Romanin
Lo Romanin o Romaniu (en latin Rosmarinus officinalis), es un arbrilhon de la familha de las Lamiacèas (o labièas), butant a l’estat salvage dins lo Bacin Mediterranèu, en particular dins las garrigas aridas e clapassièras, sus de terrens calcaris[1]. Frèsca o secada, aquela èrba condimentària s'utiliza dins la cosina mediterranèa, e una varietat melhorada se cultiva dins l'òrt[2]. Es una planta mellifèra; lo mèl de romanin, o « mèl de Narbona » es celèbre[3]. Es tanben un produch fòrça utilizat pels perfums. Fin finala, a fòrça vertuts fitoterapeuticas.
Lo nom « romanin » vendriá del latin « ros marinus » (rosada de mar)[4], o ben del grèc « rhops myrinos » (boisson aromatic)[5], o encara del latin « rhus marinus » (sumac de mar)[6].
Caracteristicas
Descripcion
Lo romanin pòt aténher 1,50 m de naut, fins a 2 m en òrt. Se reconéis en tota sason per sas fuèlhas persistentas sens peciòl, coriaças, fòrça mai longas que largas, al bòrds un pauc enrotlats, verd escur lusissentas sul dessús, blancassas en dejós. Lor odor, fòrça camfrada, remembra l'Encés.
La florison comença al mes de febrièr, a vegadas en genièr, e continua fins a abril mai. De varietats tornan florir un segond còp al començament de la devalada[7]. La color de las flors, que se presentan en pinhat coma espiga, varia del blau clar al violet. Existís, mas es pro rar, la varietat de flors blancas R. officinalis albiflorus. Lor calici es pelut, de dents bordadas de blanc. Portant doas etaminas avent une pichona dent cap a la basa. La labra inferiora de la coròla es prigondament divisida. Coma per fòrça Lamiacèas, lo fruch es un tetraquèni. Aquel darnièr es de color bruna.
Reparticion geografic
Lo romanin es originari del Bacin Mediterranèu.
Se trapa subretot dins de terrens arids e solelhats, coma las garrigas, los maquisses e los clapàs. Ama pas la secada tròp importanta mas li sufís de l'umiditat del litoral, que l'origina possible del nom (« rosada del mar » en latin).
S'espandís entre lo nivèl del mer e 650 mètres[8], a vegada fins a 1 500 mètres de naut[9].
Cultura
Lo romanin se cultiva dins un luòc solelhat, dins un sol calcari e que s'asseca plan[10]. Malgrat qu'es una planta amant los climas cauds, supòrta las geladas se lo sòl garda pas l'umiditat. Idealament, deu aver un pH compres entre 6,5 e 7[11].
Una leugièra poda a la prima prèp sa florison a subretot per tòca de li conservar una forma armoniosa. Deu pas èsser podar fòrça; una branca de fusta mòrta sens uèlhs o fuèlhas formarà pas de nòus rams.
Se multiplica aisiment a la prima o a la devalada per brocatge o malholatge; mai dificilament en estiu per plantolièrs perque la germinacion es lenta[12].
Lo romanin es plan resistent als nosibles. Patís del rhizoctòn brun en cas d'umiditat tròp importanta[13].
Produccion mondiala
Lo romanin es fòrça cultivat en Espanha, Tunisia, Marròc, Itàlia, Occitània, Argeria e Portugal, subretot per n'extraire d'òli essencial[14]. La produccion mondiala d'òli essencial de romanin atenh 200 a 300 tonas en 2005[15].
En Índia, la CIMAP (Central Institute of Medicinal and Aromatic Plants) introduguèt la produccion de romanin a la fin dels ans 1980, que se desvolopèt pendent los ans 1990[16]. Aquela produccion se concentra al sud e a l'entorn de Bangalore[17].
Utilizacions
Gastronomia
Los rams fuelhencs de romanin s'utilizan de preferéncia fresques, mas se pòdon conservar secats. Las flors an un gost pus doç e se consoman crudas, en plat o un dessèrt.
Los rams s'emplegan subretot coma condiment per infusion dins los fricòts, los civets, las sopas e las salsas.
