Salafisme

Etimologicament, « salafisme » (en arab: السلفية as-salafiyya) ven del mot salaf, « predecessor » ou « aujòl », que designe los companhs del profèta de l'islam Maomet e las doas generacions que lor succediguèron: « al-salaf al-salih », los « predecessors pioses » (lo nom deriva de la raíç SLF س ل ف donent l'idèa de precedir o d' èsser acacabat).

Existís mai d'una branca d'aquel movement que, cap de biais es movement unificat, forma un ensems composit^[1] :

• Lo « salafisme predicatiu » (salafiyya al-da'wa): precica l'educacion e la purificacion de l'omma per la pedagogia e l'ensenhament religiós. Non violent e evitant la politic, est pròche dels imams saodians e del wahhabisme.
• Los Fraires musulmans: que precican, eles, la luta oficialament non violenta^[2],[3] contra l’influéncia occidentala^[4], quitament se lo movement politic es reconegut coma terrorista per mai d'un Estats, e tanben de musulmans.
• Lo « salafisme jihadista » (o salafisme revolucionari, al-salafiyya al-jihadiyya)^[5]: mai violent e nascut pendent la guèrre d'Afganistan dins los ans 1980, precica, el, una accion armada per impausar l'Islam purificat de las originas^[6].

Per Stéphane Lacroix, aquela diversitat del movement fa « la quita nocion de salafisme ambigua, que se ne reclaman, en mai d'una granda partida dels islamistas saodians (e a vegada non saodians) los eritièrs intellectuals de la salafiyya (reforma) Egipciana, fondada a la fin del sègle XIX per Jamal al-Din al-Afghani e Muhammad Abduh^[7] ».

Baptiste Brodard explica la multiplicitat dels movements que se reclaman del salafisme pel fach que « l’afiliacion als salaf es gatge de legitimitat e d’ortodoxia, designa, segon la tradicion islamica, los musulmans melhors, dotats d’una compreneson corrècta de l’islam […] Se designant publicament coma de salafistas, los wahhabitas se flocant d’un labèl d’ortodoxia, de neutralitat e de legitimitat vejaires dels musulmans, tornant a l’idèa d’una tradicion originala, quitament se los wahhabites seguisson de fach las interpretacions religiosas e ideologicas de teologians sovent contemporanèus, dins la linhada d'Ibn Abdel-Wahhab^[8]».

L'aparéncia exteriora dels salafistas se descriu mai sovent coma exibitionnista, folclorica e esquizofrèn. Se reconéisson a lor barba espesa, jamai talhada, subretot la mostacha rasada, segon la lor compreneson d'un hadit de Maomet. Tanben se destrian per lors caps rasats^[9],[10]. Valorizant tot çò que vent d'Arabia saudita e rebutant puslèu lor cultura d'origina per rejònher los estandards, pòrtan en principi de vestits largs, mas unes, per exemple los fraires musulmans son vestits a l'occidentala^[11],[12]. Fan mòstra, sens complèxe, los signes exteriors de riquesa (telefòn mobil al vam, cauçadura d'espòrt de granda marca, eca) revendicant atal eleccion e benediccions divinas^[12]. Los òmes marcan de bon grat lor pietat amb de tascas de tinta blava sul front, segon lor interpretacion d'un verset de l'Alcoran descrivent las gents del Paradís. Las femnas portan tipicament un vel integral de color negra, veire la burca afgana. E mai, los jihadistas fan pas, tanpauc, de mistèri de lor militarisme, levant d'estendards negres e adoptant de vestits mai adaptats.

Los diferents corrents salafistas se veson coma un movement de renaissença de l'islam, per un retorn a la fe de las originas, aquela dels « pioses predecessors ». Los salafistas pretendon tanben imitar Maomet en tot, e tanben dins lo biais de se vestir o de manjar. Rebutan tot çò que percevon coma d'interpretacions umanas posterioras a la revelacion de Maomet.

