ਸੀਤਾਦੇਵੀ ਖਡੰਗਾ

ਖਡੰਗਾ ਦਾ ਜਨਮ 1902 ਵਿੱਚ ਗੰਜਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਆਸਿਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇੱਕ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਬਾਂਚਨਿਧੀ ਖਡੰਗਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।^[1] 1983 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।^[2]

ਖਡੰਗਾ ਨੇ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਸਮਾਜਿਕ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ ਜੋ ਗੰਜਮ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮੰਚਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਉਸਨੇ ਹਰੀਹਰ ਨਾਟਯ ਮੰਦਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਥਾ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ, ਦੋਵੇਂ ਆਸਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ।^[1]

ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਸਮਝਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਘਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਟਕ ਸਹੋਦਰ (ਭਰਾ) ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ "ਇੱਕ ਮੱਧ-ਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਹੋਰ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਰੀ (ਔਰਤਾਂ), ਪੋਸ਼ਿਆਪੁੱਤਰ (ਗੋਦ ਲਿਆ ਪੁੱਤਰ), ਨਾਇਸਥਿਕਾ (ਇੱਕ ਆਰਥੋਡਾਕਸ), ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਥੀ (ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦਾ), ਸ਼ੁਧਰਾ ਪੀਡਾ (ਭੁੱਖ ਦਾ ਦਰਦ) ਅਤੇ ਮਾਤਹਿਨਾ (ਮਾਤਾ ਰਹਿਤ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।.^[1] ਉਸਦਾ ਨਾਟਕ ਮੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਹਰੀਜਨ ( ਦਲਿਤਾਂ ) ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ।^[3]

ਖਡੰਗਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕ ਪੋਸ਼ਯਪੁਤਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਅਗਰਾਜਾ (ਵੱਡਾ ਭਰਾ), 27 ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਾਲਾ, ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਪ੍ਰਤਿਆਬਰਤਨ (ਵਾਪਸੀ; 1969) ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।^[1] ਮੋਰਾ ਜੀਵਨ ਸਮ੍ਰਿਤੀ (ਮੇਰੀ ਲਾਈਫ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ; 1978) ਇੱਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੇ ਘਰੇ ਬੇਅਰ ਦਾ ਬੰਗਾਲੀ ਤੋਂ ਉੜੀਆ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ।^[4] ਉਸਨੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉੜੀਆ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ  ਓਡੀਆ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੋਣਾ।^[5]

• Khadanga, Sita Devi (2004). "My Childhood". In Nayak, J. K.; Dasgupta, Subha Chakraborty (eds.). Reminiscences: Excerpts from Oriya and Bangla Autobiographies. DSA Publication, Department of Comparative Literature, Jadavpur University. pp. 31–38. OCLC 61500226.

• Works by Sita Devi Khadanga at Google Books