Filozofia filmu

Filozofia filmu – dział filozofii i jedna z gałęzi estetyki, zajmująca się badaniem podstawowych problemów dotyczących filmu i filozoficzną refleksją nad kinem. Łączy się z pozostałymi dyscyplinami humanistycznymi analizującymi obraz filmowy, jak filmoznawstwo czy teoria filmu.

Pierwszym problemem, który zaistniał dla filozofii filmu, było uznanie kina za formę sztuki^[1]. Filmowi zarzucano, że stanowi on jedynie syntezę pozostałych sztuk, nadmiernie czerpiąc z innych form. Zarzut ten odparł przedstawiciel neokantowskiej szkoły badeńskiej Hugo Münsterberg, który za cechę wyróżniającą film uznał specjalne środki techniczne stosowane w narracji, jak retrospekcja czy zbliżenie^[1]. Zdaniem myśliciela filmowe środki wyrazu stanowią uprzedmiotowienie procesów mentalnych (np. retrospekcja jako odpowiednik ludzkiego wspomnienia)^[2].

Kluczową kwestią dla filozofii filmu jest refleksja nad emocjonalnym zaangażowaniem widza w film. Jedną z odpowiedzi na ten problem stanowi identyfikacja odbiorcy z ekranowym bohaterem i utożsamienie się z jego charakterem czy opowiadaną historią.

Przedmiotem zainteresowania filozofów jest również problem filmowej narracji. Zdaniem Seymoura Chatmana każdy film posiada narratora, który jest sumą poszczególnych elementów filmu: muzyki, aktorów, scenografii, edycji czy kolorów. Narracyjnej syntezy dokonuje widz w czasie odbioru, a nie film sam w sobie^[3].

Thomas Wartenberg wskazuje, że kino często stawia pytania natury filozoficznej, jak namysł nad kondycją człowieka, istotą prawdy czy problematyką moralną. W argumentacji posługuje się przykładem filmu Ridleya Scotta z 1982, Łowca androidów, który skłania do powszechnych rozważań nad istotą człowieczeństwa.

Jednym z najważniejszych przedstawicieli współczesnej filozofii filmu jest amerykański myśliciel Noël Carroll, zajmujący się teorią identyfikacji, badaniem zjawiska suspensu i sztuk narracyjnych służących edukacji moralnej.