S'agís donc d'un movement reformista, que condamna a l'encòp las practicas de l'islam popular, accusadas d'èsser de « supersticions », e tanben una granda partida de la reflexion teologica musulmane, considerada coma balhant de « novelums », es a dire de creacions de la rason umana s'alunhant del messatge divin. Los salafistas rebutan tanben tota influéncia occidentale, subretot la democracia e la laïcitat, qu'accusan de corrompre la fe musulmana.

Coma o mòstra Bernard Rougier, « los salafistas s'emancipan de la tradicion fondada per las escòlas juridicas, e inventan un novèl islam^[13]. » En efièt, afirmisson se fondar pas que sus l'Alcoran, e la Sunna, es a dire l'ensems dels hadits, los fachs e paraulas atribuidas a Maomet e los seus, per fixar las obligacions moralas e practicas admissiblas per "aquel que se somet [a Dieu]"^[14]. D'aquel fach, bastisson amb lors interpretacions una novèla lectura de l'islam, literalista.

A costat d'aquela denonciacion de tot çò que considèran coma de « novelums » al respècte de l'Alcoran e de la Sunna, los diferents corrents salafistas insistisson sul principi de l'unicitat divine, tawhid. Dieu es l'unica e sol creator (Tawhid rububiya, unicitat dins la senhoria). Tot acte d'adoracion deu anar sonque cap a el (Tawhid uluhiya, unicitat dins son adoracion). Totes los noms e atributs divins qu'aparéisson dins l'Alcoran e la Sunna son acceptats, mas son pas tractat de biais metaforic o antropomorfisme (Tawhid asma was sifat, unicitat dins los seus noms e atributs).

Pour de salafistas, sol le sens primièr de l'Alcoran (sens aparent, exoteric, literal) a autoritat en matèria de fe; e cercar a especular o rasonar dialecticament (kalam) es absoludament interdit^[15]. Aquò que seriá un novelum eretic, al repècte de necessitat de seguir los fondamentals (Aquida) tals que coneguts dels ancians (Salaf us-salih). A l'ora d'ara, los tenents de l'Atarisme son mai sovent de salafistas (o Wahhabitas), que seguisson las tèsis de Ibn Taymiyyah^[16].L'Atarisme precica una lectura literala e non interpretada, al contrari de l'interpretacion metaforica o esoterica (Tawil); per aquela escòla es van de cercar de comprene lo sens vertadièr de l'Alcoran, qu'aparten pas qu'a Dieu sol (tawhid)^[17]. L'Alcoran deu èsser acceptat sens se pausar de question, "Bi-la kaifa" (sens se pausar de question). Aquela posicion èra defenduda per certans Imams de l'islam primitiu, coma Abu Hanifa qu'enebissiá quina recerca d'interpretacion que siá (kalâm) als seus estudiants, afirmant qu'aqueles que seguisson aquela dralha son « aqueles qui regresson »^[18].Ahmad Ibn Hanbal anava fins a interdire de frequentar aqueles que practican lo kalam quitament quand defendisson la Sunna^[19]. En efièt, es a dire que l'adesion a una religion, al dògma, al credo, es pas una question de rason o de logica, mas de segur una question de fe o de cresença. Mas los salafistas o los wahhabites van encara mai luènh que les autres rebutant radicalament la rason umana, quitament per de questions juridicas.

En matèria legala, los salafistas se divison entre eles que rebutan l'adesion cega (taqlid) a las escòlas juridicas (madhahib) al nom de l'independéncia del jutjament personal (ijtihad), e aqueles qu'i aderisson estrictament^[20].Los doctors saodians seguisson  mai sovent  l'hanbalisme, e precican de se daissar guidar per un imam puslèu que de cercar a comprene l'escritura d'esperse^[21].D'autres doctors salafistas considèran que l'adesion cega (taqlid) es pas conforma e la lei, a lor vejaire seguir un madhab sens rasonar d'esperse pòt menar lo musulman sonque a sa pèrda^[22] Es lo cas deRashid Rida^[23],al-Khajnadee,Mohamed Abduh^[24],Saleem al-Hilali e Muhammad Nassiruddine al Albani^[25]. A l'extrèma, de salafistas considèron que l'adesion cega (taqlid) equival a de politeïsme^[26].

