Łaśmiady (jezioro)

Jezioro położone w centralnym mikroregionie Pojezierza Ełckiego – na Pojezierzu Łaśmiadzkim. Leży na obszarze gminy Stare Juchy, przy czym wschodni brzeg jest granicą z gminą Ełk (a krótki odcinek z gminą Świętajno). Przepływowe, głównym ciekiem wpadającym jest Łaźna Struga, czyli górny odcinek rzeki Ełk, odpływem – Ełk. Na południu łączy się krótkim odcinkiem tej rzeki z Jeziorem Straduńskim, na zachodzie cieśniną z jeziorem Ułówki, w części środkowo-północnej wpada ciek z Jeziora Zawadzkiego, a w części północno-wschodniej z Jeziora Krzywego. Jezioro zasilane jest też wodami cieków wpadających do jeziora Ułówki.Łączy w sobie cechy jeziora wytopiskowego i rynnowego – moreny dennej. Znajduje się na nim kilka wysp o łącznej powierzchni 3,2 ha. Powierzchnia zwierciadła wody według różnych źródeł wynosi od 882,1 ha^[4] przez 885 ha^{[potrzebny przypis]} do 940,0 ha^[2].Zwierciadło wody położone jest – według różnych źródeł – na wysokości 124,0 m n.p.m.^[1], 124,8 m n.p.m.^[4] lub 125,2 m n.p.m.^[2] Średnia głębokość jeziora wynosi 9,6 m^[4], natomiast głębokość maksymalna 43,7 m^[4]. Kolejne parametry to: długość linii brzegowej – 21 950 m, rozwinięcie linii brzegowej – 2,08 i wskaźnik odsłonięcia – 92,9^[1]. Powierzchnia zlewni bezpośredniej to 340,6 ha, a całkowitej 740,1 km²^[3]. Składa się z części w przybliżeniu prostokątnej i odchodzącej ku północy dużej zatoki, co daje kształt przypominający podkowę o nierównych ramionach. Do zatoki tej wpada Ełk, a jej kształt odpowiada jego biegowi. Głęboczek znajduje się u nasady zatoki^[1].

Podłoże jeziora jest w dużym stopniu mineralne^[5].

Znaczną część zlewni stanowią lasy (40%), podczas gdy grunty orne zajmują ok. 16%, a ponad ¼ zajmują obszary określane jako nieużytki^[3].

W przeszłości, w języku niemieckim, jezioro nosiło różne nazwy - Lassemundt (1474), Lesemndt (1474), Lasameth (1541), Lazomet (1595), Laszmiaden See (1921), w końcu Laschmieden See (1938). Obecnie, według urzędowego spisu opracowanego przez Komisję Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych (KNMiOF), nazwa tego jeziora to Łaśmiady^[6]. W różnych publikacjach jezioro to występuje pod nazwami Zdręczno^[7] lub Łaźniady^[7], natomiast na pierwszych polskich mapach po 1945 pojawia się też nazwa Jezioro Laśmiadzkie^[8].

Znajduje się na szlaku kajakowym rzeką Ełk. Jezioro posiada dobre warunki do uprawiania sportów wodnych i wędkarstwa (np. w 2003 rozegrano tutaj III Otwarte Międzynarodowe Zawody Spinningowe Dziennikarzy^[9]). Przy brzegach znajdują się miejscowości wypoczynkowe – m.in. Malinówka Wielka, Piaski, Sajzy, Sikory Juskie. Bardziej znaczące ośrodki wypoczynkowe znajdują się w Sajzach i Malinówce. Łaśmiady są największym jeziorem ciągu rzeki Ełk i jednym z największych jezior mezoregionu. Podobnie jak inne jeziora powiatu ełckiego objęte są strefą ciszy^[3].

Jezioro jest dzierżawione przez Gospodarstwo Jeziorowe w Ełku. W pierwszej dekadzie XXI w. zarybiało ono jezioro następującymi gatunkami ryb: jaź, karaś pospolity, płoć, sandacz, sieja pospolita, sielawa, szczupak pospolity, sum europejski i węgorz europejski^[10].

Jezioro leży na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego. Nie ma punktowych zrzutów ścieków, większość ścieków z okolicznych wsi trafia do oczyszczalni w Nowej Wsi Ełckiej (kilkanaście kilometrów w dół biegu rzeki), ale jezioro odbiera ścieki z oczyszczalni w Chojniaku^[3].

Parametry morfometryczne (duża objętość, duża średnia głębokość) i hydrologiczne (niska intensywność wymiany wody) lokują Łaśmiady w II kategorii podatności na degradację^[3].

W oparciu o badania przeprowadzone przez WIOŚ w Suwałkach w 1994 roku wody jeziora zaliczono do III klasy czystości. Kolejne badania przeprowadziła w 2007 roku delegatura olsztyńskiego WIOŚ w Giżycku. Wykazały one ostatecznie dobry II klasę czystości^[a], mimo że niektóre parametry, zwłaszcza zawartość azotu, wskazywały niższą jakość, ale niektóre z pozostałych (np. zawartość fosforu, przejrzystość, stężenie tlenu) mieściły się w normach klasy II lub nawet I. Tak więc mimo stosunkowo dużej żyzności wynikającej z dostępności azotu, stan fitoplanktonu wskazywał na niezbyt dużą trofię. Jego biomasa była stosunkowo niska, a skład zmieniał się zgodnie z mechanizmami sezonowej sukcesji. Wiosną 2007 roku przeważały złotowiciowce, a latem bruzdnice^[3].

W 2007 roku zarówno w jeziorze, jak i w przepływającym przez nie Ełku, nie stwierdzono oznak eutrofizacji^[11].

Wśród roślinności fitolitoralu występują m.in. zbiorowiska szuwarów wąskopałkowego, oczeretowego czy jeżogłówki gałęzistej^[5], dominuje zaś szuwar trzcinowy, natomiast nymfeidy reprezentują głównie grążel żółty, grzybienie białe i rdestnica pływająca, a elodeidy ramienice, rdestnica przeszyta, rdestnica połyskująca i moczarka kanadyjska z domieszką rogatków i wywłóczników^[10].

Oprócz gatunków stosowanych w zarybianiu, w skład ichtiofauny jeziora wchodzą leszcz, lin i okoń europejski^[10].

Porównanie zmian wieloletnich wykazuje stopniowe zmniejszanie się zawartości pierwiastków biogennych^[3].

• Jezioro Łaśmiady w informatorze turystyczno-przyrodniczym www.jezioro.com.pl