Niça

L'etimologia mai difonduda de l'origina de Niça es grèga: Νίκαια (Nikaia), variacion de Niké (Victoria), segon cen que sembla per la victòria qu'obtenguèron lu colons grècs sus la populacion ligura. Durant l'Empèri Roman se nomenèt dins aquela vila amb lo nom grèc: Nicæa.

La lenga de Niça es l'occitan, dins la sieu varietat niçarda.

Dominada per de paluns, la region de Niça non èra favorabla a l'ocupacion umana pendent lo periòde preïstoric. Totun, de vestigis mòstran la preséncia de quaucu campaments paleolitics (Tèrra Amata, bauma de Lazaret...)^[2]. Au Neolitic, l'ocupacion umana èra probablament totjorn limitada en despièch de l'existéncia de comunautats installadi sus lu sites de Caucada (vèrs lo 6000 avC) e de Cimiés (vèrs lo 4500 avC). L'antropizacion vertadiera comencèt a l'Atge dau Bronze emb l'aparicon d'una economia agricòla lòng de Palhon.

Au sègle V avC, de Ligurs èran installats sus lo site de Cimiés. La vila de Niça (Nikaïa) foguèt fondada per de Foceans de Massàlia durant la segonda mitat dau sègle III avC ò durant la promiera mitat dau sègle II avC^[3]. La data precisa non es conoissuda. Lo sieu objectiu èra de dispauar d'un ponch de sostèn per protegir li sieui rotas maritimi còntra li atacas de piratas. En lo 154 avC, la Via Julia arribèt a Cimiés, cen que permetèt de religar la region a la ret rotiera romana. Entre lo 122 e lo 118, lu Romans li fondèron la colonia de Cemenelum. Totun, Nikaïa demorèt integrada ai possessions massaliòti, comprés après l'annexion de Massàlia per Roma en lo 49 avC.

Pendent la màger part de l'epòca romana, Cemenelum foguèt la vila pus importanta de la region e venguèt lo sèti d'un evescat pendent lu sègles IV e V apC. Totun, a respièch dei autri vilas romani de Provença, la colonia demorèt un centre segondari (10 000 abitants maximom). Èra concurrenciada per Ambrun (capitala de la província dei Aups Maritimi) e per Niça que venguèt lo centre demografic de la region pendent lo sègle IV apC. Pilhada mai d'un còp durant li invasions barbari, Cemenelum declinèt fins a un abandon definitiu au sègle VIII. Niça foguèt finda tocada per aqueli invasions e, mai tardi, per li atacas maritimi dei Sarrasins que pilhèron la ciutat en lo 813, en lo 859 e en lo 880. Pasmens, en despièch d'aqueli destruccions, la vila capitèt de sobreviure.

Entre lu sègles V e IX, Niça foguèt generalament integrada ai reiaumes italians aguent lo contraròtle de Gènoa (Ostrogòts, Lombards...). Mas, a la fin dau sègle X, la batalha de Tortor permetèt au còmte Guilhèm I^èr de Provença d'estendre la sieua influéncia fins ai Aups. Donèt lu feus de Provença Orientala ai sieus companhons e la region de Niça venguèt ensinda lo domeni d'Annon, fondator de l'Ostau de Niça-Aurenja e dau Vescomtat de Niça. Totun, a partir dau 1070, l'autoritat dei senhors de Niça foguèt contestada per l'evesque local que venguèt lo promier personatge de la vila en lo 1117.

Au nivèu institucional, Niça aprofitèt aquelu conflictes per venir una republica maritima en lo 1108. Aliada de Gènoa e de Pisa, participèt ai guèrras entre republicas marchandi italiani^[4][5]. A l'origina, la republica niçarda èra dirigida per un cap militar assistit de tres cònses que dirigissián l'administracion. Totun, en lo 1144, la vila venguèt un consolat. A partir dau 1153, lu quatre cònses qu'aquela institucion intrèron en conflicte emb l'evesque. Pauc a pauc, venguèron l'autoritat principala. Lo comèrci maritime enriquissèt fòrça l'elita urbana e de succès militars còntra lu Sarrasins renforcèron lo sieu poder.

