7 Eskadra Działań Specjalnych

W roku 2010 została sformowana 7 eskadra działań specjalnych w wyniku zapotrzebowania na jednostkę lotniczą odnośnie wsparcia Wojsk Specjalnych. Eskadra zabezpieczała działania jednostek Wojsk Specjalnych zarówno na terenie kraju jak i poza granicami. Podstawowym wyposażeniem eskadry były śmigłowce Mi-17TU oraz Mi-17-1V. Piloci eskadry byli szkoleni do wykonywania lotów nocnych z użyciem noktowizji co wynikało z charakteru działań jednostek specjalnych biorąc udział w działaniach bojowych na misjach poza granicami kraju, w Iraku i Afganistanie^[4][5]. 7 eskadra działań specjalnych w 2016 i w 2020 pełniła dyżury SON (Siły Odpowiedzi NATO)^[6]. Podporządkowana była 33 Bazie Lotnictwa Transportowego. 1 lutego 2023 została sformowana na bazie 7 eskadry działań specjalnych Powietrzna Jednostka Operacji Specjalnych. Podlega dowództwu 3 Skrzydła Lotnictwa Transportowego, w działaniach realnych dowodzenie jednostką przejmuje Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych^[7][3]. Miejsce postoju jednostki – Powidz^[4][3].

7 eskadra działań specjalnych uczestniczyła w grudniu roku 2011 w ćwiczeniu „KOBRA-11”, w którym brało udział Dowództwo Wojsk Specjalnych oraz jednostki wojskowe: Grom, Formoza, Nil, Agat, Jednostka Wojskowa Komandosów^[8].

7 eds stacjonowała w 33 Bazie Lotnictwa Transportowego. Powidzka eskadra z części swych sił i środków wystawiała Zadaniowy Lotniczy Zespół Bojowy. ZLZB osiągnął pełną gotowość w połowie 2013 roku. Część żołnierzy tej jednostki przeszła kwalifikację podobną do tej, którą przechodzą komandosi JW 4101. Tworzą Zespół Działań Specjalnych Sił Powietrznych^[9][10]. W powidzkiej jednostce wojskowej pełnią służbę żołnierze z doświadczeniem z PKW Czad, PKW Irak i PKW Afganistan wystawiając komponenty na rzecz SGP-Sz, w tym lotnicy odznaczeni odznaką pilota lub odznaką nawigatora wojskowego wykonującego loty w warunkach wojennych tzw. gapą z zielonym wieńcem^[11]. Pierwszym krokiem na rzecz szkolenia załóg śmigłowców było podpisanie umowy (prawdopodobnie zimą 2011/2012) z przedsiębiorstwem Aviacijos Kompanija Aviabaltika. Przedsiębiorstwo prowadzi szkolenie załóg Mi-17 przy pomocy symulatora. Żołnierze-piloci powidzkiej JW ukończyli 31 maja 2012 r. pierwszą turę szkolenia lotniczego by móc wykonywać transport i wsparcie ogniowe w operacjach specjalnych. Szkolenie odbyło się w Hurlburt Field, bazie wojskowej US Air Force. Szkolenie było prowadzone siłami i środkami 6th Special Operations Squadron^[12] podległego 1st Special Operations Wing^[13]. 3 lipca 2012 roku została podpisana w Powidzu umowa pomiędzy 33 Bazą Lotnictwa Transportowego a przedsiębiorstwem LOM Praha na szkolenie w teorii i praktyce żołnierzy mających latać bojowo na Mi-17^[14]. Po ukończeniu kursu powidzcy lotnicy mogą latać we wszystkich warunkach terenowych dniem i nocą^[15]. 9 lipca 2012 roku Inspektorat Uzbrojenia MON poinformował o prowadzonych działaniach na rzecz wypożyczenia dwóch Mi-17 do celów szkoleniowych pododdziału^[16][17]. Śmigłowce mają umożliwiać wykonywanie lotów pilotażowo-nawigacyjnych w warunkach VMC i IMC w dzień i w nocy; loty według procedur VFR i IFR; loty z zastosowaniem NVG; lotów nad morzem oraz lotów w terenie górzystym.

