Błotnia (roślina)
Błotnia, kląża, nissa, nyssa, tupelo[4] (Nyssa L.) – rodzaj roślin z rodziny błotniowatych. Obejmuje 11[5], 12[6] lub 13[7] gatunków. Występują one w południowej części Ameryki Północnej (cztery gatunki w Meksyku i południowo-wschodniej części USA oraz jeden gatunek w Kostaryce i Panamie), a także w Azji południowej i wschodniej (jeden gatunek od Indii po Malaje i 7 w Chinach)[6][7]. Większość gatunków chińskich jest na krawędzi wymarcia[6]. Są to drzewa rosnące na ogół na terenach podmokłych, zalewowych[8], na glebach kwaśnych[9].
 Nyssa sinensis | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | błotnia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Nyssa Linnaeus Sp. Pl. 1058. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
N. aquatica L.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Specyficzne drewno korzeniowe błotni leśnej potrafi się ścieśniać do 20% swej objętości, by nasączone powrócić do pierwotnej objętości. Wykorzystywane jest w chirurgii naczyń krwionośnych[10]. Gatunek ten uprawiany jest także jako ozdobny, głównie dla silnie przebarwiających się jesienią liści[11]. Błotnia wodna Nyssa aquatica znosi dobrze spiętrzenia wód przekraczające 2 m, jest miododajna i dostarcza cenionego drewna. Owoce Nyssa ogeche są jadalne[5]. Różne gatunki uprawiane bywają jako rośliny ozdobne, głównie z powodu efektownie przebarwiających się jesienią liści (przybierających wówczas kolory od purpurowego po pomarańczowy)[9].
Morfologia
- Pokrój
- Drzewa[6] osiągające do 30 m wysokości[12], rzadziej krzewy[7], o korze szarobrązowej, szorstkiej[7].
- Liście
- Zrzucane na zimę[12], skrętoległe, pojedyncze, o blaszce całobrzegiej lub piłkowanej[2], bez przylistków[10]. Często skupione są na końcach pędów[6]. Ogonek na przekroju obły lub oskrzydlony[7].
- Kwiaty
- Niepozorne, zwykle rozdzielnopłciowe[6], przy czym często płeć trudna do jednoznacznej identyfikacji (słabo zaznaczone różnice morfologiczne między kwiatami, w których kwiaty żeńskie posiadają funkcjonujące pylniki, jednak wytwarzany w nich pyłek nie jest zdolny do zapładniania)[7]. Kwiaty zebrane są w zwykle zwisające[8] główki lub gęste grona[6] wyrastające w kątach liści[8], kwiaty żeńskie czasem pojedyncze lub w skąpokwiatowych gronach. Kielich jest silnie zredukowany[2], tworzy niski pierścień[7]. Płatki korony drobne, zielone lub zielonkawobiałe[7]. Pręciki w dwóch okółkach[11] po 5[7]. Zalążnia dolna jednokomorowa[10], zbudowana z dwóch owocolistków[11][6], zwieńczona słupkiem dwudzielnym[6].
- Owoce
- Jajowate lub owalne pestkowce[8] o soczystym, kwaśnym miąższu, zwykle jedno- do pięcionasienne[2][10], niebieskoczarne, rzadziej czerwone do pomarańczowych[7]. Zwieńczone są trwałymi działkami kielicha[7][6].
Systematyka
Jeden z rodzajów z rodziny błotniowatych Nyssaceae. Jeszcze w systemie APG III z 2009 rodzina ta nie była wyodrębniana, stanowiła podrodzinę Nyssoideae Arnott w obrębie dereniowatych Cornaceae[13]. Rodzina Nyssaceae została wyodrębniona w systemie APG IV (2016)[14].
- Nyssa aquatica L. – błotnia wodna[9], nyssa błotna[12]
- Nyssa javanica (Blume) Wangerin
- Nyssa leptophylla W.P. Fang & T. P. Chen
- Nyssa ogeche Bartram ex Marshall
- Nyssa shangszeensis W.P.Fang & Soong
- Nyssa shweliensis (W.W.Sm.) Airy Shaw
- Nyssa sinensis Oliv. – błotnia chińska[9], nyssa chińska[12]
- Nyssa sylvatica Marshall – błotnia leśna[9], nyssa leśna[12]
- Nyssa talamancana Hammel & N.Zamora
- Nyssa wenshanensis W.P. Fang & Soong
- Nyssa yunnanensis W.Q.Yin ex H.N.Qin & Phengklai