Andrea Palladio

A 13 ans, foguèt inscrit per son paire per sièis ans dins lo talhièr de l'arquitècte e escultor Bartolomeo Cavazza da Sossano a Pàdoa. En abril de 1523, Palladio fugiguèt a Vicença, mas i deguèt tornar per ruptura de contracte. Un an mai tard, s'inscriguèt a la corporacion dels escultors de Vicença.

En 1537, venguèt mèstre d’òbra pel Comte Giangiorgio Trissino per dirigir l'òbra de la vilá Cricoli. Trissino èra un poèta, filosòf, letrat e diplomata al servici de la curia romana, èra un umanista, expèrt d’art militar e passionat d’arquitectura. Foguèt Trissino que donèt l'escais de « Palladio » a Andrea, abans se sonava Andrea di Pietro. Trissino faguèt dintrar Palladio dins lo cercle umanista de Vicença, l’Acadèmia Olimpica.

Giangiorgio Trissino, autor de l’obratge epic e poetic L’Italia liberata dai Goti, faguèt conéisser a Palladio los obratges de Vitruvi e d'Alberti, e mena Palladio a se perfeccionar dins los Arts liberals e l’umanisme. Trissino e Palladio faguèron, en 1541, un primièr viatge arqueologic a Roma ont aprigondiguèron lor coneissença de l’art de bastir Antic.

Aprèp aquel primièr viatge, Palladio tornèt a Vicença ont tot en fasent son art aprigondissiá son estudi de Vitruvi. Tornèt mai d'un còp a Roma en 1545, 1547 e 1549 per perfectionar sos inventaris que precisa e confronta amb los escrichs de Vitruvi.

En mai de Vitruvi qu'èra un lector atentiu, Palladio faguèt tanben referéncia a fòrça autors latins coma Plini, Juli Cesar e a autors que li son pus contemporanèus coma Leon Baptiste Alberti o Vasari^[1].

A partir de 1550, malgrat la disparicion de Giangiorgio Trissino e de Pau III, la fama de Palladio s’espandís fins a Venècia ont dirigiguèt la construccion de la basilica de San Giorgio Maggiore.

En 1554, jos Juli III, Palladio faguèt son darrièr viatge a Roma amb lo « reverendissim Daniel Barbaro, Patriarca d'Aquilèa »^[2], amb que collaborèt a l’edicion del De architectura de Vitruvi publicat a Venècia en 1556.

En 1554, Palladio publiquèt L'Antichita di Roma.

Malgrat las representacions dels temples de Nimes dins los Quatre Libres pareis que Palladio jamai sortiguèt pas d'Itàlia. Auriá fa un viatge en Piemont, a la demanda d'Emmanuèl Filibèrt de Savòia pendent l'estiu 1566^[3].Foguèt benlèu pendent aquel viatge qu'anèt a La Túrbia que descriu, totjorn dins los Quatre Libres lo monument roman.Son talent es reconegut a Florença ont es admés en 1566 coma membre de l’Accademia dell'Arte del Disegno.

Los Quatre Libres de l'arquitectura foguèron editats en 1570 a Venècia e comportèron las gravaduras sus fustas realizadas jos la direccion de Palladio.

Aquel meteis an, Palladio succediguèt a Jacopo Sansovino, mòrt, a la carga d’arquitècte en cap de la Serenissima; i bastiguèt las glèisas de San Giorgio Maggiore e del Redentore.

Andrea Palladio morigèt en 1580 abans la fin de las òbras de Teatre Olimpic de Vicença que son disciple Vincenzo Scamozzi acabariá.

Cap de contemporanèu de Palladio faguèt pas lo retrach del mèstre, que siá literari o imatge artistic. Andrea Palladio demorèt fòrça discret sus el meteis e sus son paréisser. Existís un autoretrach vaga, que se tròba dins l'adreça al lector dels Quatre Libres de l'arquitectura.

Nimai se tròba pas de biografia abans lo sègle XVII^[4].

La comanda de l'estatua de l'Acadèmia Olimpica data de prèp de uèit ans aprèp la mòrt de Palladio «tant que la memòria dels traches del mèstre es encara viva».Lo retrach pus conegut data del sègle XVIII; es atribuit al graire Mariotti, dins un obratge sul teatre olimpic de Vicença.

La produccion arquitecturala de Palladio se concentra en Venèt ont se pòt encara veire, a Vicença, lo teatre Olimpic, lo grand palais municipal dich Basilica palladiana, la loggia del Capitanio, fòrça palais e vilás que la celèbra Villa Rotonda.

