ନରକ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ

ପାପ ଏବଂ ନର୍କରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଭୂଲୋକରେ କାର୍ତ୍ତିକ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ବ୍ରତ କରାଯାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି ।^[୨] ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ସମୟରେ ସକାଳୁ ଉଠି ସ୍ନାନ କରି ବିଷ୍ଣୁ ମନ୍ଦିର ଏବଂ କୃଷ୍ଣ ମନ୍ଦିର ଯାଇ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାଦ୍ୱାରା ପାପ ମୁକ୍ତ ସହ ରୂପ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଦିନରେ କେତେକଙ୍କ ଘରେ ରାତିରେ ଗୃହର ମୁଖିଆ ଦୀପ ଜଳାଇ ଘରର ଚାରିପଟେ ବୁଲାଇ ଆଣି ଗୃହର ବାହାର ପଟେ ରଖିଥାନ୍ତି । ଏହାକୁ ଯମଦୀପ କୁହାଯାଏ । କୁହାଯାଏ କି ଏହା କରିବାଦ୍ୱାରା ସମସ୍ତ ନକରାତ୍ମକ ଶକ୍ତି ଘରୁ ପଳାଇଯିବା ସହ ଶାନ୍ତି ଓ ଆନନ୍ଦ ଆଣିଥାଏ । ^[୩]

ରଂତିଦେବ ନାମକ ଧର୍ମବନ୍ତ ଜଣେ ରାଜା ଥିଲେ । ରାଜାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ସମୟରେ ଯମଦୂତମାନେ ରାଜାଙ୍କୁ ଯମପୁର ନେଇଯିବାକୁ ଆସିଲେ । ଏହା ଦେଖି ରାଜା ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ପଚାରିଲେ ମୁଁ କୌଣସି ପାପ କର୍ମ କରିନାହିଁ ତୁମେ ମୋତେ କାହିଁକି ନର୍କକୁ ନେବ ? ଏହା ଶୁଣି ଯମଦୂତ କହିଲେ ହେ ରାଜନ୍ ! ଆପଣ ଥରେ ଗୋଟିଏ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଖାଲି ହାତରେ ଫେରାଇ ଦେଇଥିଲ, ସେହି ପାପକର୍ମର ଫଳ ଯୋଗୁଁ ଆଜି ତୁମକୁ ନରକକୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏହାଶୁଣି ରାଜା ତାଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ ସମୟ ମାଗିଲେ । ତେବେ ଯମଦୂତମାନେ ରାଜାଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ ପାଇଁ ସମୟ ଦେଲେ । ରାଜା ନିଜର ଦୁଃଖକୁ ନେଇ ଋଷିଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ଏବଂ ସମସ୍ତ କଥା ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଏଥିରୁ ମୁକ୍ତି ଲାଗି ଉପାୟ ପଚାରିଲେ । ଋଷି ଜଣକ କହିଲେ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସ କୃଷ୍ଣପକ୍ଷ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ବ୍ରତ କରି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭୋଜନ କରାଇ ନିଜ ଅପରାଧ ପାଇଁ କ୍ଷମା ପ୍ରାର୍ଥନା କର । ଋଷିଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁସାରେ ରାଜା ଏହି ବ୍ରତ କଲେ । ଫଳରେ ରାଜା ପାପମୁକ୍ତ ହେଲେ ଏବଂ ବିଷ୍ଣୁଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ।

ହିନ୍ଦୁ ରୀତିମତେ କାର୍ତ୍ତିକ କୃଷ୍ଣ ପକ୍ଷ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ, “ନରକ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ” ଭାବେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଏହାର ଏକାଧିକ ନାମ ରହିଛି, ଯଥା, ‘ସାନ ଦୀପାବଳି, ‘ରୂପ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ, କାଳ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ଇତ୍ୟାଦି । ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦେଖିବାକୁ ଗଲେ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ସହ ଏହା ସଂପର୍କିତ । ଏହି ଦିନରେ ଘରକୁ ଆବର୍ଜନା-ମୁକ୍ତ କରିବା ତଥା ସମସ୍ତ ଆବର୍ଜନା ବାହାରେ ଫୋପାଡ଼ିବା ହେଉଛି ବହୁଳ ପ୍ରଚଳିତ ହିନ୍ଦୁ ବିଧି । ପୁଣି, ଏହି ଦିନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ପୂର୍ବରୁ ତେଲ ମାଲିସ କରି ସ୍ନାନ କରାଯାଏ, ଯାହାକୁ କହାଯାଏ ଅଭ୍ୟଙ୍ଗ ସ୍ନାନୀ । ହିନ୍ଦୁ ବିଶ୍ୱାସ ମତେ ନରକ-ଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ନ ହେବା ଲାଗି ଏହି ଦିନରେ ଯମରାଜ ଓ ଚିତ୍ରଗୁପ୍ତଙ୍କ ପୂଜା କରାଯାଏ । ତେଣୁ “ନରକ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ, ନରକରୁ ମୁକ୍ତିର ପର୍ବ ।^[୪]