La volontat de tornar a l'islam dels salaf dains sa puretat es pas recenta. Pel mot « salaf », los teologians musulmans designan Maomet e los seus (subretot lo quatre primièrs califas), e las doas generacions que los seguèron, la tabiun e los tabi at-tabiin^[27]. L'espandiment de l'islam es mai sovent a la puretat de la fe dels salafs. ''« Alara, cada còp que las societats musulmanas se trapan fàcia a una crisi economica, politica o sociala; de teologians precican un retornd a l’islam dels Salafs^[1] »''.

Istoricament, de teologians preciquèron aquel retorns a las originas:

• Ahmad Ibn Hanbal (mòrt en 855) dona la primièra interpretacion literalista de l'islam^[28], piejada sus una crida als aujols e une condamnacion dels novelums teologics.
• Al sègle XIV Ibn Taymiyya (mòrt en 1328) crida tanben al retorn cap a la fe de las originas, al moment que, l'Orient Mejan subissiá las invasions mongòlas.

Ibn Taymiyya e sos discípols (Ibn Al-Qayyim e Ibn Kathîr) son tanben una de las referéncias màger revendicadas dels movements salafistas contemporanèus.

Los movements salafistas contemporanèus trapan pasmens lor origina dins la predicacion de Mohammed ben Abdelwahhab, al sègle XVIII. Per el, l'aflaquiment de païses musulmans fàcia à l'Occident resulta de l'oblit del messatge original de l'islam per de populacions musulmanas que son, segon el, dirigidas per d'aristocracias rafinadas e laxistas, avilidas per la sedentaritat e las supersticions^[29]. Precica tanben una lectura literalista e puritana de l'islam, s'inscrivant dins la tradicion anbaliste e s'inspirant de Ibn Taymiyya. Los partisans de Mohammed ben Abdelwahhab serán mai tard nomenats wahhabitas per Solayman ben Abdelwahhab^[30], lo quita fraire del fondator d'aquela doctrin mas los partisans del predicator preferisson se far nomenar Ahl at-Tawhid (Las gents de l'unicitat).

Dins sa predicacion, se liga amb Mohammed ben Saud, fondator de la dinastia que dirigís ara encara l'Arabia saudita.Atal, dempuèi aquel epòca fins a l'ora d'ara, lo wahhabisme es la doctrina religiosa oficiala de l'Arabia saudita^[31]. « Alara, lo salafisme ven una ideologia politicoreligiosa que la pensada será largament espandida successivament pel prececaires màgers de l’Estat saudian modèrne, al cap desl olemas Mohammed ibn Ibrâhim Âli ach-Chaykh, Abdel Aziz ben Baz et Mohammad ibn al-'Uthaymin^[32]. » L’Arabia saudita joga tanben un ròtle essencial dins lo salafisme contemporanèus, a l'encòp d'un punt de vista teologic mas tanben material.

Lo salafisme contemporanèu es un movement composita. Subretot, se destria un corrent "quietista", quantitativament mai important, centrat sus la predicacion e un corrent « revolucionari » que precica lo jiad armar. Cadun d'aqueles corrents pretend incarnar lo salafisme verai e critica los autres corrents de biais virulent.

Aquela tendencia salafista, desvelopada subretot per d'imams pròches del regim saudian, refusa la via jihadista que cerca a impausar un regim musulman per l'accion violenta e revolucionària. Aquela via li sembla destinada al fracaç. Una de las grandas figuras d'aquela tendencia, dels ans 1960 fins a sa mòrt en 1999, lo cheic Muhammed Nacer ad-din al-Albani, declarava atal que « fa partit de la [bona] politica, uèi, d"abandonar la politica ». Çò disent, compren que l'accion politica mai eficaça pasa fòrça mai mejans la predicacion d'una fei regenerada, de la reislamizacion de las societats musulmanas, puslèu que d'una accion politica de presa de contraròtle del poder.