Les vilás palladianas mai celèbras son:

• La Villa Godi Malinverni, entre 1537 e 1542.
• La Villa Badoer a Fratta Polesine, 1549.
• La Villa Barbaro dicha villa Volpi a Maser, 1557-1558.
• La Villa Foscari prèp de Mira, 1559-1560.
• La Vilá Capra dita Villa Rotonda, prèp de Vicença; 1566-1571.
• La Villa Serego a Santa Sofia, 1565.

Los obratges publics e las demoranças urbanas :

• a Vicença :
  • Palais de la Ragione a partir de 1549 ;
  • Palais Chiericati, 1550 ;
  • Loggia del Capitanio, inacabada, 1571 ;
  • Teatre Olimpic, acabada aprèp 1580, Darrièra òbra acabada aprèp sa mòrt per son filh Silla e son disciple Scamozzi.
• a Venècia a partir de 1565 :
  • Clastras de San Giorgio Maggiore ;
  • Palais Valmarana, 1566 ;
  • Basilica de San Giorgio Maggiore, a partir de 1566 ;
  • Glèisa del Redentore (1576/77-1592).

La cronologia se referís a la concepcion de las òbras, non necessàriament a lor construccion nimai a lor acabament. ^[5]

• 1531 : Portal de la Glèisa de Santa Maria dei Servi, Vicença
• 1534 : Villa Trissino a Cricoli, Vicença (amb Gian Giorgio Trissino)
• 1537-1542 : Villa Godi (per Girolamo, Pietro e Marcantonio Godi), Lonedo di Lugo di Vicenza
• 1539 : Villa Piovene, Lonedo di Lugo di Vicenza (Vicença) (attribucion)
• 1540-1542 : Palais Civena, Vicença
• 1540-1566 : Palais Poiana, Vicença (attribution)
• 1542-1556 : Palais Thiene, Vicença (benlèu sus un projècte de Giulio Romano)
• 1542 : Villa Gazzotti (per Taddeo Gazzotti), Bertesina, Vicença
• 1542 : Villa Caldogno (per Losco Caldogno), Caldogno (Vicença) (attribucion)
• 1542 : Villa Pisani (per Vettore, Marco e Daniele Pisani), Bagnolo di Lonigo (Vicença)
• 1542 : Villa Thiene (per Marcantonio e Adriano Thiene), Quinto Vicentino (Vicença) (benlèu modificacion d'un projècte de Giulio Romano)
• 1543 : Villa Saraceno (per Biagio Saraceno), Finale di Agugliaro (Vicença)
• 1544-1552 : Palais Porto (per Iseppo De' Porti), Vicença
• 1546-1549 : Lòtjas del Palais de la Ragione (Basilica palladiana), Vicença (acabament postúm en 1614)
• 1546 -1563 : Villa Poiana (per Bonifacio Pojana), Poiana Maggiore (Vicença)
• 1546 : Villa Contarini, Piazzola sul Brenta (Padòa) (attribucion)
• 1547 : Villa Arnaldi (per Vincenzo Arnaldi), Meledo di Sarego (Vicença) (inacaba)
• 1548 : Villa Angarano, Bassano del Grappa (Vicença) (còs central, puèi novèl projècte de Baldassare Longhena)
• 1550-1557 : Palais Chiericati (per Girolamo Chiericati), Vicença (acabament postúm en 1680)
• 1550 : Villa Chiericati (per Giovanni Chiericati), Vancimuglio di Grumolo delle Abbadesse (Vicença) (acabament postúm en 1584 per Domenico Groppino)
• 1552 : Villa Cornaro (pour Giorgio Cornaro), Piombino Dese (Padòa)
• 1552 : Villa Pisani (per Francesco Pisani), Montagnana (Padòa)
• 1554-1563 : Villa Badoer dita La Badoera (per Francesco Badoer), Fratta Polesine (RO)
• 1554 : Villa Porto (Vivaro) (per Paolo Porto), Vivaro di Dueville (VI) (attribucion)
• 1554 : Villa Barbaro (per Daniele e Marcantonio Barbaro), Maser (TV)
• 1554 : Villa Zeno (per Marco Zeno), Donegal di Cessalto (TV)
• 1555 : Palais Dalla Torre, Verona (realizacion parcialat; en prtit destruit per un bombardament de 1945)
• 1556 : Arco Bollani, Udine
• 1556 : Palais Antonini, Udine (dametjat per de modificacions)
• 1556 : Villa Thiene, Cicogna di Villafranca Padovana (Padòa)
• 1557 : Villa Repeta, Campiglia dei Berici (Vicence), (destruita per un incendi e novèla construccion d'una autre forma)
• 1558 : Faciada de la basilica de San Pietro di Castello, Venèsia (acabament postúm)
• 1558 : Villa Emo (per Leonardo Emo), Fanzolo di Vedelago (TV)
• 1558 : Copòla de la Catedrala de Vicença, Vicença (novèla construccio aprèp la Segonda Guèrra mondiala)
• 1559 : Villa Foscari dicha La Malcontenta, Malcontenta di Mira (VE)
• 1559 : Casa Cogollo (per Pietro Cogollo), coneguda jol nom de Casa del Palladio, Vicença (attribucion)
• 1560-1563 : castras dels cipressièr (?) refectòri de la Basilica de San Giorgio Maggiore, Venèsia
• 1560 : Convent de la Caritat, Venècia (sonque realizèt: clastras e atrium destruit en 1630)
• 1560 : Palais Schio (per Bernardo Schio), Vicença
• 1563 : Portal lateral de la Catedrala de Vicença
• 1563 : Villa Valmarana, Lisiera di Bolzano Vicentino (Vicença)
• 1564 : faciada de la Glèisa de San Francesco della Vigna, Venèsia
• 1564 : Palais Pretorio, Cividale del Friuli (Udine) (projècte, attribucion)
• 1565 : Basilica de San Giorgio Maggiore (Venècia), (acabament postúm entre 1607 e 1611 amb una faciada diferenta)
• 1565 : Teatre del bosc del cortile del convent de la Caritat, Venècia (destruit en 1570)
• 1565 : Loggia del Capitanio, Vicença
• 1565 : Palais Valmarana (per Isabella Nogarola Valmarana), Vicença
• 1565 : Villa Serego (per Marcantonio Serego), Santa Sofia di Pedemonte (Verona)
• 1565 : Villa Forni Cerato (per Girolamo Forni), Montecchio Precalcino (Vicença)
• 1566 : Villa Capra dita La Rotonda (per Paolo Almerico), Vicença (acabament postúm 1585 per Vincenzo Scamozzi)
• 1567 : Villa Trissino, Meledo di Sarego (Vicença)
• 1568 : Pont de Bassano, Bassano del Grappa (tornèt bastir en 1748 e aprèp la Segonda Guèrra mondiala)
• 1569-1575 : Palais Barbaran da Porto (per Montano Barbarano), Vicença
• 1569 : Pont sus la Tesina, Torri di Quartesolo (Vicença) (attribucion)
• 1570 : Villa Porto (Molina) (per Iseppo Porto), Molina di Malo (Vicença)
• 1571 : Palazzo Porto Breganze sus la piazza Castello, Vicença (incomplèt ; completat en partit en 1615 par Vincenzo Scamozzi)
• 1572 : Palais Thiene Bonin Longare, Vicença
• 1574-1577 : intervencions dins las salas du Palais Dogal, Venècia
• 1574 : estudi per la faciada de la Basilica San Petronio, Bolonha
• 1576 : Capèla Valmarana (per Isabella Nogarola Valmarana) dins l'Glèisa de Santa Corona, Vicença
• 1577 : Chiesa del Redentore (Glèisa del Redentor), Venècia
• 1578 : Glèisa de Santa Maria Nova, Vicença (attribucion, projècte, acabament postúm en 1590)
• 1579 : Porta Gemona, San Daniele del Friuli (Udine)
• 1580 : Glèisa de Santa Lucia, Venècia (dessenhs per l'interior ; desmolida)
• 1580 : « Tempietto » de la Villa Barbaro, Maser
• 1580 : Teatre Olimpic, Vicença (acabament postum per son filh Silla, e en 1585 per Vincenzo Scamozzi per la scèna).

