Łankiejmy
Łankiejmy (niem. Langheim[4]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze.
| wieś | |
 Kościół pw. św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | 541[2] |
| Strefa numeracyjna | 89 |
| Kod pocztowy | 11-430[3] |
| Tablice rejestracyjne | NKE |
| SIMC | 0478807 |
Położenie na mapie gminy Korsze  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |
 54°08′59″N 21°04′25″E/54,149722 21,073611[1] | |
W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łankiejmy, po jej zniesieniu w gromadzie Korsze II. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś jest siedzibą sołectwa, w skład którego oprócz Łankiejm wchodzą jeszcze: Dłużec Mały, Dzierżążnik, Gnojewo, Kowalewo Duże i Kowalewo Małe[5]. Jest tutaj ośmioklasowa szkoła podstawowa z oddziałem przedszkolnym oraz filia biblioteczna Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Korszach.
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0478813 | Dzierżążnik | część wsi |
Położenie geograficzne
Wieś jest położona w zachodniej części gminy Korsze. Pod względem historycznym miejscowość leży w Prusach Dolnych, na obszarze dawnej pruskiej Barcji. Pod względem fizycznogeograficznym właściwa wieś wraz z przysiółkiem Dzierżążnik jest położona na Nizinie Sępopolskiej[8]. Ukształtowanie powierzchni wsi i okolic jest pagórkowate. Przez wieś przepływa rzeka Sajna, dopływ Gubra.
W kierunku południowo-wschodnim od wsi rozciąga się na bagnistym terenie Łankiejmski Las (niem. Langheimer Forst)[9].
Od północnego zachodu ku południowemu wschodowi przez teren wsi przebiega droga wojewódzka 592, łącząca Bartoszyce z Kętrzynem. Do Bartoszyc jest stąd 21 km, a do Kętrzyna - 23 km. W Łankiejmach znajduje się także stacja kolejowa, położona przy linii kolejowej nr 353 Poznań Wschód – Skandawa.
Zobacz też:
Historia
Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego, w którym lanka znaczy łąka, a kaym – wieś, dwór.
Na terenie Łankiejm pierwotnie było zapewne grodzisko staropruskie. W latach 1325-1326 zakon krzyżacki wybudował drewniano-ziemną strażnicę puszczańską, którą około 1350 r. przekształcono w murowany zamek. Było to jedno z ogniw w łańcuchu twierdz rozmieszczonych na linii rzeki Sajny – od Reszla na południu, po zamek komturski w Sątocznie, na północnym krańcu tego łańcucha[10].
23 maja 1367 w Sątocznie wielki mistrz zakonu krzyżackiego Winrich von Kniprode wydał akt lokacyjny na prawie chełmińskim dotyczący ziemi „w obrębie Sajny i koło Spand”. W dokumencie tym nadał jako dziedziczne lenno 74 włók ziemi rycerzowi pruskiemu Hansowi Straupemu oraz jego bratu i bratankom. Hans Straupe założył na nadanych posiadłościach wsie Łankiejmy i Suśnik[11][12].
Po zakończeniu wojny trzynastoletniej (1454-1466) wieś Łankiejmy wraz z zamkiem w zamian za zaległy żołd otrzymał w lenno ród rycerski Truchsess von Wetzhausen. Pierwszym jego przedstawicielem, który osiedlił się w Łankiejmach, był Cuntz Truchsess von Wetzhausen (1479-1533) pochodzący z frankofońskiego Dachsbach[13]. Wieś pozostawała we władaniu tej rodziny do końca XVII w. Przeszła ona następnie w posiadanie arystokratycznego rodu von der Groeben. Potomek rodu w roku 1772 urządził w Łankiejmach ośrodek dla niezamożnych członków rodziny. Z tego też okresu pochodzą tarcze zegarowe umieszczone na czterech stronach wieży kościelnej[14] (do czasów współczesnych zachowała się jedna).
Po II wojnie światowej Łankiejmy znalazły się w granicach Polski, a niemieccy mieszkańcy wsi ewakuowali się lub zostali przymusowo wysiedleni do Niemiec. Ich miejsce zajęli polscy osadnicy. Od 1954 roku Łankiejmy stanowiły siedzibę gromady. Pierwszym przewodniczącym Prezydium GRN był Antoni Wełpa, a od roku 1958 - Teofil Dach. 1 stycznia 1960 roku w wyniku korekt w podziale administracyjnym gromadę tę zniesiono[14].
