22 Pułk Ułanów Podkarpackich

W sierpniu i wrześniu 1920 w folwarku majątku dworskiego w miejscowości Nowosielce-Gniewosz, przemysłowiec lwowski, rotmistrz Henryk Towarnicki sformował 209 ochotniczy pułk ułanów^[3]. Po 10 września 1920 decyzją ministra spraw wojskowych gen. Kazimierza Sosnkowskiego dokonano reorganizacji pułku, przemianowanego z ochotniczego na etatowy 209 pułk ułanów podkarpackich, którego dowódcą został mianowany płk Władysław Belina-Prażmowski (stanowisko objął 24 września), a jego zastępcą rtm. Towarnicki^[4]. 7 października 1920 pułk zajął koszary w Przemyślu na Bakończycach^[5].

W dniach 8–14 listopada 1920 do Przemyśla, transportami kolejowymi, został przewieziony 212 pułk ułanów, gdzie nastąpiło jego scalenie z 209 pułkiem ułanów podkarpackich z 212 pułkiem Ułanów Lubelskich w jeden oddział, który otrzymał nazwę – 22 pułk ułanów podkarpackich^[6][7].

Żołnierze 2 Lubelskiego Pułku Jazdy Ochotniczej majora Jaworskiego odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1920^[8]

20 października 1921 dowództwo pułku, 1 szwadron, szwadron karabinów maszynowych i szwadron zapasowy został przeniesiony do Hrubieszowa, natomiast 3 szwadron do Jaworowa, a 2 i 4 szwadron do Żurawicy.

Pod koniec grudnia 1920 roku dywizjon pod dowództwem podpułkownika Władysława Antoniego Rozlau w składzie 1 i 2 szwadronu z półszwadronem karabinów maszynowych został skierowany nad granicę polsko-radziecką^[9].

W czerwcu 1923 roku dywizjon podpułkownika Rozlau zakończył działania nad granicą^[9]. W tym roku dowództwo pułku, 1 szwadron, szwadron karabinów maszynowych i kadra szwadronu zapasowego stacjonowały w Radymnie, 4 szwadron w Jaworowie, a 2 i 3 szwadron w Hruszowie^[10]. 6 grudnia 1923 roku na stanowisko dowódcy „Dyonu Hruszów” został przeniesiony major Leon Rajner-Kotulski^[11].

Od czerwca 1924 oddział stacjonował w garnizonie Brody. Kadra szwadronu zapasowego w 1930 roku stacjonowała w Złoczowie^[1]).

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

Początkowo święto pułkowe obchodzono 19 sierpnia w rocznicę boju pod Skrzeszewem. Z uwagi na to, że w sierpniu jednostka przebywała na obozie letnim święto przeniesiono na dzień 22 czerwca^[12]. 19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski ustanowił dzień 28 czerwca, jako datę święta pułkowego^[13][1].

Z zapisów dziennika dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie, gen. bryg. Władysława Langnera wynika, że „w nocy z 19/20 sierpnia 1939 skradziono z magazynu mobilizacyjnego jednego ze szwadronów 22 pułku kawalerii w Brodach dwa karabiny maszynowe. Wysłałem natychmiast na miejsce komisję w składzie prokuratora, szefa wywiadu oraz dowódcę plutonu żandarmerii ze Stanisławowa dla wykrycia sprawców. Po dokładnym sprawdzeniu ewidencji jeden z wartowników owej nocy miał zaznaczone, że jest podejrzany o należenie do organizacji bojowej ukraińskiej. Dzięki sprężystej akcji żandarmerii po kilku dniach karabiny maszynowe odnaleziono ukryte w stodole w rejonie Krasne”^[15].

Kampanię wrześniową pułk odbył w składzie Kresowej BK. W drugim tygodniu wojny pułk został rozerwany w okolicach Zgierza, Strykowa i Głowna. Nastąpił odwrót w kierunku Modlina. Po przekroczeniu Wisły pułk dołączył do 1 pułku kawalerii KOP i dozorował Wisłę.

Od 13 września pułk w odwrocie w kierunku południowym. Walczył (28 i 29 września) pod Zofianką i Krzemieniem z Niemcami. Po ciężkich walkach dotarł do Sanu, gdzie w Bukowcu, pod Biłgorajem skapitulował. Tylko jeden pluton zdołał się przedrzeć na Węgry. Z pułku przeżyło tylko trzech oficerów.

• 
  Pułk walczył w składzie Kresowej BK
• 

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Grono przemysłowców Borysławia postanowiło ofiarować pułkowi sztandar^[24]. Po zatwierdzeniu projektu sztandaru przez władze 23 października 1923 roku w Przemyślu odbyło się jego uroczyste wręczenie, którego dokonał inspektor Armii gen. broni Lucjan Żeligowski. Pośrodku prawej strony sztandaru widnieje Biały Orzeł otoczony złotym wieńcem, a w rogach monogramy pułku okolone wawrzynem. Po lewej stronie sztandaru widnieje napis „Honor i Ojczyzna”, który jest otoczony wieńcem laurowym. W rogach znajdują się: herby Lwowa z napisem „209 pułk ułanów podkarpackich – 25.VII 1920” i Lublina z napisem „212-y pułk ułanów Lubelskich – 25.VIII 1920”. W dolnej części emblemat górniczy z napisem „22-i pułk ułanów – 10.I 1921” oraz wizerunek św. Barbary z napisem „1922”^[25].