Per al-Albani, esdonc necessari de contunhar una estrategia del « at tasfiyatu wa tarbiyah » (la purificacion e l'educacion): d'un costat, regenerar la fe la purificant dels "novelums" teologics l'alunhant de la fe autentica, aquela de las originas, coma la definissián; d'un autre costat, educar los musulmans a aquela fe regenerada, de biais qu'abandonen totas lors practicas religiosas precedentas, jutjada corrompudas. Es de la difusion generala dins la societat d'aquela pietat que deu nàisser lo cambiament politic.

Aquela tendencia salafista seguís donc una estrategia de « reislamizacion » de las societats musulmanas mejans una predicacion non violenta e non directament politica. Vòl transformar aquelas societats mejans la difusion d'una fe literalista que deu los regenerar e lor donar tanben la preeminéncia pel mond.

Aquel corrent salafista critica:

• los salafistas jihadistas suls atemptats suicidis e los considèra contrari a l'islam^[33], e tanben las atacas contra de civils^[34].
• los Fraires musulmans, que son accusats de seguir pas una practica autentica de l'Islam transformant lors practicas religiosas, d'obliar lo principi del tawhid, e de cercar a obténer lo poder puslèu que de salvar las almas dels musulmans.

Los salafistas cheiquistas son ligats als avises (fatoas) dels teologians oficials de l'islam d'Estat saudian o dels païsses del Golf, que seguisson a la letra^[35]. Son legitimistas dins lo sens que cercan pas a capvirar la familha reiala saudiana, çò qu'es pas lo cas dels salafistas jihadistas que lo projècte es la restauracion del califat islamic.

Aquel corrent es largament majoritari dins lo salafisme francés^[36]. Segon Samir Amghar, autor de Salfisme d'aujourd'hui lo vam seriá degut a l'esfaçament dels Fraires musulmans representats al sen de l'Union de las organizacions islamicas de França^[37].

Aquel movement salafista se limitar pas a l'accion religiosa a la predicacion e fa del jihad armat lo còr de son activitat^[1]. Los salafistas d'aquala tendéncia son alara favorables al combat, per liberar los païses musulmans de tota occupacion forastièra mas tanben de capvirar los regimes dels païses musulmans que jutjan impius per instaurar un Estat autenticament islamic.

Aquela tendéncia salafista nasquèt, dins los ans 1980, en Afganistan, pendent la guèrra contra l'occupacion sovietica. Pendnet aquela guèrra, de salafistas venguts d'Arabia saudita encontrèron de Fraires musulmans. Aquò menèt a integrar al discors politic dels Fraires musulmans la predicacion literalista tradicionala dels salafistas, centrada sus la pietat e la moralitat^[38]. Per aqueles salafistas (tacfiris), los salafistas tradicionalistas, favorables a la sola predicacion, subretot los Cheics pròches de las autoritats saudianas, coma Ibn Baz e Ibn Uthaymin, son alara vistas coma d'ipocritas, als òrdres dels Estats Units d'America. D'un autre costat, aqueles salafistas critican encora mai los Fraires musulmans que son condamnats a causa de lor fe jutjada insufisentament literalista e, pels mai moderats dels Fraires, per lor engatjament dins lo jòc politic d'Estats jutjats impius e devent èsser eliminadas per la fòrça^[39].

Aquela tendéncia seguís una estrategia revolucionària violenta que visa a capvirar los Estats dels païses musulmans per instaurar un Estat islamic per la fòrça. Çò que los mena tanben a realizar d'accions violentas contre de païses occidentals percebuts coma los sostens d'aqueles Estats, subretot los Estats Units d'America.

Pasmens, cal notar que la frontièra entre ambedoas tendéncias demora teunhe segon los especialistas. En efièt, per Nahida Nakad, autor de Derrière le voile, es, a l'ora d'ara, : « Malaisit de dire de segur se los pietistas son non violents per conviccion prigonda o s'espèran lo moment propici per passar al jihad armat »^[40].

La preséncia del salafisme en França es identificada dempuèi los ans 1990^[41].

