Byśki
Byśki (stworzunka)[1] – noworoczne pieczywo obrzędowe znane w kurpiowskiej Puszczy Zielonej, a dawniej także na Warmii, Podlasiu i Mazurach.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/By%C5%9Bki_warsztaty.jpg/220px-By%C5%9Bki_warsztaty.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/By%C5%9Bki_Kurpie.jpg/220px-By%C5%9Bki_Kurpie.jpg)
Opis
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/By%C5%9Bki.jpg/220px-By%C5%9Bki.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Wycinanka_kurpiowska_poczt%C3%B3wka2.png/220px-Wycinanka_kurpiowska_poczt%C3%B3wka2.png)
Byśki robiono w wigilię Nowego Roku i święta Trzech Króli[2]. Masę wyrabiano z mąki żytniej zaparzanej wodą, by uzyskać ciasto o konsystencji plasteliny. Kształty modelowano z jednego kawałka ciasta. Następnie figurki zaparzano w ukropie, finalnie pieczono w piecu chlebowym[3]. Byśki stawiano na parapecie okna lub domowym ołtarzyku, czasem rozdawano dzieciom jako smakołyk. Według tradycji miały przynosić pomyślność w hodowli oraz zapewniać zdrowie, powodzenie i pomyślność w nowym roku. Miały kształt zwierząt (hodowlanych i dzikich), niekiedy także laleczek, drabinek, pierścieni itp. W okolicy Kadzidła i Jednorożca dominowały byśki w kształcie jeleni z rozgałęzionymi rogami. Mieszkańcy wykonywali figurki zwierząt, jak twierdzili, na pamiątkę darów składanych Panu Jezusowi przez pasterzy[1]. Kiedyś przestrzegano zasady, że jeden bysiek odpowiadał jednemu domownikowi lub zwierzęciu. Przestrzegano również zasady spalania starych byśków zanim tworzono lub otrzymywano nowe[4]. Sczerstwiałe kruszono, dodając do paszy dla zwierząt[1].
W 2020 roku na wniosek depozytariuszy dziedzictwa zrzeszonych w Stowarzyszeniu Artystów Kurpiowskich wypiek byśków i nowych latek Kurpiów Puszczy Zielonej wpisano na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Materiały potrzebne do złożenia wniosku przygotowano dzięki współpracy pomiędzy Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce i samorządem powiatu ostrołęckiego. Z tej okazji zrealizowano dwa filmy: proces lepienia i wypieku byśków oraz nowych latek (z twórczynią ludową Wiesława Bogdańską)[5] oraz film edukacyjny Byśki i nowe latka. Kurpiowskie pieczywo obrzędowe. W filmie wystąpili kurpiowscy twórcy: Czesława Kaczyńska z Dylewa, Wiesława Bogdańska z Kadzidła i Stanisław Ropiak z Myszyńca Starego[6].
Wykorzystanie
Byśki pojawiały się na pocztówkach[7]. Samorząd gminy Myszyniec używa byśków jako pamiątek[8].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Myszyniec_by%C5%9Bki_bysiek.jpg/220px-Myszyniec_by%C5%9Bki_bysiek.jpg)
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Barbara Ogrodowska, Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce, Verbinum, Warszawa 2001.
- Renata Hryń-Kuśmierek, Zuzanna Śliwa, Encyklopedia tradycji polskich, Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski i Spółka, Poznań 2000.