W roku 1970 były tu ośmioklasowa szkoła podstawowa, przedszkole na 30 dzieci, punkt medyczny. W 1973 roku do sołectwa Łankiejmy, gmina Korsze, należało pięć miejscowości: Gnojewo, Kowalewo Duże, Kowalewo Małe, Łankiejmy, Spręgliny.
1 lipca 1974 roku w Łankiejmach na obszarze 5091 ha utworzono Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej o charakterze uniwersalnym, wchodzące w skład Kętrzyńskiego Zjednoczenia Rolniczo-Przemysłowego[14].
Kościół
Kościół parafialny, pw. św. Jana Chrzciciela, w stylu gotyckim z cegły i kamienia wybudowano w latach 1375–1400. Wieżę wybudowano na przełomie XV–XVI wieku. Od reformacji do II wojny światowej użytkownikami świątyni byli ewangelicy. Pierwszym pastorem zaś był Jan Wagner (1554-1567). Od roku 1528 filią kościoła w Łankiejmach była świątynia w Gudnikach. Do parafii należały Gudniki i Sarkajmy.
Dnia 17 stycznia 1818 (wg innego źródła w 1817[15]) wielka wichura zniszczyła zadaszenie, wschodni szczyt oraz wieżę, którą odbudowano od drugiej kondygnacji w roku 1819. Kolejny raz kościół odnowiono w 1911, odbudowano wówczas schodkowe szczyty dekorowane ażurowymi blendami i sercami[16].
Kościół murowany z cegły i kamienia polnego, orientowany, salowy, na planie prostokąta, bez prezbiterium. Od strony zachodniej gotycka wieża. Ołtarz główny (1682 r.), ambona (1687 r., odnowiona 1864 r.[17]), krucyfiks (1515 r.), organy (1882 r.), ławy (XVII w.), tablica z nazwiskami poległych w czasie wojny. W południowej kruchcie znajdowało się pięć płyt nagrobnych. Na czterech z nich są przedstawione naturalnej wielkości postaci zmarłych członków rodu Truchsess von Wetzhausen, do którego do XVII wieku należała wieś. Epitafia w 1997 r. przeniesione zostały do lapidarium w Kętrzynie. Lapidarium to znajduje się przy zachodniej ścianie bazyliki kolegiackiej św. Jerzego w Kętrzynie.
Zobacz też:
Pałac
W starym parku zachowały się ruiny pałacu klasycystycznego, budowanego w latach 1798–1805 r. według projektu Davida Gilly[10]. Zdobił go olbrzymi portal z kolumnami. Pałac został w 1945 r. zbombardowany przez lotnictwo sowieckie[12]. Ruiny pałacu rozebrano w latach 70. XX w. Zachowały się zabudowania gospodarcze i pozostałości parku.
Demografia
W 1785 roku Łankiejmy miały 22 domy, w 1817 roku 24 domy.Mieszkańcy: w roku 1817 – 181 osób, w 1939 – 733, w 1970 – 448, w 2004 – 505, w czerwcu 2017 – 462.
Ochrona przyrody
Zachodnia i północna część wsi jest objęta ochroną w ramach Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber[18], który obejmuje nie tylko obszar Gubra, ale także dolinę Sajny.
Przypisy
Bibliografia
- Rafał Kociński: Kościół w Łankiejmach świadectwem ewangelickiej i katolickiej tradycji artystycznej. Olsztyn: Rafał Kociński, Dariusz Sonak. ISBN 978-83-934719-3-5.
- Tadeusz Korowaj: Dzieje Miasta i Gminy Korsze. Przewodnik historyczny. [w:] Dzieje Miasta i Gminy Korsze. Przewodnik historyczny [on-line]. Starostwo Powiatowe w Kętrzynie, 2007. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
- Zofia Licharewa, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1962, s. 98.
- Jerzy Sikorski, Historia miejscowości na obszarze gminy Korsze. [dostęp 2022-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-18)].
- Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic. Olsztyn: Pojezierze, 1978, seria: Z dziejów miasta i powiatu..
- Mieczysław Wieliczko, Janina Bosko, Bronisław Magdziarz, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I. Święta Warmia, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-86926-07-4, OCLC 831022259.