Lo romanin es tanben utilizat per perfumar las brasucadas. Qualques rams son alara utilizats dins la marinada o un ram servís de pincèl. Es tanben possible de fumar la carn o lo peis[18].
Lo romanin s'utiliza en infusion per perfumar de dessèrts coma los flans, las crèmas o de confituras.
Perfumariá
L'utilizacion del romanin en perfumariá es fòrça anciana. Lo primièr perfum alcolic que se ne coneis l'existéncia es l'aiga d'Ongria, utilizat al sègle XVII e que poiriá datar del XIV, que lo romanin n'èra un dels principals compausants[19].
L’esséncia es obtenguda per la distillacion dels rams, puslèu que las flors perque contenon de borneòl[20], d'eucaliptòl[21] de camfèn[22] e de pinèn[23]. Lo romanin dintra dins la composicion de parfums subretot masculins.
Medecina e fitoterapia
Agents actius
La planta conten mai d'un agents actius d'entre que:
- Òlis essencials: eucaliptòl[24], alfa pinèn[25], camfre de romarin[26], borneòl[27], camfèn[28].
- Flavonoïdes : luteolina[29], apigenina[30], quercetina[31], diosmina[32].
- Diterpèns : acid carnosolic[33], rosmadial[34].
- Triterpèns e steroíds: acid aleanolic[35], acid ursotic[36].
- Tanins[37]
- Lipids : n-alquans[38], isolalquans[39], alquèns[40].
- Rosmaricina[41]
- Acid rosmarinic[42]
Efèctes
Lo romanin foguèt longtemps utilizat empiricament en fitoterapia. Lo mèl de romanin, o « Mèl de Narbona » èra un dels multiples constituents de la teriaca de la farmacopèa maritima occidentala del sègle XVIII[43].
Los estudis modèrnes mòstran los efèctes del romanin sus diferentas partidas de l'organisme:
- Coleretic e epatoprotector: Lo romanin longtemps foguèt utilizat empiricament coma agent epatoprotector e coleretic. Aqueles efèctes foguèron mostrats experimentalament[44]. Lo romanin permet doncas d'activar las foncions digestivas, subretot lo trabalh de la vesicula biliara.
- Antimicosic[45][46] e antibactarian[47]. Las substàncias del romanin limitan lo desvolopament de qualques agents patogèns.
- Efèctes sul sistèma nerviós: l'administracion d'òli de romanin, a l'encòp per inalacion e per via orala, estimula l'activitat del sistèma nerviós central, respiratòri e locomotritz per la mirga[48]. L'extrach alcolic de R. officinalis mostrèt una activitat antidepressiva sus la nada forçada e los testes d'imobilitat de la mirga[49]. Lo romanin seriá doncas recomandat per tractar los divèrses cases d’astenia.
- Efèctes sus la circulacion sanguina: L'utilizacion d'òli de romanin dins un banh estimula la circulacion dermica e melhora l'emodinamica pels problèmas d'occlusion arteriala[50].
- Efèctes suls muscles lisses: L'òli o l'extrach aquós de fuèlhas permeton d’annullar de contraccions induchas pels lapins e los pòrcs marins[51][52]. Lo romanin auriá doncas d'efèctes antispasmodic.
- Antitumorigenic e antioxidant: fòrça estudis indican que lo romanin permetriá de prevenir e de limitar la progression de qualques tipes de càncers[53].
Riscs
L'òli essencial de romanin pòt provocar de convulsions e de crisis d’epilepsia.
Varietats
Se denombra mai de 150 varietats de romanin[54]. Se diferencian per lor talha maximala (d'aperaquí dètz centimètres a dos mètres), lor portada (verticala o rebalant), la color de lors flors (violetas, blavas, blancas, rosas) e de lor fuèlhas, lor rusticitat...