Segon de fonts policièras, en França i auriá 90 luòcs de culte d’obediença salafista sus 2 500 recensats en 2015, es a dire dos còps mai qu'en 2010^[42] e gaireben cinc còps mai qu'en 2005^[41]. Segon la Direccion generala de la seguretat interiora (DGSI), lo nombre de fidèls afiliats al corrent el triplèt entre 2010 e 2015, passant de 5 000 a 15 000^[41]. Aquela progression se realiza subretot dins los grands centres urbans (region parisienca, Ròse-Alps e Provença-Alps-Còsta d'Azur).

Segon lo sociològ Samir Amghar, « [...] lo salafisme s’implantèt mercé a la predicacion dels primièrs diplomats europèus tornats d’Arabia Saudita ont èran anat seguir una formacion en sciéncias religiosas. [...] Los obratges dels teologians salafís son torjorn mai presents dins las librariás islamicas, venon de referéncias per fòrça musulmans, quitament per aqueles qu'apartenon a las autras tendencias de l’islam (Fraires musulmans, tablighis…). Lo salafisme s’impausa totjorn mai coma una ortodoxia religiosa. Aquela predicacion es tan eficaç que le movement vegèt los seus efectius doblar en cinc ans, passant de 5 000 en 2004 a mai de 12 000 uèi (en 2012) »^[43].

E de notar una evolucion recenta: « Internet venguèt la font màger d'informacion religiosa mas tanben lo proveseire màger de radicalitat. Es pas mai dins las mosquetas (radicalas), luòcs tradicionals del debat mas tanben del recrutament dels jihadistas abans l'11 de setembre de 2001, e ont los imams (salafistas) se sabon uèi fórça vigilats pels servicis de rensenhament [...] »^[44]. En efièt, quitament los salafistas jihadistas tornan amb succés los còdis del web e los principis del marketing 2.0 per embrigadar la jovença e l'incitar a trencar totalament amb lo rèste de la societat dita mescresenta^[45].

Pels especialistas de l'islam, aquela progression s'explica per la pèrda d'influéncia de l'Union de las organizacions islamicas de França, branca francesa dels Fraires musulmans. Se los salafistas franceses son dins lor granda majoritat dels quietistas que denoncian lo jihad armat, lo cercaire Haoues Seniguer estima que «le néosalafisme d'aujourd'hui peut être un sas» cap al jihadisme^[42].

Pel sociològ Samir Amghar, l'autra rason se la cal cercar dins la « demanda de nòrmas fòrça estrictas ». Aquela afiliacion a « de grops religioses intensius fòrts, capables d’ofrir de còdis de sens e una seguretat amaisanta » seriá tanben vista coma una « escomesa manifèsta a l’opinion majoritària ». Los salafistas pensan incarnar un « grop dangierós o de crénher pe las classas mejanas e superioras ». Es perque, « lo salafisme emmasca aqueles qu'an un diferend amb l’òrdre social »^[43].

Pasmens, segon Mediapart, lo salafisme francés «est le fait de petits groupes informels ne cherchant pas à se fédérer à l'échelon national. Aucun de ses représentants ne siège dans l'Instance de dialogue avec l'islam, lancée par Manuel Valls le 15 juin 2015 pour réfléchir à la formation des imams et au financement des mosquées»Aucun de ses représentants ne siège dans l'Instance de dialogue avec l'islam, lancée par Manuel Valls le 15 juin 2015 pour réfléchir à la formation des imams et au financement des mosquées »^[41].

Al sen del mond musulman, lo movement salafista contemporanèu es l'objècte de criticas vivas. Gaireben totes los musulmans li repròchan, subretot, d'aver una compreneson estrecha dels diferents tèxtes religioses, per exemple l'Alcoran e la Sunna, privilegiant una lectura tròp literala, e negligent lo contèxte d'escritura e l'esperit d'aqueles tèxtes, que siá dins lo domèni teologic o jurisprudencial ^[46],[47].

Lo deputat de Charenta Maritima, Olivier Falorni, crida los poders publics a s'atacar a aquela « ideologia que considèra la Republica coma une mescresença », avertissent que « lo salafisme es lo carburant del jihadisme »^[48].

