ଅମଜାଦ ଅଲି ଖାନ

ଖାନ ପ୍ରଥମେ ୧୯୬୩ ମସିହାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପୁଅମାନଙ୍କ ସହିତ ୨୦୦୦ ଦଶକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଚଳାଇଥିଲେ ।^[୧] ସେ ତାଙ୍କ ପେଶାରେ ତାଙ୍କ ଯନ୍ତ୍ରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ପରୀକ୍ଷଣ କରିଛନ୍ତି । ଖାନ ହଂକଂ ଫିଲହର୍ମୋନିକ୍ ଅର୍କେଷ୍ଟ୍ରାକୁ ବାଜେଇବା ସହିତ ନ୍ୟୁ ମେକ୍ସିକୋ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଭ୍ରମଣକାରୀ ପ୍ରଫେସର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ୨୦୧୪ ରେ, ତାଙ୍କର ଦୁଇ ପୁଅ ଆୟାନ ଅଲି ଖାନ ଏବଂ ଅମାନ ଅଲି ଖାନଙ୍କ ସହ ସେ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର କନକ୍ଲେଭରେ 'ରାଗା ଫର୍ ପେସ' ପରିବେଷଣ କରିଥିଲେ ।^[୨]

ଖାନଙ୍କୁ ୨୧ ତମ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧୀ ଜାତୀୟ ସଦଭାବନା ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ଖାନ ୧୯୭୫ ମସିହାରେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ, ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ପଦ୍ମ ବିଭୂଷଣ , ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ପଦ୍ମଭୂଷଣ ଗ୍ରହଣ କରରିଥିଲେ । ୧୯୮୯ ପାଇଁ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ୨୦୧୧ ପାଇଁ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ ପାଇଥିଲେ ।^[୩][୪] ତାଙ୍କୁ ୨୦୦୪ରେ ଫୁକୁଓକା ଏସୀୟ ସଂସ୍କୃତି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।^[୫] ସେ ୨୦୧୧ରେ ବଙ୍ଗା-ବିଭୂଷଣ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।^[୬] ଉସ୍ତାଦ୍ ଅମଜାଦ ଅଲି ଖାନ (1990), ଗୁଲଜାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ଭାରତୀୟ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟାରୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଅମଜାଦ ଅଲି ଖାନ ୧୯୯୦ରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟାରୀ ପାଇଁ ଫିଲ୍ମଫେୟାର ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ।^[୭]

୯ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ମାସୁମ ଅଲି ଖାନ ନାମରେ, ସାତ ପିଲାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ଗ୍ୱାଲିଅର କୋର୍ଟର ସଂଗୀତଜ୍ଞ ହାଫିଜ ଅଲି ଖାନ ଏବଂ ରାହତ ଜାହାନଙ୍କ ଘରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ ।^[୮][୯] ତାଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ନାମ ଏକ ସାଧୁଦ୍ୱାରା ଅମଜାଦରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା । ଖାନ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ସଙ୍ଗୀତ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ । ୧୯୫୭ ମସିହାରେ ଦିଲ୍ଲୀର ଏକ ସାଂସ୍କୃତିକ ସଂଗଠନ ହାଫିଜ ଅଲି ଖାନଙ୍କୁ ଅତିଥି ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ, ସେ ନିଜ ପରିବାର ସହିତ ଦିଲ୍ଲୀ ଯାଇଥିଲେ । ହାଫିଜ ଅଲି ଖାନ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ଆକବରଙ୍କ କୋର୍ଟରେ 'ନବ-ରତ୍ନ' (ନଅ ରତ୍ନ) ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଯାଦୁକର ସଂଗୀତଜ୍ଞ ତାନସେନଙ୍କ ବଂଶଧରଙ୍କଠାରୁ ତାଲିମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଅମଜାଦ ତାନସେନଙ୍କର ବଂଶଧର ଅଟନ୍ତି ।^[୧୦]

୨୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୭୬ ରେ, ଖାନ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ବଧୂ ଭାରତନାଟ୍ୟମ୍ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ସୁଭାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବାରୋହା ଥିଲେ । ସେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଭାରତର ଆସାମରୁ ଆସିଥିଲେ ।^[୧୧] ସେମାନଙ୍କର ଦୁଇ ପୁଅ ଅମାନ ଏବଂ ଆୟାନ ଅଛନ୍ତି, ଉଭୟେ ନିଜ ପିତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ସଂଗୀତରେ ତାଲିମ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ କଳାକାରମାନଙ୍କୁ ନିଜର ସଙ୍ଗୀତ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଛନ୍ତି ।^[୧୨] ଗ୍ୱାଲିଅରରେ ଥିବା ସେମାନଙ୍କ ଘର ଏକ ସଂଗୀତ କେନ୍ଦ୍ରରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସେମାନେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ରୁହନ୍ତି ।^[୧୩]