17 sierpnia 2012 roku 12 pilotów z PJOSu w Powidzu do końca listopada 2012 r. wylatało w Czechach prawie 400 godzin na śmigłowcach Mi-17, zarówno w dzień, jak i w nocy^[18]. Jest to realizacja umowy zawartej między 33 BLTr a LOM Praha. W dniach 3-14 września 2012 r. 16 żołnierzy z Powidza wraz z Mi-17 wzięło udział w ćwiczeniach Logical Decision 2012. Żołnierze Sił Powietrznych ćwiczyli działania lotnicze z 86 Solnockiej Bazy Śmigłowców (MH 86. Szolnok Helikopter Bázis). W ćwiczeniach brały udział Węgry, Macedonia, Słowacja i Polska. Były to pierwsze zagraniczne ćwiczenia lotników SP z pegazem na oznace. W trakcie ćwiczeń żołnierze załóg lotniczych i sztabu eskadry prowadzili działania związane ze specyfiką własnej formacji w tym w czasie nocy^[19]. Siły Powietrzne zmodernizowały śmigłowce, które są na stanie PJOSu^[20][21]. 20 grudnia 2019 w 1 Bazie Lotnictwa Transportowego, w obecności prezydenta RP Andrzeja Dudy, ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka i ambasador USA w Polsce Georgette Mosbacher, przekazano Wojskom Specjalnym cztery śmigłowce S-70i Black Hawk, z przeznaczeniem dla 7 Eskadry Działań Specjalnych^[22]. Lotnicy działań specjalnych w pierwszej połowie maja 2020 roku szkolili się w lotach i nawigacji nad morzem m.in. nocą desantując Wojska Specjalne, w tym na platformę wiertniczą^[23]. 1 lutego 2023 powstała nowa jednostka PJOS, a sformowanie jej wiąże się z celami i zobowiązaniem, jakie Siły Zbrojne RP dały dla NATO, to zdolność do dowodzenia większą liczbą lotniczych pododdziałów specjalnych. 7 eskadra działań specjalnych została certyfikowana do dowodzenia maksymalnie sześcioma elementami lotniczymi (poziom SOATG – Special Operations Air Task Group). W NATO to zdolności do dowodzenia bardziej rozbudowanymi elementami lotniczymi, czym było powstanie nowej jednostki lotniczej^[3][4].

Jednostka ma prowadzić operacje powietrzne poprzez lotnicze działania specjalne jak desantowanie linowe, wprowadzania i wydobywanie sekcji Wojsk Specjalnych za pomocą śmigłowca technikami (ang.) Helicopter Rope Suspension Technique – techniką szybkiej liny, linami alpinistycznymi, przy pomocy drabiny linowej i metodą (ang.) Special Patrol Insertion/Extraction. Poza tym siódma ma prowadzić: działania powietrznodesantowe spadochroniarzy WS, rozpoznanie powietrzne oraz lotnicze wsparcie ogniowe. Pododdział ma mieć zdolność prowadzenia działań i operacji w trudnych warunkach i przy dużym ryzyku zarówno w dzień, jak i w nocy. 7 eds ma wykonywać je działając nad akwenami (desant do wody, na okręt, i wydobywanie z nich), na lądzie (w tym na terenie zabudowanym, w górach i na równinach).

• dowództwo i sztab;
  • Zespół Lotniczy
  • Zespół Obsługi Technicznej

Śmigłowce:

• 8 maszyn Mi-17
  • 4 w wersji Mi-17-1W^[25]
  • 4 w wariancie Mi-17TU^[26].

Śmigłowce są wyposażone w M134G^[27].

Mi-17-1W zostały zmodernizowane oraz przystosowane do działań specjalnych^[28].

• ppłk pil. Grzegorz Wiatrak (2011–2011)^[4]
• ppłk pil. Marek Szymaniak (2011–2013)^[29][30][31]
• ppłk pil. Grzegorz Kołodziejczyk (2013–2016)^[4]
• ppłk pil. Jarosław Kuziński (2016–2019)^[32]
• ppłk pil. Piotr Kozłowski (2019–2023)^[33]

• PiotrP. Jakuboszczak PiotrP. (red.), Kronika Wojska Polskiego 2019, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2020, s. 214, ISSN 1734-2317 .
• ArturA. Gałecki ArturA. (red.), Kronika Wojska Polskiego 2016, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2017, 109; 290, ISSN 1734-2317 .
• GrzegorzG. Jasiński GrzegorzG. (red.), Kronika Wojska Polskiego 2011, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2012, s. 213, ISSN 1734-2317 .

• „Eskadra w trójkącie” (Polska Zbrojna 35/2011)
• Informacja internetowa o szkoleniu żołnierzy 7 EDS (fakty.interia.pl). fakty.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-12)].
• O 7 eds w programie naszaarmia.pl
• https://web.archive.org/web/20140202144955/http://www.3sltr.sp.mil.pl/aktualnosci/530-7-eskadra-dziaa-specjalnych-wprowadzamy-nowoci-w-skali-si-powietrznych