Żywokost
Żywokost (Symphytum L.) – rodzaj roślin liczący około 27[4]–35[5][6] gatunków. Rośliny te występują w Europie (11 gatunków), w basenie Morza Śródziemnego, regionie Kaukazu i Azji zachodniej (w Turcji 20 gatunków)[5][6]. W Polsce dziko rosną cztery gatunki (żywokost bulwiasty S. tuberosum, czeski S. bohemicum (uznawany też za podgatunek żywokostu lekarskiego[4]), sercowaty S. cordatum i najbardziej rozpowszechniony – żywokost lekarski S. officinale)[7]. Poza tym niektóre inne gatunki są uprawiane i przejściowo dziczejące[7][8]. W środowisku naturalnym rośliny te zasiedlają siedliska wilgotne i leśne, także łąki, murawy i tereny skaliste[6]. Niektóre gatunki stosowane są w ziołolecznictwie[5], a szereg jest uprawiany jako rośliny ozdobne. W wielu miejscach gatunki wprowadzone do upraw stały się gatunkami inwazyjnymi (np. w Wielkiej Brytanii S. caucasicum[6] i S. × uplandicum[5]).
![]() Żywokost lekarski | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | żywokost |
Nazwa systematyczna | |
Symphytum L. Sp. Pl. 136. 1753[3] | |
Typ nomenklatoryczny | |
S. officinale Linnaeus[3] |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Symphytum_tuberosum_kz02.jpg/220px-Symphytum_tuberosum_kz02.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Symphytum_%C3%97_uplandicum_%D1%83_%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%83.jpg/220px-Symphytum_%C3%97_uplandicum_%D1%83_%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%83.jpg)
Morfologia
- Pokrój
- Byliny osiągające do 2 m wysokości, o pędach pokrytych szorstkimi włoskami[6]. Korzenie grube[9].
- Liście
- Skupione w rozecie przyziemnej i skrętolegle rozmieszczone wzdłuż łodygi[6]. Często o nasadzie zbiegającej wzdłuż łodygi[9].
- Kwiaty
- 5-krotne[6], zebrane w skrętki na szczycie rozgałęzień łodygi[9]. Działki kielicha zrośnięte tylko u nasady lub co najwyżej do połowy, ich łatki są nierówne, nieznacznie powiększające się w czasie owocowania[9]. Płatki korony zrośnięte w długą rurkę, koloru białego, jasnożółtego, różowego, czerwonego, fioletowego i niebieskiego, często zmieniającego się w czasie kwitnienia i przekwitania[6]. W rurce korony znajdują się lancetowate osklepki[9]. Pręciki równej długości, krótsze od rurki korony[6], pylniki równowąsko podługowate[9]. Zalążnia górna, czterokomorowa, z pojedynczą, nitkowatą szyjką słupka zwykle wystającą z rurki korony[6][9]. Znamię główkowate[9].
- Owoce
- Rozłupnie rozpadające się na cztery pomarszczone, rzadko gładkie rozłupki[6][9].
Systematyka
Rodzaj należy do podplemienia Boragininae, plemienia Boragineae, podrodziny Boraginoideae z rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae[10].
- Symphytum aintabicum Hub.-Mor. & Wickens
- Symphytum anatolicum Boiss.
- Symphytum asperum Lepech. – żywokost szorstki
- Symphytum × bicknellii Buckn.
- Symphytum bornmuelleri Buckn.
- Symphytum brachycalyx Boiss.
- Symphytum bulbosum K.F.Schimp.
- Symphytum carpaticum Yu.M.Frolov
- Symphytum caucasicum M.Bieb. – żywokost kaukaski
- Symphytum circinale Runemark
- Symphytum cordatum Waldst. & Kit. ex Willd. – żywokost sercowaty
- Symphytum creticum (Willd.) Runemark
- Symphytum davisii Wickens
- Symphytum × ferrariense C.Massal.
- Symphytum grandiflorum DC. – żywokost wielkokwiatowy
- Symphytum gussonei F.W.Schultz
- Symphytum hajastanum Gvin.
- Symphytum ibiricum Steven
- Symphytum kurdicum Boiss. & Hausskn.
- Symphytum longisetum Hub.-Mor. & Wickens
- Symphytum × mosquense S.R.Majorov & D.D.Sokoloff
- Symphytum officinale L. – żywokost lekarski
- Symphytum orientale L.
- Symphytum ottomanum Friv.
- Symphytum podcumicum Yu.M.Frolov
- Symphytum pseudobulbosum Azn.
- Symphytum savvalense Kurtto
- Symphytum sylvaticum Boiss.
- Symphytum tauricum Willd.
- Symphytum tuberosum L. – żywokost bulwiasty
- Symphytum × ullepitschii Wettst.
- Symphytum × uplandicum Nyman – żywokost uplandzki
- Symphytum × wettsteinii Sennholz
Zastosowanie
Ziołolecznictwo
Żywokost przejściowo wycofano z listy ziół leczniczych jako roślinę posiadającą właściwości niekorzystne dla zdrowia. Po wielu dyskusjach przywrócono go na listę i można nadal stosować go w ziołolecznictwie jako środek do pobudzania wzrostu tkanki kostnej, skórnej i mięśniowej[11].