Osobny artykuł: Odznaka pamiątkowa jednostki wojskowej.

10 lutego 1925 Minister Spraw Wojskowych, generał dywizji Władysław Sikorski zatwierdził wzór odznaki pamiątkowej 22 pułku ułanów^[26]. Odznaka o wymiarach 50x50 mm (od 1928 - 37x37 mm) ma kształt zbliżony do krzyża maltańskiego o złotych krawędziach, którego ramiona pokryte są białą emalią z czerwonym trójkątem. Na środku krzyża nałożona czerwona tarcza z białym emaliowanym godłem wz. 1919. Między ramionami krzyża krąg w kształcie srebrnych promieni nawiązujących do promieni słońca w herbie Podola. Odznaka dwuczęściowa, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym, emaliowana. Autorem projektu odznaki był porucznik Stefan Oskar Pronaszko, a wykonawcą Wiktor Gontarczyk z Warszawy^[27].

3 maja 1921 Minister Spraw Wojskowych, generał porucznik Kazimierz Sosnkowski „zatwierdził dla 22 p.uł. (b. 209 p.uł.) proporczyk biały z amarantowym trójkątem przy drzewcu”^[28].

Osobny artykuł: Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego.

Proporczyk	Opis[29][30]
	proporczyk biały z amarantowym trójkątem przy drzewcu
	proporczyk dowództwa w 1939
	proporczyk 1 szwadronu w 1939
	proporczyk 2 szwadronu w 1939
	proporczyk 3 szwadronu w 1939
	proporczyk 4 szwadronu w 1939
	proporczyk szwadronu ckm w 1939
	proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne	Opis
	Na czapce rogatywce – otok biały[31]
	Szasery ciemnogranatowe z białymi lampasami i białą wypustką[32]
	„Łapka” (do 1921[e]) – karmazynowa[f]

Osobny artykuł: Żurawiejka.

Śmierdzą naftą, robią długi,

To jest Pułk "Dwudziesty drugi".

Tańczą świetnie i namiętnie,

Panny ich całują chętnie.

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 22 Pułku Ułanów Podkarpackich.

Dowódcy pułku

• płk Władysław Belina-Prażmowski (24 IX 1920 - )
• mjr Romuald Niemojewski (I 1920 - 1921)
• ppłk / płk kaw. Władysław Fibich (1921 - 31 XII 1926 → dyspozycja dowódcy OK VI^[34])
• ppłk dypl. kaw. Jerzy Grobicki (31 XII 1926^[35] - XII 1929 → wykładowca WSWoj.^[36])
• ppłk / płk dypl. kaw. Stanisław Rostworowski (XII 1929 - VII 1935 → stan spoczynku z dniem 31 VIII 1935)
• ppłk kaw. Eugeniusz Józef Jasiewicz (4 VII 1935 - 1937 → komendant miasta Łodzi)
• płk dypl. kaw. Władysław Płonka (1937 - IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku - I zastępca dowódcy)

• rtm. Henryk Towarnicki (IX 1920 - )
• ppłk Władysław Rozlau (25 VII 1922^[37] - 1923 → dowódca 21 puł)
• ppłk tyt. płk kaw. Jan Bronikowski (do 20 X 1923 → zastępca dowódcy 12 puł^[38][39])
• ppłk kaw. Michał Cieński (IV 1924^[40] – I 1927 → dyspozycja dowódcy OK VI^[41])
• mjr / ppłk kaw. Mikołaj Kazimierz Więckowski (II 1927 – III 1929 → dowódca 4 psk)
• mjr dypl. kaw. dr Mieczysław Grużewski (6 VII 1929^[42] - I 1931)
• ppłk kaw. Eugeniusz Józef Jasiewicz (I 1931 - VII 1935 → dowódca pułku^[43])
• mjr / ppłk dypl. kaw. Aleksander Niedziński (od VIII 1935^[44])
• mjr dypl. kaw. Romuald Stankiewicz (1939)

II zastępcy dowódcy pułku - Kwatermistrzowie

• mjr kaw. Mieczysław Kozanecki (1939)

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, w Charkowie, w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[45] oraz Muzeum Katyńskie^[46][g][h].

• 
  Skrzeszew - pomnik ku czci żołnierzy 22 pułku ułanów poległych w 1920

• "Almanach oficerski": praca zbiorowa, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1923.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Przegląd Kawaleryjski, 1930.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Cezary Jankowski, Juliusz S. Tym: Historia pułku. W: 22 Pułk Ułanów Podkarpackich. Kraków: Edipresse Polska SA, 2012, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-352-0.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks editions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
• "Księga jazdy polskiej": pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza. Warszawa 1936. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1993
• Władysław Laudyn: Zarys historji wojennej 22-go pułku Ułanów Podkarpackich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
• Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Jerzy Wojciechowski: Kawaleria w planie mobilizacyjnym „S”. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2010. ISBN 978-83-62046-24-9.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
• Zdzisław Żygulski (jun.), Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.