Faworki
Faworki[1][2], chrust, chrustek[3], chruścik[4], chruściki[5]; dawniej także kreple (choć wyraz ten oznacza przede wszystkim pączki[6][7][8]) – polskie i litewskie oraz niemieckie (niem. Raderkuchen[9], Liebesschleifen[9]) tradycyjne, chrupkie ciastka o słodkim smaku, w kształcie złożonej kokardki, wytwarzane z ciasta zbijanego[10][11], usmażone w głębokim tłuszczu. Najczęściej spożywane w czasie karnawału i tłustego czwartku lub na ostatki, czyli we wtorek przed Środą Popielcową.
Sposób przyrządzania
Ciasto na faworki powinno zawierać mąkę pszenną, dużo żółtek lub całych jaj (z przewagą żółtek), kwaśną śmietanę, niewielką ilość cukru, spirytusu i soli[10]. Spirytus można zastąpić octem – pełni on funkcję środka spulchniającego oraz zapobiega nadmiernemu wchłanianiu tłuszczu podczas smażenia[10].
- Ze składników wyrabia się elastyczne ciasto o jednolitej konsystencji[10][11].
- Zagniecione ciasto tłuczone jest wałkiem[11], składane i ponownie tłuczone, czynności te są powtarzane wielokrotnie, aż pojawią się pęcherzyki powietrza.
- Ciasto zostawia się na pewien czas (np. 40 minut) do leżakowania w temperaturze 4 °C[11].
- Następnie ciasto jest cienko wałkowane na grubość 1,5-2 mm i krojone na paski o szerokości 2-3 cm i długości 10-15 cm[10][11]. Każdy pasek nacina się pośrodku – nacięcie nie powinno być dłuższe niż 5 cm[11]. Jeden koniec paska należy przeciągnąć przez to nacięcie i wywinąć[11]. Powinno się uzyskać w ten sposób charakterystyczny kształt „kokardki”. Tak powstały faworek należy jeszcze lekko naciągnąć, by nadać mu podłużny kształt[10].
- Uformowane faworki smaży się z obu[10] stron we wrzącym tłuszczu aż do zrumienienia. Zalecany jest smalec lub masło klarowane, jednak powszechnie stosowane są tłuszcze utwardzone – oleje rafinowane lub frytura[10]. Maria Śleżańska zalecała fryturę wołową[5]
- Tuż po usmażeniu i odsączeniu z nadmiaru tłuszczu, wciąż ciepłe faworki posypuje się cukrem pudrem z dodatkiem wanilii[10].
Właściwie przyrządzone faworki powinny być delikatne i kruche.
Etymologia
Polski wyraz „faworki” został zapożyczony z języka francuskiego, gdzie faveur oznacza wąską wstążeczkę, tasiemkę jedwabną[3].
W kuchni staropolskiej faworkami (chrustem) nazywano wszelkie drobne kawałki smażonego ciasta – mogło to być ciasto lane lub też z pokrojone ciasto zbijane, drożdżowe czy też biszkoptowe[10][12].
Polska lista produktów tradycyjnych
Faworki wpisane na polską Listę produktów tradycyjnych:
- „Grochowinki kociewskie (chruściki, faworki)” wpisane na listę 30 czerwca 2006 (województwo pomorskie)[13];
- „Śląski chrustek/chrust/faworki” wpisane na listę 28 marca 2011 (województwo śląskie)[3];
- „Chrust/Chrustek/Chrustki/Faworki” wpisane na listę 11 kwietnia 2014 (woj. opolskie)[14];
- „Chruściki zwane też chrustem” wpisane na listę 12 czerwca 2023 (woj. kujawsko-pomorskie)[15].
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Polski przepis na faworki
- Niemiecki przepis na faworki. clever-ratgeber.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-13)].