Fuþark starszy
Fuþark (Futhark) starszy – najstarsza forma alfabetu runicznego, o charakterze ogólnogermańskim, używana od II do VIII wieku. Zachowało się około 350 inskrypcji pisanych tą odmianą alfabetu, pochodzących głównie z terenu Półwyspu Jutlandzkiego i Skanii, ale również w Europie Środkowej m.in. na Morawach[1]. W wyniku procesów fonetycznych zachodzących w językach germańskich został wyparty w Skandynawii przez zredukowany tzw. fuþark młodszy, a na Wyspach Brytyjskich przez 28-znakowy, a później 31-znakowy, fuþork.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/01_Runes_of_the_Elder_Futhark_painted_on_little_stones_-_Runen_des_%C3%A4lteren_Futhark_auf_kleine_Steine_gemalt.jpg/300px-01_Runes_of_the_Elder_Futhark_painted_on_little_stones_-_Runen_des_%C3%A4lteren_Futhark_auf_kleine_Steine_gemalt.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Kylverstenen_1383.jpg/300px-Kylverstenen_1383.jpg)
Fuþark starszy składał się z 24 liter, podzielonych na trzy ośmioznakowe grupy. Każda z liter miała swoją nazwę, będącą zarazem określeniem pewnej wartości o najprawdopodobniej magicznym charakterze:
Runa | Wartość fonetyczna | Nazwa | Znaczenie |
---|---|---|---|
![]() | f | *fehu | bogactwo |
![]() | u | *ūruz | tur, wół |
![]() | þ | *þurisaz | olbrzym, zła moc |
![]() | a | *ansuz | bóg |
![]() | r | *raidō | wyprawa |
![]() | k | *kaunan | choroba, rana, wrzód |
![]() | g | *gebō | dar |
![]() | w | *wunjō | powodzenie |
![]() | h | *haglaz | grad |
![]() | n | *naudiz | los |
![]() | i | *īsaz | lód, śmierć |
![]() | j | *jēran | rok, plon |
![]() | ï | *īwaz | cis |
![]() | p | *perþo | drzewo owocowe |
![]() | z | *algiz | łoś |
![]() | s | *sōwilō | słońce |
![]() | t | *tiwaz | Tyr |
![]() | b | *berkanan | brzoza |
![]() | e | *ehwaz | koń |
![]() | m | *mannaz | człowiek |
![]() | l | *laguz | woda |
![]() | ŋ | *ingwaz | fallus, płodność |
![]() | d | *dagaz | dzień |
![]() | o | *ōþilan/*ōþalan | dziedzictwo |
Przypisy
Bibliografia
- Paulina Horbowicz, Gert Kreutzer, Witold Maciejewski, Dominika Skrzypek: Runy. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2011. ISBN 978-83-7436-259-7.
🔥 Top keywords: Wikipedia:Strona głównaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024Specjalna:SzukajWikipedia:O WikipediiMichał ProbierzMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2020Kylian MbappéMistrzostwa Europy w piłce nożnejMistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022Antoine GriezmannNicola ZalewskiMistrzostwa świata w piłce nożnej mężczyznReprezentacja Francji w piłce nożnej mężczyznDzień OjcaTaras RomanczukRomelu LukakuMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2016Reprezentacja Polski w piłce nożnej mężczyznAdam BuksaZofia Noceti-KlepackaPolskaDidier DeschampsRobert LewandowskiMistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2026FentanylMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2028N’Golo KantéOndrej DudaPałac Stolbergów we WrocławiuSłowacjaGheorghe HagiMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2020/FinałCristiano RonaldoReprezentacja Rumunii w piłce nożnej mężczyznMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012Tadeusz GapińskiMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024 (eliminacje)Olivier GiroudDawid Podsiadło