| Varietat | Nom | Caracteristicas |
|---|---|---|
| Rosmarinus officinalis Alba o Albus | Romanin de flors blancas | Flors e uèlhs blancs. |
| Rosmarinus officinalis Arp | Romanin "Arp" | Supòrta plan lo freg. Sas fuèlhas an una odor citronada[55]. |
| Rosmarinus officinalis Athens Blue Spire | Romanin "Athens Blue Spire" | Fuèlhatge dens, gost poderós[56]. |
| Rosmarinus officinalis Barbeque | Romanin "Barbeque" | Cambas plan drechas[57]. |
| Rosmarinus officinalis Bennenden Blue | Romarin "Bennenden Blue" | Grandas flors blava cèl, fuèlhas estrechas escuras[58]. |
| Rosmarinus officinalis Blaulippe | Romanin "Blaulippe" | Boisson compacte, flors blavas cap al violet. Sensible al freg. |
| Rosmarinus officinalis Blue Lagoon | Romarin "Blue Lagoon" | Boisson compacte. Piconas fors blavas. |
| Rosmarinus officinalis Corsican Blue | Romanin "Corsican Blue" | Rebalant. Flors blau escur. |
| Rosmarinus officinalis Fota Blue | Romanin "Fota Blue" | Flors blau escur, fulhatge verd escur. |
| Rosmarinus officinalis Gorizia | Romanin "Gorizia" | Grandas fuèlhas e grandas flors blavas. Gost un pauc espiciat coma lo gingembre[59]. |
| Rosmarinus officinalis Haifa | Romanin "Haifa" | Rebalant. Pichon e fragil, adaptat a la cultura en pòt a l'interior. |
| Rosmarinus officinalis Jackmann's Blue | Romanin "Jackmann's Blue" | Flors blau cèl, retombant. |
| Rosmarinus officinalis Miss Jessop's Upright | Romanin "Miss Jessop's Upright" | Creissença verticala. Varietat de barranha. |
| Rosmarinus officinalis Pinkie | Romarin "Pinkie" | Flors ròsas, fuèlhas cortas e tèrnas[60]. |
| Rosmarinus officinalis Primley Blue | Romanin "Primley Blue" | - |
| Rosmarinus officinalis Prostratus | Romanin "Prostratus" | Fuèlhas brilhantas. Creis en s'espandissent[61]. |
| Rosmarinus officinalis Roseus | Romanin "Roseus" | Flors rosas[62]. |
| Rosmarinus officinalis Salem | Romanin "Salem" | - |
| Rosmarinus officinalis Severn Sea | Romanin "Severn Sea" | Los rams son retombants. Flors blavas cap al violet[63]. |
| Rosmarinus officinalis Sudbury Blue | Romanin "Sudbury Blue" | Fuèlhas blau verd, flors blavas[64]. |
| Rosmarinus officinalis Tarentinus | Romanin "Tarentinus" | Boissonant. Flors blau clar capa violetas. |
| Rosmarinus officinalis Tuscan Blue | Romanin "Tuscan Blue" | Creissença rapida, pòt aténher 2 mètres dins de bonas conditions. Flors blau escur, fuèlhas blau verd escur e brilhantas. Gost amat en cosina[65]. |
| Rosmarinus officinalis Vicomte de Noailles | Romanin "Vicomte de Noailles" | - |
| Rosmarinus officinalis f. repandens | Romanin retombant | - |
| Rosmarinus officinalis Lavandulaceus | Romanin "Lavandulaceus" | Pichona planta rebalanta, flors violetas. |
Legendas
Segon una legenda, lo romanin èra a l'origina una planta de las flors blancas. Abans que nasquèt l'enfant Jèsus, Maria, auriá pausat sa capa de color blava sus un romanin plantat davant l’estable. La capa auriá colorat l'arbrilhon e atal, dempuèi, lo romanin florís en blau. Qualques uns veson dins aquela legenda una autra origina possibla al nom de Romanin a saber « Ròsa de Maria » (lo nom anglés es Rosemary).
L’aiga d'Ongria, alcolat a basa de romanin per se perfumar o beure, viendriá de la reina Elisabeta d'Ongria. L’auriá utilizada en 1372 a 72 ans; l’aiga li auriá tornat sa frescor fins que lo jove rei de Polonha l'auriá demandada en maridatge[66].
Romanin
Flor de Romanin
Romanin florit
Fuèlhas de Romanin
Cultura
Romanins de Longwood
Subjècte de 2,2 m Sebastopòl
Plant de romanin a La Pena d'Evèuna
.JPG)
