Algieba
Algieba (Gamma Leonis, γ Leo) – druga co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Lwa. Jest odległa od Słońca o około 130 lat świetlnych. Wokół jaśniejszego składnika układu krąży planeta.
| γ¹ Leo | |||||||||||||||||||
 Położenie gwiazdy w gwiazdozbiorze | |||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja | 10h 19m 58,427s[1] | ||||||||||||||||||
| Deklinacja | +19° 50′ 28,53″[1] | ||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||||
| Rozmiar kątowy | 0,0077 ± 0,0003[4] | ||||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) | −154,0 ± 3,8 mas/rok[1] | ||||||||||||||||||
| Prędkość radialna | −36,98 ± 0,46 km/s[1] | ||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||||||||||||||||
| Typ widmowy | K1-IIIFe-1[1] | ||||||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||||||
| Promień | |||||||||||||||||||
| Metaliczność [Fe/H] | −0,51 ± 0,05[4] | ||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||||
| Prędkość obrotu | 2,7 km/s[4] | ||||||||||||||||||
| Temperatura | 4330 ± 15 K[4] | ||||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||||
| Półoś wielka | 10 450[2] | ||||||||||||||||||
| Mimośród | 0,4571[2] | ||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| γ² Leo | |||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||
| Gwiazdozbiór | Lew | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja | 10h 19m 58,620s[6] | ||||||||
| Deklinacja | +19° 50′ 26,70″[6] | ||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||
| Odległość | |||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||
| Ruch własny (DEC) | −160,8 ± 2,3 mas/rok[6] | ||||||||
| Prędkość radialna | −36,3 ± 0,9 km/s[6] | ||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||||||
| Typ widmowy | G7 IIIbFe-1.5[6] | ||||||||
| Jasność | |||||||||
| Temperatura | 4870 K[5] | ||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||
| Krąży wokół | γ¹ Leo | ||||||||
| Półoś wielka | 4,24″[4] | ||||||||
| Okres orbitalny | |||||||||
| Mimośród | 0,84[4] | ||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||
| |||||||||
Nazwa
Tradycyjna nazwa tej gwiazdy, Algieba, wywodzi się od arabskiego الجبهة al jabhah, „czoło”, co nie pasuje do jej położenia w gwiazdozbiorze – jest raczej częścią grzywy w postaci Lwa. Nazwa pochodzi od jednej z arabskich „stacji księżycowych” (manzil) i pierwotnie odnosiła się do asteryzmu obejmującego kilka sąsiednich gwiazd. Do położenia w gwiazdozbiorze odnosi się natomiast łacińska nazwa Juba, „grzywa”[5][7]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Algieba dla określenia gwiazdy Gamma-1 Leonis[8].
Charakterystyka obserwacyjna
Jest to gwiazda podwójna. Jej wielkość obserwowana to 2,01m, zaś wielkość absolutna systemu jest równa −0,99m[2]. Gwiazda znajduje się blisko radiantu roju meteorów o nazwie Leonidy[5]. W 1782 roku William Herschel odkrył podwójność Gamma Leonis[7]; ze względu na kontrast dziewiętnastowieczni obserwatorzy opisywali gwiazdę jako złożoną ze składników o barwie „jasnopomarańczowej i żółto-zielonej”[5][7].
Charakterystyka fizyczna
System Gamma Leonis tworzą dwa olbrzymy, Gamma Leonis A (także γ¹ Leo) i Gamma Leonis B (także γ² Leo). Oba są uboższe w metale i molekułę CN niż Słońce (mają około trzy razy mniej żelaza w stosunku do wodoru). Wraz z dużym ruchem własnym (74 km/s), około pięciokrotnie szybszym niż średnia dla gwiazd w otoczeniu Słońca, wskazuje to, że system pochodzi z innej części Galaktyki[5]. Jeden ze składników układu może być gwiazdą zmienną[9].
Gamma Leonis A
Jaśniejsza gwiazda to pomarańczowy olbrzym należący do typu widmowego K1[1]. Jego temperatura to około 4330 K[4], świeci on 285 razy jaśniej niż Słońce[5]. Gwiazda ma masę około 1,23 M☉ i prawie 32 razy większy promień[4]. Jako masywniejszy składnik, Gamma Leonis A jest bardziej zaawansowana ewolucyjnie i prawdopodobnie obecnie zwiększa jasność po zakończeniu etapu syntezy helu w węgiel i tlen w jądrze[5].
W 2010 roku precyzyjne pomiary zmian prędkości radialnej pozwoliły odkryć towarzyszącą gwieździe planetę. Jest to gazowy olbrzym 8,8 raza masywniejszy niż Jowisz, obiegający Algiebę w 428,5 doby (rok i dwa miesiące). Niewykluczone jest, że gwiazdę okrąża także druga planeta-olbrzym, jednak sygnał o okresie 1340 dni może pochodzić także od samej gwiazdy[4].
| Towarzysz | Masa (MJ) | Okres orbitalny (dni) | Półoś wielka (au) | Ekscentryczność |
|---|---|---|---|---|
| γ¹ Leo b[10] | 8,78 ± 1,0 | 428,5 ± 1,25 | 1,19 ± 0,02 | 0,144 ± 0,046 |
Gamma Leonis B
Słabszy składnik to żółty olbrzym należący do typu widmowego G7[6]. Jego temperatura to około 4870 K, świeci on 72 razy jaśniej niż Słońce. Składnik ten musi być mniej masywny niż właściwa Algieba i prawdopodobnie dopiero zaczyna syntezę helu w węgiel i tlen[5].
Gwiazda ta jest oddalona na niebie o 4,70 sekundy kątowej od składnika A (pomiar z 2017 roku)[3]. Gwiazdy okrążają wspólny środek masy w czasie około 510 lat po ekscentrycznych orbitach, w przestrzeni dzieli je odległość zmieniająca się od 26 do 313 au[5].
Optyczni towarzysze
Na niebie obu olbrzymom towarzyszy kilka słabszych gwiazd, które nie są związane grawitacyjnie z tą parą[5][3].
Składnik C o wielkości 9,52m, oddalony o 336″ od Algieby (pomiar z 2012 r.) to gwiazda znana też jako AD Leonis, jedna z gwiazd najbliższych Słońcu[3][9][11]. Jest to czerwony karzeł typu M4[11]. Składnik Gamma Leonis D jest oddalony o 371″ od jaśniejszego z olbrzymów (pomiar z 2015 r.)[3]. Jest on żółtym karłem typu G5 o wielkości 10,48m, o innej odległości i zupełnie innym ruchu własnym niż system Gamma Leonis[12].
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Gamma Leonis w bazie SIMBAD (ang.)