Bernikla hawajska

Duży ptak o długości ciała ok. 60 cm, rozpiętość skrzydła 35–37,8 cm^[9]. Masa ciała samic 1315–2560 g, samców 1675–3050 g^[10]; samce są średnio o 11% większe od samic^[11]. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego w upierzeniu. Pióra tworzą na szyi charakterystyczne, czarne rowki, które pozwalają na odróżnienie jej od innych gatunków z rodzaju Branta^[12]. Młode są podobne do samców, kolor ich upierzenia jest jednak bardziej brązowy, a rowki na szyi są mniej widoczne. Pomimo prowadzenia naziemnego trybu życia, ptak ten jest zdolny do lotu. Zdarzały się przypadki codziennych lotów między gniazdem a miejscem żerowania. Zdarzają się młode pozbawione możliwości lotu. Błona pławna na stopach zredukowana. Na palcach występuje warstwa grubszej łuski, która chroni stopę przed uszkodzeniami podczas pokonywania trudnych terenów^[13].

Zamieszkuje głównie zarośla, przybrzeżne wydmy, pola lawowe oraz ekosystemy wytworzone przez człowieka takie jak pola golfowe czy pastwiska. Spotykany jest do 2400 m n.p.m. oraz potrafi migrować z niższych terenów na te wyżej położone^[14]. Niegdyś występował na wielu wyspach archipelagu Hawaje (Hawaiʻi, Maui, Kahoʻolawe, Lānaʻi, Molokaʻi oraz Kauaʻi), jednak w wyniku polowań i introdukcji europejskich drapieżników jego populacja jest obecnie ograniczona do wysp Hawaiʻi, Maui, Molokaʻi, Kauaʻi i Oʻahu.

Sezon godowy trwa od sierpnia do kwietnia (dłużej niż u jakiejkolwiek innej gęsi), większość jaj jest składana w okresie od listopada do stycznia^[11]. Jaja składa na lądzie w odróżnieniu od większości Anatidae^[12]. Samica tworzy gniazdo, do którego składa do 5 jaj (średnio 3–4 w zależności od wyspy, na której występuje). Jaja wysiaduje samica, a samiec spełnia rolę strażnika. Pisklęta wykluwają się po około 30 dniach, są zagniazdownikami, a więc zdolne są do samodzielnego zdobywania pokarmu. Pozostają z rodzicami do następnego sezonu godowego^[11].

Bernikla hawajska jest roślinożercą. Spożywa głównie liście, nasiona, owoce, kwiaty i trawy^[14].

Badania dowodzą, że bernikla hawajska wyewoluowała z bernikli kanadyjskiej (Branta canadensis), która przybyła na Hawaje około 500 000 lat temu, wkrótce po tym jak uformował się archipelag Hawaje. Za przodka nene uznaje się nene-nui (Branta hylobadistes)^[15], był on większy od nene oraz często pozbawiony możliwości lotu. Występował głównie na wyspie Maui, ale odnaleziono podobne skamieniałości również na wyspach Oʻahu i Kauaʻi. Mierzył 1,2 m i ważył około 9 kg^[16]. Badania mitochondrialnego DNA sugerują, że wszystkie bernikle hawajskie są blisko związane z Branta canadensis maxima i Branta canadensis occidentalis^[15].

Jest uznawana za najrzadszą gęś na świecie. Szacuje się, że w momencie przybycia Jamesa Cooka na Hawaje w 1778 roku, populacja bernikli hawajskiej wynosiła 25 000 osobników. Polowania oraz introdukcja drapieżników (świń, kotów, mangust) doprowadziły do redukcji populacji do 30 osobników w 1952 roku. Bardzo dobrze rozmnaża się w niewoli, co pozwoliło na reintrodukcję gatunku. W 2004 roku populacja została oszacowana na 1000 przedstawicieli gatunku^[12]. Występują jednak problemy z rozmnażaniem z powodu małej populacji, z której reintrodukowano gatunek. Obecnie żyje około 2500 osobników. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek został zaliczony do kategorii NT (bliski zagrożenia)^[4].

• 
  Branta sandvicensis z wyraźnie widocznymi charakterystycznymi czarnymi rowkami z piór na szyi
• 
  Rodzina bernikli hawajskich
• 
  Upierzenie głowy z bliska
• 
  Młody osobnik z rodziną
• 
  Pływająca Branta sandvicensis
• 
  Jaja

• Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
• Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).

• Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).