Białorzytka pustynna
Białorzytka pustynna[5] (Oenanthe deserti) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Występuje w Afryce i Azji; wyjątkowo zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Oenanthe deserti[1] | |||
(Temminck, 1825) | |||
![]() Samiec | |||
![]() Samica | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek | białorzytka pustynna | ||
Synonimy | |||
Podgatunki | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
![]() | |||
Zasięg występowania | |||
![]() w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska |
Podgatunki i zasięg występowania
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia trzy podgatunki O. deserti[6]:
- O. d. homochroa – północna Afryka na wschód po północno-zachodni Egipt. Poza sezonem lęgowym Sahara i północna strefa Sahelu[2].
- O. d. deserti – północno-wschodni Egipt i wschodni Lewant, dalej, nieregularnie, po Azerbejdżan (i prawdopodobnie Armenię), południowy Kazachstan, Afganistan i Mongolię. Poza sezonem lęgowym północno-wschodnia Afryka (w tym Sokotra) i południowo-zachodnia Azja[2].
- O. d. oreophila – Kaszmir na wschód po Nepal, Pamir, Wyżynę Tybetańską i zachodnie Chiny (południowy Xinjiang). Poza sezonem lęgowym Arabia, południowo-zachodnia Azja oraz północno-zachodnie i centralne Indie[2].
Granice zasięgów ptaków danego podgatunku nie są dokładnie określone, powyższe są jedynie przybliżone[2].
W Polsce obserwowano dwukrotnie młodociane samce w październiku 1997 (jednego na Mierzei Helskiej, jednego w Darłówku)[7], następnie na Helu młodocianą samicę 13 października 2016 i w kolejnych dniach[8][9], a w grudniu 2019 samca w Białej Podlaskiej (pierwsze stwierdzenie w głębi kraju)[8].
Morfologia
Długość ciała wynosi 14–15 cm, masa ciała 15–34 g[2]. Wielkością i sylwetką białorzytki pustynne przypominają białorzytki zwyczajne. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca gardło i policzek czarne oraz czarny ogon i białe barkówki, które u stojącego ptaka oddzielają płowy wierzch ciała od czarnych skrzydeł. Kuper i pokrywy nadogonowe białe. U samicy brak czarnych elementów na głowie, ponadto jest mniej rozpoznawalna – cechą rozpoznawczą jest biały kuper i całkowicie czarny ogon[7].
Ekologia i zachowanie
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Oenanthe_deserti_homochroa_MHNT_223_Messaad_Algerie.jpg/180px-Oenanthe_deserti_homochroa_MHNT_223_Messaad_Algerie.jpg)
Białorzytki pustynne gniazdują na stepach, półpustyniach i obrzeżach pustyń z nielicznymi roślinami, nad brzegami rzek, w uedach, kamieniołomach i ruinach. Podczas zimowania przebywają na podobnych siedliskach, jak w trakcie lęgów. Żywią się głównie owadami, zjadają również niewielkie nasiona[7].
Okres lęgowy w Maroku trwa od lutego do czerwca, od środka marca do końca maja w Algierii i Tunezji, od maja do lipca w Egipcie[2]. Gniazdo to raczej nieporęczna konstrukcja, utworzona z trawy i korzonków. Wyściółkę stanowią delikatniejsze trawy, wełna, włosie lub pióra. Umiejscowione jest w zagłębieniu przy drogach, na brzegu rzeki, ścianie skalnej, ścianie, na moście lub innej budowli, pod kamieniem, krzewem lub stertą kamieni, między wystającymi korzeniami lub w starej norze gryzonia. Zniesienie liczy od 3 do 6 jaj[10].
Status i ochrona
IUCN uznaje białorzytkę pustynną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022). Liczebność światowej populacji nie została oszacowana. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[4]. Organizacja ta wymienia 13 ostoi ptaków IBA, w których stwierdzono te białorzytki[11].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12].
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).