En lo 1164, lu abitants de Niça refusèron de jurar fidelitat au còmte Ramon Berenguer II (1144-1166) qu'èra intrat en guèrra còntra Gènoa per prendre lo contraròtle dei territòris a l'oèst dei Aups. Assetjèt la vila en lo 1166, mas morèt durant la batalha^[6]. Totun, lu còmtes de Provença non renoncièron e pilhèron la vila en lo 1176. Aquela dominacion foguèt mau acceptada e una revòlta populara permetèt de restaurar l'independéncia de la ciutat en lo 1215^[7]. Per s'aparar còntra la menaça provençala, Niça restaurèt li sieui relacions emb Gènoa e, en lo 1228, una aliança foguèt conclusa emb Grassa, Draguinhan e Pisa. Pasmens, durant lo regne de Ramon Berenguier V, Provença si renforcèt considerablament. En lo 1229, una armada provençala pilhèt ensinda Niça un còp de mai. Lo sieu cap, lo baron Romeu de Vilanova foguèt nomenat governator de la vila.

L'imno local de la vila es Niça la bèla.

Menica Rondelly l'escriguèt en lo 1904.

La vila de Niça còmpta mai d'una quarantena de quartiers amassats en uech territòris que cadun possedisse la sieu comuna.

• Territòri 1: Plana e Costaus; 20 753 abitants

Quartiers: Sant Agustin, Santa Margarida, Lu Molins, Arenas, Sant Isidòro, Lingostiera, Li Combas, Belet, Sant Antòni

• Territòri 2: Còlas Niçardi; 38 753 abitants

Quartiers : Estienne d'Orves, Sant Filipo, Gròsso, Lo Piòl, Sant Pèire de Feric, Sant Pancraci

• Territòri 3: Tres Còlas; 34 158 abitants

Quartiers : Cimier, Rimiés, Gairaud

• Territòri 4: Ribas de Palhon; 32 788 abitants

Quartiers : L'Ariana, La Lauveta, L'Abadia, Pasteur, Sant Poanç, Lo Trident, Rocabilhiera, Sant Carles, Bòn Viatge, Mont Gròs

• Territòri 5: Èst Litorau; 54 239 abitants

Quartiers : Pòrt, Riquier, Mont Boron, Diaus Blaus, Sant Ròc, Vinagrier

• Territòri 6: Nòrd Centre Niça; 48 898 abitants

Quartiers: Las Planas, Sant Silvèstre, Cessòla, Gorbèla, Borriglione, Sant Maurici, Lo Rai, Valon dei Flors

• Territòri 7: Còr de Vila; 48 333 abitants

Quartiers : Niça Vielha, Carabacèu, Medecin, Gambetta, Dubouchage, Liberacion, Malaussena, Josèp Garnier

• Territòri 8: Oèst Litorau; 65 703 abitants

Quartiers : La Magdalena, Manhan, Califòrnia, Fabron, Cantagalet, Ventabrun, Carras, Ferber, La Lantèrna

Fònt: Comuna de Niça

La coïna niçarda es relativament prestigioa e es ben conoissuda dins lo monde gràcias ai toristas. Es una coïna de transicion entre Provença e Itàlia e, dins una mendra mesura, entre lu Aups e la Mediterranea. Lu emprunts ai coïnas italiana e provençala son donc nombrós. Totun, la coïna niçarda tèn au mens 200 plats originals. En efècte, l'isolament de Niça pendent una partida importanta de la sieua istòria a favorizat una certana autarcia, a l'origina de l'utilizacion importanta de produchs locals coma lo mesclum, la blea, li olivas, lu liumes ò lo peis^[9][10].

• 
  Mesclum
• 
  Salada niçarda
• 
  Fogassa tradicionala
• 
  Pissaladiera
• 
  Tapenada
• 
  Pan banhat
• 
  Porchetta
• 
  Ratatolha
• 
  Sòca
• 
  Estocafic
• 
  Banha cauda
• 
  Pissalat
• 
  Torta de blea

• OGC Niça (fotbòl)
• Estadi Niçard (rugbi de XV)

Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

• Cemelenum.

Obratges dedicats a la coïna niçarda e provençala :

• Hélène Barale, La Cuisine niçoise d'Hélène Barale. Mes 106 recettes, Gilletta Éditions, 2006.
• Dominique Compans, La Cuisine provençale et niçoise, Éditions Jean-Paul Gisserot, 1995.
• Andrée Maureau, Tians et petits farcis, Aix-en-Provence, Édisud, 1998.
• Jacques Médecin, La Cuisine du Comté de Nice, Éditions Julliard, 1972.

• Juli Bèssi, poèta nascut en 1844 (Bessi? Bèssi? En mistralenc Jùli Bèssi)^[11].

• (en) (fr) (oc) Danças e musicas tradicionali dau País Niçard e dau "Miegjorn".
• (oc) Una rivalitat Marselha, Niça, al servici de qual?

• Portau dau Comtat de Niça