Departament de Gironda
Gironda (/(d)ʒiˈɾundɑ, -da/, locaument /ʒiˈɾundə/; en francés: [ʒiʁɔ̃d] ) es un departament de França que sa màger part es en Occitania, en Gasconha. Hèi partida de la region administrativa de Nòva Aquitània e de la region istorica de Gasconha (e de Guiana, a l'encòp).
Departament de Gironda (33) | |
|---|---|
 | |
 | |
| OpenStreetMap | . |
| Administracion | |
| Region istorica |  Gasconha |
| Region | Nòva Aquitània  |
| Prefectura | Bordèu |
| Prefècte | Pierre Dartout |
| President del conselh departamental | Jean-Luc Gleyze (PS) |
| Sosprefectura(s) | Arcaishon Blaia Lengon L'Esparra Liborna |
| Demografia | |
| Populacion Populacion totala | 1 636 391 ab. (2020) 1 661 400 ab. |
| Densitat | 163,64 ab./km² |
| Geografia | |
| Superfícia | 9976 km2 |
| Subdivisions | |
| Arrondiments | 6 |
| Circonscripcions | 12 |
| Cantons | 33 |
| Intercomunalitats | 28 |
| Comunas | 535 |
| Autras informacions | |
| Còde INSEE | 33 |
| ISO 3166-2 | FR-33 |
| NUTS-3 | FRI12 |
| Sit web | cg33.fr |
Creat lo 4 de març de 1790, portèt de 1793 a 1795 lo nom de Bec d'Ambés.
Zonacion
La Gironda se devesís en quate grandas zònas :
- La Gironda bordalesa, ont la viticultura es majoritària. Compren lo Medoc ribeiron, l'Entre Duas Mars occidentau, lo Libornés viticòla, lo Blaiés viticòla, las Gravas.
- La Gironda landesa, cubèrta per lo pinhadar. Compren lo Medoc landescòt, lo Bacin d'Arcaishon, las Lanas bordalesas, la Hauta Lana girondina e lo País de Cernés.
- Lo Vasadés, damb un paisatge dominat per los prats (eslevatge), damb camps de blat d'Espanha e bòscs. Compren lo Vasadés a pròpiament parlar (entre Ciron e Garona), e i pòden ajotar l'Entre Duas Mars orientau.
- Lo País gabai, damb lanas e grands bòis. S'agís dau Vitrasés, dau nòrd dau Libornés.
Aglomeracion bordalesa
Lo caplòc n'es Bordèu. L'aglomeracion bordalesa compta autorn de 700 000 abitants, dont mèi de 200 000 dens la comuna de Bordèu. Compren Bordèu, Merinhac (2da vila de Gironda per la populacion), Pessac (3ma), Talença (4ma), Vilanava d'Ornon, Bègla, Gradinhan, lo Halhan, lo Boscat, Aisinas, Brujas, Larmont, Cenon, Hloirac...
Sosprefecturas
Las sosprefecturas son:
- Arcaishon (cantons d'Arcaishon, la Tèsta, Belin-Beliet e Audenja),
- Blaia (cantons de Blaia, Borg, St Andrés de Cubzac, St Cièrs de Gironda, St Savin),
- Bordèu (cantons de Bordèu, Merinhac, lo Boscat, Pessac, Talença, Gradinhan, Vilanava d'Ornon, Bègla, la Brèda, Blancafòrt, Larmont, Cenon, Hloirac, lo Carbon Blanc e Creon),
- l'Esparra (cantons de l'Esparra, Semevian (Sent Vevian), Paulhac, Castèthnau, St Laurent de Medòc),
- Lengon (cantons de Lengon, Podensac, St Sefrian, Vasats, Vilandraut, Granhòus, Capsius, la Rèula, St Macari, Cadilhac, Sauvatèrra, Targon, Montsegur e Pelagrua),
- Liborna (cantons de Liborna, Castilhon, Fronsac, Lussac, Guistras, Cotràs, Pujòls, Sta Fe la Granda e Brana).
Ribèiras e rius
La Gironda es bordada a l'oèst per l'ocean Atlantic.
Las ribèiras principalas dau departament son la Garona (afluents principaus : Dròt, Siron) e la Dordonha (afluent principau : Eila), que se rejunhen per formar l'estuari de la Gironda. Ad aquò fau ajotar l'Èira que desboca dens lo Bacin d'Arcaishon.
Lengas
Òc
- Gascon maritime
- Nòrd-Medoquin
- Gascon semi-negue deu Paulhaqués
- Sud-Medoquin (dont gascon deu Nòrd-Bassin, de la banlèga oèst de Bordèu, de las Lanas de Bordèu)
- Parlar deu País de Bug
- Parlar negue
- Bordalés urban e orientau (Creonés)
- Cubzagués
- Gascon orientau
- Vasadés
- Parlars ribeirins o garonés (entre Cadilhac e Marmanda)
- Parlar de Benauja e deu nòrd de l'Entre Duas Mars
- Parlars marginaus de l'Entre Duas Mars (Pelagrua)
- Libornés
- Lengadocian
- Lemosin
Oïl
- Granda Gavacheria (Blaiés)
- Petita Gavacheria de l'Enter Duas Mars