Eryk II (książę pomorski)
Eryk II, zwany Lienzerem (ur. w okr. 1418–1425 lub późn., zm. 5 lipca 1474 w Wołogoszczy[1]) – syn Warcisława IX, księcia wołogoskiego i zjednoczonego księstwa (ziemie: wołogoska, bardowska i rugijska) oraz Zofii.
 | |
| książę wołogoski | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | w składzie Księstwa Szczecińskiego |
| książę słupski | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| książę szczeciński | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | Zofia |
| Żona | |
| Dzieci | Bogusław X Wielki, |
Życie i panowanie
Najstarszy syn księcia Warcisława IX objął po jego śmierci (1457) władzę w księstwie wołogoskim, wraz z młodszym bratem Warcisławem X[2]. Jako mąż księżniczki słupskiej Zofii (jedyne w historii dynastii małżeństwo dwojga Gryfitów) został jednak następcą Eryka I Pomorskiego, zdetronizowanego króla Danii, Szwecji i Norwegii, który następnie rządził księstwem słupskim. Objął w nim władzę po tym, jak zostawił księstwo wołogoskie bratu[2].
Eryk II w 1460 popadł w krótkotrwały konflikt zbrojny z Kazimierzem Jagiellończykiem o zajęte pograniczne miasta, zakończony 1461 dzięki pośrednictwu księżnej Zofii[2][3]. W 1462 odzyskał zajętą przez Krzyżaków ziemię lęborsko-bytowską, którą otrzymał następnie od króla Polski jako lenno[4]. Po śmierci w 1464 Ottona III, ostatniego księcia linii szczecińskiej przejął wraz z bratem jego dzielnicę i nie dopuścił do jej całkowitego przejęcia przez Brandenburczyków[2]. Od tego czasu pozostawał w stanie wojny z Marchią Brandenburską. W 1468, mimo że zawarty został układ w Myśliborzu dwa lata wcześniej, utracił na jej rzecz ziemie: Wkrzańskie z Gardźcem po Szczecin i pomiędzy Odrą a Tywą po Banie i Gryfino[5][6]. Próba zakończenia konfliktu w 1469 nie powiodła się, wobec rezygnacji Kazimierza Jagiellończyka z roli arbitra. W 1472, w wyniku układu zawartego pod naciskiem cesarza Fryderyka III, część ziem księstwa szczecińskiego, która pozostała mu w posiadaniu uznano za lenno brandenburskie[6].
Zmarł 5 lipca 1474 w Wołogoszczy podczas zarazy. Został pochowany w klasztorze cystersów w Eldenie[2][4].
Rodzina
W starszej literaturze przedmiotu istnieje pogląd o dwukrotnym małżeństwie Eryka II. Pierwszą żoną miała być prawdopodobnie Małgorzata, córka Henryka II, księcia meklemburskiego na Stargardzie, która zmarła przed ceremonią weselną. Współczesna genealogia odrzuca ten pogląd i skłania się do uznania Małgorzaty, jako narzeczonej. Poświadczona źródłowo jest natomiast Zofia, córka Bogusława IX, księcia stargardzkiego i słupskiego oraz Marii mazowieckiej[7]. Było to jedyne w historii małżeństwo dwojga Gryfitów: wspólnym przodkiem małżonków był książę słupsko-wołogoski Warcisław IV, Eryk II był jego potomkiem w piątym pokoleniu, a Zofia w czwartym. Z ich związku wywodzą się wszyscy późniejsi przedstawiciele dynastii. Eryk II i Zofia mieli kilkanaścioro dzieci:
- Bogusława X Wielkiego (ur. 28 lub 29 maja 1454, zm. 5 października 1523) – księcia pomorskiego,
- Kazimierza VI (ur. najwcz. 1455, zm. w okr. 8–15 września 1474) – księcia pomorskiego,
- Elżbietę (I) (ur. ?, zm. 1463) – narzeczoną Jana V, księcia sasko-lauenburskiego,
- Zofię (ur. ok. 1462, zm. 26 (25?) kwietnia 1504) – narzeczoną Jana VI i żonę Magnusa II, synów Henryka IV Grubego, księcia meklemburskiego na Schwerinie,
- Elżbietę (II) (ur. najwcz. 1463, zm. po 22 października 1516) – ksienię klasztoru w Krumminie i przełożoną klasztoru benedyktynek w Verchen,
- Warcisława XI (ur. po 1465, zm. zap. 1474),
- Barnima (IX) (ur. po 1465, zm. 1474),
- NN, synów – zapewne zmarłych w młodym wieku,
- NN, córkę (ur. ?, zm. ?),
- Małgorzatę (ur. najp. 1470, zm. 27 marca 1526) – żonę Baltazara, księcia meklemburskiego na Schwerinie,
- Katarzynę (ur. 1470, zm. 1526) – żonę Henryka I Starszego, księcia brunszwickiego na Wolfenbüttel,
- Marię (ur. przed 5 lipca 1474, zm. 1512) – ksienię klasztoru cysterek w Wolinie[8].
Genealogia
| Barnim VI ur. w okr. 1365–1372 zm. 22 lub 23 IX 1405 | Weronika ur. w okr. 1367–1374? zm. 1405 lub przed 22 IX 1408 | Eryk IV ur. ? zm. 1411 | Zofia brunszwicka ur. ? zm. ? | ||||||||||
| Warcisław IX ur. 1395? lub w okr. 1395–1400 zm. 17 IV 1457 | Zofia ur. najwcz. 1374 zm. 1462 | ||||||||||||
| Zofia ur. ok. 1434 zm. 24 VIII 1497 OO po 11 XI 1451 | Eryk II (ur. w okr. 1418–1425 lub poźn. zm. 5 VII 1474) | ||||||||
| Bogusław X Wielki ur. 28 lub 29 V 1454 zm. 5 X 1523 | Kazimierz VI ur. najwcz. 1455 zm. w okr. 8–15 IX 1474 | Elżbieta (I) ur. ? zm. 1463 | Zofia ur. ok. 1462 zm. 26 (25?) IV 1504 | Elżbieta (II) ur. najwcz. 1463 zm. po 22 X 1516 | |||||
| Warcisław XI ur. po 1465 zm. zap. 1474 | Barnim (IX) ur. po 1465 zm. 1474 | NN, synowie (zmarli w młodym wieku) | NN, córka ur. ? zm. ? | Małgorzata ur. najp. 1470 zm. 27 III 1526 | |||||
| Katarzyna ur. 1470 zm. 1526 | Maria ur. przed 5 VII 1474 zm. 1512 | ||||||||
Przypisy
Bibliografia
Opracowania
- Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
- Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372.
- Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056.
- Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.
Literatura dodatkowa (opracowania)
- Zygmunt Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949.
- Wojciech Myślenicki, Pomorscy sprzymierzeńcy Jagiellończyków, Poznań: Wydaw. Poznańskie, 1979, ISBN 83-210-0093-2, OCLC 830235564.
Literatura dodatkowa (online)
- Madsen U., Erich II. Herzog von Pommern-Wolgast, Hinterpommern und Stettin (niem.), [dostęp 2012-03-17].
- Schmidt R., Erich II. Herzog von Pommern (niem.) [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-03-17].