Ciepłowody

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Ciepłowody. Do wsi należał przysiółek Zakrzów, nazwa została zniesiona w 2004 roku^[5].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Ceplowod notuje wraz z sąsiednimi wsiami spisana po łacinie w latach 1269–1273 Księga henrykowska we fragmencie (…) vuocabulo Albertus, cognomine in Polonico Lyka, sedens in Ceplowod^[6] czyli w tłumaczeniu nazywany Albertem, noszącym polskie nazwisko Łyka, siedzącym w Ciepłowodach. Nazwa miejscowości wielokrotnie wymieniona jest w formie Ceplowod w tym średniowiecznym dziele.

Nazwa miejscowości jest połączeniem dwóch polskich wyrazów ciepło oraz woda i literalnie oznacza ciepłą wodę. Z języka polskiego wywodził ją niemiecki historyk Gustav Adolf Stenzel. W komentarzach do Księgi henrykowskiej wydanej w roku 1854 pisze on: Cieplo, polnisch warm, woda das Wasser, jetzt Topliwode^[6].

Według Narodowego Spisu Powszechnego (2011-03) liczyły 1104 mieszkańców^[2]. Są największą miejscowością gminy Ciepłowody.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[7]:

• kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, z XIV w., XIX w.

  Dawniej ewangelicki pw. św. Michała. Wzmiankowany w 1318, rozbudowany pod koniec XV w. – dobudowano wówczas prezbiterium i zakrystię. W czasach reformacji (po 1534) dodano empory, usunięte w 1963^[8]. W 1666 w protokole wizytacyjnym parafii odnotowano istnienie zegara „średniej wielkości” na wieży, który spłonął zapewne w 1808 r. w wyniku wielkiego pożaru kościoła, szkoły, plebanii i wielu wiejskich zabudowań. W dokumencie datowanym na 30 października 1809 r., który umieszczono w gałce na szczycie odbudowanej wieży, wspomina się, że nowy zegar wykonał kowal i zegarmistrz Lampel z Komorowic. W 1889 r. wrocławski zegarmistrz August Winkler wykonał kolejny zegar, którego poświęcenie miało miejsce 8 listopada. Mechanizm zegara zachował się do dziś na wieży, tarcze zaś zostały zdemontowane i zdeponowane w zabudowaniach parafialnych^[9].

• zespół zamkowy z XIV–XVII w., XIX w.:
  • zamek^[10]
  • ogrody
  • oficyna (nr 28A)

Do ludzi, którzy zapisali się do kart historii wsi, należą:

• Johann Adam Steinmetz (1684–1762), wybitny śląski teolog luterański, pedagog i pietysta
• Max Näther (1899–1919), as lotnictwa niemieckiego Luftstreitkräfte z 26 zwycięstwami w I wojnie światowej

Ziębice – Lipa – Jasłówek – Krzelków – Zameczny Potok – Ciepłowody – Kawia Góra (Łysica) – Ruszkowice – Ostra Góra – Podlesie – Przerzeczyn-Zdrój – Grzybowiec – Piława Górna – Piława Dolna

Sienice – Kondratowice – Rakowice – Maleszów – Janowiczki – Bednarz – Stachów – Las nad Czerwieńcem – Jakubów – Ciepłowody – Karczowice^[11]

• Gustav Adolf Stenzel: Liber Fundationis Claustri Sanctae Mariae Virginis in Henrichow. Breslau: Josef Max & Komp., 1854.