Fort XIII Twierdzy Toruń
Fort XIII Twierdzy Toruń (dawniej VI Winrich von Kniprode, po 1920 Karola Kniaziewicza[1]) – główny fort artyleryjski położony przy ul. Okólnej 32–40[2].
 nr rej. A/304 z 5 października 1971 | |
 Główne wejście do fortu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Okólna 32–40 |
| Typ budynku | |
| Rozpoczęcie budowy | 1880 |
| Ukończenie budowy | 1885 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 52°58′58,11″N 18°36′56,33″E/52,982808 18,615647 | |
Powierzchnia fortu wynosi 5,02 ha[3].
Historia
Został wzniesiony w latach 1880–1885, w pierwszej fazie wznoszenia toruńskich fortów, podobnie jak fort II, V, VII, XI i XV[2][4]. Stary typ fortyfikacji jest widoczny w barkanowym narysie obiektu i otwartych stanowiskach artyleryjskich (łącznie 15) bez betonowych umocnień. Obiekt miał być ważnym punktem obrony Torunia od południa; ogień z jego dział sięgał do miejscowości Popioły i Grabie[potrzebny przypis]. Koszt budowy fortu wyniósł 2 219 479 marek niemieckich[5].
Obiekt był modernizowany w latach 1889–1893, ok. 1905 i w 1914 roku[2].
Po przejęciu fortu przez Wojsko Polskie w obiekcie umieszczono najpierw internowanych „białych Rosjan” z armii Wrangla, a od 1922 roku w obiekcie mieściły się naprzemiennie koszary piechoty i artylerii przyjeżdżających na ćwiczenia na toruński poligon. W latach 1922-1924 fort został wyremontowany. Na nowo otwarto zamurowane okna i naprawiono instalację elektryczną. W jeden z baterii urządzono skład artyleryjski[potrzebny przypis].
We wrześniu 1939 roku w forcie mieściło się stanowisko dowodzenia Armii Pomorze, co stało się przyczyną zbombardowania go przez wojska hitlerowskie[2]. W 1941 roku Niemcy umieścili w forcie najpierw jeńców polskich, a następnie część jeńców brytyjskich osadzonych w Stalagu XXA[2][6].
Jest to jedyny fort wchodzący w skład Twierdzy Toruń, który jest użytkowany przez Wojsko Polskie[2]. W obiekcie nie przeprowadzono żadnych większych przeróbek. Do czasów współczesnych zachowały się m.in. drzwi przeciwpodmuchowe, stalowe osłony nisz amunicyjnych, napisy informacyjne na ścianach[7].
Przypisy
Bibliografia
- Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
- Mirosław Giętkowski, Adam Kowalkowski: Forty artyleryjskie Twierdzy Toruń. Toruń: Muzeum Twierdzy Toruń, 2023. ISBN 978-83-66208-29-2.