GX 339-4

GX 339-4 – układ podwójny należący do podklasy mało masywnych układów rentgenowskich. Zawiera gwiazdę klasy podolbrzyma typu K oraz czarną dziurę o masie ocenianej na 6 mas Słońca^[1]. Należy też do klasy mikrokwazarów, ponieważ posiada dżet^[2]. Okres orbitalny układu wynosi 1,7557 ± 0,0004 dnia^[1].

GX 339-4

GX 339-4 – wizja artystyczna
Gwiazdozbiór	Ołtarz
Rektascensja	17h 02m 49,50s
Deklinacja	–48° 47′ 23″
Odległość	19 600 ly >6000 pc
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	rentgenowski układ podwójny
Alternatywne oznaczenia
V821 Ara, 1RXS J170248.5-484719

Źródło to zostało odkryte w roku 1972 przez satelitę OSO 7^[3].Ostatnie wyniki oparte na analizie kształtu linii emisyjnej żelaza sugerują, że czarna dziura w tym układzie rotuje bardzo szybko (parameter a = 0,93 ± 0,01)^[4].

Znajduje się w zgrubieniu centralnym Galaktyki, odległość do źródła jest oceniana na nieco ponad 6 kpc^[5].

Źródło należy do klasy źródeł rentgenowskich przejściowych, to znaczy jest silnie zmienne,ma okresy zwiększonej aktywności trwające kilkadziesiąt–kilkaset dni i kilkusetdniowe okresy, kiedy jest bardzo słabe.

Od 1987 do 2004 roku przeszło około 15 epizodów wzmożonej aktywności^[5]. W czasie swojej ewolucji przechodzi przez wszystkie typowe stany jasnościowe charakterystyczne dla czarnych dziur, od stanu miękkiego/wysokiego przez stan twardy/niski do stanu spokojnego. Gdy źródło jest jasne, jest też bardzo silnie zmienne w krótkich skalachczasowych (nawet do milisekund^[6];), a rozbłyskom rentgenowskim towarzyszą rozbłyski optyczne:

• 1999 – off state^[7]
• 2002 – outburst^[8]

Przepływ masy w tym układzie jest spowodowany przez ekspansję gwiazdy-towarzysza wywołaną przesuwaniem się na zewnątrz gwiazdy otoczki, w której spala się wodór^[9], a gwiazda ta wypełnia swoją powierzchnię Roche’a.