A vejar aquela pression contrenhenta que compara a aquela de las màfias, l'istorian André Ropert suggerís de «classer le salafisme parmi les dérives sectaires», soslinhant que «le salafisme djihadiste travaille à la déstabilisation mentale, à l’embrigadement des mineurs, développe un discours anti-social pour ne rien dire du trouble à l’ordre public^[49]».

Lo jornalista Mohamed Sifaoui es encora mai virulent al vejaire del salafisme que qualifica d' « ideologia niilista »: « Dempuèi fòrça annadas, plaidegi, malgrat los brams ipocrits, a la criminalizacion de l'ideologia salafista a l'interdiccion pura e simpla de l'organizacions s'inspirant de la pensada dels Fraires musulmans ^[50]».

Per Pierre Conesa, ancian naut foncionari del ministèri de la Defensa, « Siam en guèrra contra lo salafisme [...] mas simplament, lo salafisme, es l'Arabia Saudita donc es malaisit ^[51]».

• Muhammad Nassiruddine al Albani (dir.), Le Salafisme du mythe à la réalité, Édition Al-Hadith, (2008), 244 pages ISBN 978-2-930395-22-7Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
•  {{{títol}}}. ISBN 9782841865635. 
• Bernard Rougier (dir.), Qu'est-ce que le salafisme ?, PUF, Paris, 2008, 271 p. ISBN 978-2-13-055798-2Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
• Mohamed-Chérif Ferjani, Les Voies de l'islam, approche laïque des faits islamiques (CRDP de Franche- Comté / Ed. du Cerf, 1996), "Islamisme, laïcité et droits de l'homme" (L'Harmattan, 1992), Politique et le religieux dans le champ islamique (Le) Fayard 2005, 354 p. ISBN 221-3624909Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
•  {{{títol}}}. 
• M. Jarman, Les salafites de Muhammad Ibn 'Abd al-Wahhâb à Nâsir ad-Dîn al-Albânî, CIS Conseil Islamique de France, 199 p. (ISBN 9953-81-083-4)
• (en) Roel Meijer (dir.), Global Salafism : Islam's new religious movement, Hurst, Londres, 2009, 463 p. ISBN 978-1-85065-980-8Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
• (en) Laurent Bonnefoy, Salafism in Yemen. Transnationalism and Religious Identity, Hurst/Columbia University Press, Londres:New York, 2011, 336 p. ISBN 978-1849041317Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
• (en) Gilles Kepel, Jihad: The Trail of Political Islam, Harvard University Press., 2002 (lire en ligne)
• (en) Oliver, Haneef James. "The Wahabi Myth, Trafford, 2003, ISBN 1553953975, ISBN 978-1553953975 (Free)
• (en) Oliver, Haneef James. "Sacred Freedom: Western Liberalist Ideologies In The Light of Islam". TROID, 2006, ISBN 0-9776996-0-9 (Free)
• (en) Global jihadism: theory and practice, Brachman, Jarret, Taylor & Francis, 2008, ISBN 0-415-45241-4, ISBN 978-0-415-45241-0

• Romain Caillet, Salafistes et djihadistes : quelles différences, quels points communs ?, Le Figaro, 26 novembre 2015.

• Salafismes au 20^e siècle, conférence de Dominique Thomas dans le cadre de l'Université de tous les savoirs, Service du Film de Recherche Scientifique, Vanves ; CERIMES, 2008?, 88' (DVD)

• Wahhabisme
• Takfirisme
• Djihadisme
• Islamisme
• Al-Qaïda
• Estat Islamic
• panislamisme
• anti-chiisme
• antioccidentalisme
• Tablighi Jamaat
• Front Islamic del Salut

• Site web oficial d'Al-Albani
• Site web oficial d'Ibn Baz
• Site IRMC - centre de recerca en sciéncias umanas e socialas de vocacion regionala plaçat jos la tutèla del ministèri dels Afars estrangièrs e europèus (MAEE, París) e, dempuèi 2000, del ministèri de l’Ensenhament superior e de la Recerca e del Centre nacional de la recerca scientifica (CNRS) que constituís una unitat mixta (USR 3077).