugiego jądra^[14].