Czermno (województwo lubelskie)

Czermno było niegdyś jednym z największych grodów wczesnośredniowiecznych w Polsce wschodniej. Archeolodzy oszacowali, że w czasie rozkwitu w XI w. w grodzie mieszkało do 2 tysięcy mieszkańców^[10]. W V–VI wieku w tych stronach powstały początki państwowości tworzonej przez Bużan.

Osobny artykuł: Grody Czerwieńskie.

Hipotezę o tożsamości Czermna z dawnym Czerwieniem^[11], stolicą Grodów Czerwieńskich, leżących na pograniczu polsko-ruskim jako pierwszy wysunął Zorian Dołęga Chodakowski^[10], następnie Michał Baliński, autor Starożytnej Polski^[12].

Wzmiankowany po raz pierwszy w 981 r., gdy książę ruski „Włodzimierz odebrał go Lachom”. W XI wieku po nieudanych próbach przyłączenia do Polski, swą władzę nad nim ugruntowała Ruś. W czasie jej rozbicia dzielnicowego w XI–XIII w. wchodził w skład księstwa włodzimiersko-halickiego. W 1157 roku załoga grodu raniła oblegającego go księcia Wołodymira. Gród został zniszczony na skutek najazdu mongolskiego w 1240 roku. Ostateczny upadek na przełomie XIII–XIV wieku.

Lokalizację historycznego Czerwienia na terenie obecnej wsi Czermno potwierdziły prowadzone m.in. w 1952, 1974^[10]–1979 i 1997 roku badania archeologiczne. Na obszarze o powierzchni ok. 100 ha odkryto m.in.: grodzisko, umocnione podgrodzie, osady otwarte oraz 3 cmentarzyska. Osadnictwo obejmowało oba brzegi Huczwy, komunikację pomiędzy którymi umożliwiał drewniany most. Na rzece istniał port^[10]. Na podgrodziu istniała jedna z najstarszych na terenach Polski murowanych z kamienia świątyń^[10].

Badania specjalistów z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie odsłoniły drewniane pomosty, fosy i rowy tworzące zwarty, zaplanowany system, przystań dla łodzi i ślady zabudowy mieszkalnej^[13]. Badania dowiodły ponadto, iż wieś przetrwała najazd tatarski 1240 r. Przebadane grodzisko można porównać do tak znacznych ośrodków wczesnośredniowiecznych jak Poznań czy Gniezno^[10].

W roku 2015 w okolicy grodu odnaleziono zestaw rzadkich srebrnych przedmiotów z X wieku^[14], charakteryzujących się wysoką jakością wykonania.

Wszystkie Czermna, oraz m.in. Czermin (dawniej Czermien), Czermna, Czermnica itd. pochodzą od psł. *čr̥´mьnъ, *čr̥´mьna, *čr̥´mьno (u Rosponda *čьrmьnъ) – czerwony, od *čьrmъ (czerwiec polski), nazwy owada dostarczającego barwnika czerwieni^[15][16], stąd polskie dialektalne czermny^[17]=czerwony, czy czeskie čermný=červený=czerwony^[18].

• Czermno, Czermno-Kolonia

• Atak Tatarów na gród w 1240 roku
• Czermno 3.) Cz., wieś, pow. tomaszowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 811 .