Ekstremalnie Wielki Teleskop

Zwierciadło główne teleskopu ELT o średnicy 39 m ma być wykonane z 798 sześciokątnych elementów, każdy o maksymalnej przekątnej 1,4 m i grubości 5 cm^[5]. Towarzyszyć mu będą cztery lustra wtórne: część z nich będzie zmieniać kształt tysiące razy na sekundę, by skompensować drgania obrazu wywołane przejściem światła przez ziemską atmosferę. Dzięki temu ELT podejmie badania, jakich dotąd nikt na świecie nie był w stanie wykonać. Łącznie lustro zapewni badaczom aż 978 m² powierzchni zbierającej – 13 razy więcej niż obecnie największe teleskopy, 100 mln więcej niż nieuzbrojone oko^[6]. Dzięki temu pozwoli na obserwowanie Wszechświata bardziej szczegółowo (16 razy)^[4] niż Kosmiczny Teleskop Hubble’a, np. umożliwi badanie składu atmosfer planet pozasłonecznych. Początkowe plany zakładały budowę zwierciadła o średnicy 42 m, jednak w 2011 roku w celu redukcji kosztów i przyspieszenia oddania teleskopu do użytku zdecydowano się na zmniejszenie jego rozmiaru^[7].

Na lokalizację teleskopu wybrano górę Cerro Armazones o wysokości 3060 m n.p.m., znajdującą się w centralnej części pustyni Atakama, około 130 km na południe od miasta Antofagasta i 20 km od obserwatorium Cerro Paranal, miejsca położenia teleskopu VLT. Po uruchomieniu będzie zintegrowany z systemem Paranal^[4].

Koszt przedsięwzięcia szacuje się na około 1 miliard euro^[7]. Pierwsze światło teleskopu planowane jest na rok 2025^[1].

W marcu 2014 rozpoczęto budowę drogi na szczyt Cerro Armazones^[8]. Ceremonia otwarcia odbyła się w Obserwatorium Paranal. Uczestniczyły w niej władze ESO, przedstawiciele państw członkowskich oraz przedstawiciele rządu chilijskiego. Całe wydarzenie było pokazywane na żywo za pośrednictwem strony internetowej ESO. W trakcie uroczystości, 19 czerwca 2014 r.^[9], oficjalnie rozpoczęła się budowa – wysadzono część wierzchołka góry, na której znajdzie się teleskop^[10]. Łącznie trzeba było usunąć 220 000 m³ skał, aby zrobić miejsce dla platformy teleskopu o wymiarach 150 na 300 metrów^[10]. Od roku 2014 kilka prototypowych segmentów dla głównego zwierciadła ELT przechodzi testy niedaleko siedziby ESO w Garching, Niemcy^[4].

25 maja 2016 r. ESO podpisało wart 400 mln euro kontrakt na budowę 85 m kopuły i konstrukcji teleskopu^[11]. W 2017 r. na szczycie Cerro Armazones rozpoczęła się budowa kopuły i głównej struktury teleskopu^[12], podpisano kontrakt na zwierciadło główne teleskopu^[13] oraz odlano zwierciadło wtórne^[14].

Teleskop ma pomóc w poszukiwaniu planet pozasłonecznych z warunkami sprzyjającymi życiu oraz służyć „gwiezdnej archeologii” poprzez badania starych gwiazd i populacji gwiazdowych w sąsiednich galaktykach^[4].

Dzięki udziałowi Polski w ESO, polscy astronomowie będą mieli dostęp do teleskopu i udział w jego odkryciach^[15], a polskie firmy uczestniczą w jego konstrukcji.

• 
  ELT w porównaniu z wielkością człowieka
• 
  ELT w porównaniu do jednego zwierciadła Very Large Telescope
• 
  Wygląd ELT w ciągu dnia
• 
  Wygląd ELT po zmroku
• 
  Wsporniki wewnątrz konstrukcji-ELT

• Thirty Meter Telescope
• Gigantyczny Teleskop Magellana
• Obserwatorium Paranal
• Obserwatorium La Silla
• Międzyamerykańskie Obserwatorium Cerro Tololo
• Very Large Telescope