• Vèrs 1554, a Venècia e a Roma L'Antichita di Roma amb fòrça nòvas edicions (1557) - (1560)
• en 1570, lo tractat los Quatre libres de l'arquitectura (I Quattro Libri dell'Architettura .
• En 1556 collaborèt a la publicacion per Daniele Barbaro del De architectura de Vitruvi per que realizèt fòrça gravaduras d'arquitectura.

Los Quatre Libres de l'arquitectura (I Quattro Libri dell'Architectura) son indissociables de l'òbra de Palladio. Es a l'encòp l'expression de la pensada teorica e la presentacion de las òbras realizadas o projectadas de Palladio.

Palladio es un arquitècte de la Renaissença italiana e se pòt considerar coma un umanista. Palladio es un òme de son temps, per mejan de sos escrits una pensada universalista benlèu influenciada per Vitruvi o Plini se fa jorn. Un desir de contunh de la proporcion e de la simetria cossí se tròba dins la natura es plan visible dins l'obratge de Palladio. Palladio aplica fòrça las règlas de proporcion preconizadas pels Ancians a la composicion arquitecturala e, subretot, las règlas de las proporcions musicalas enonciadas per Pitagòras. Palladio escriguèt dins un memòri de 1567:

«Las proporcions de las voses son armonia per las aurelhas; aquelas de las mesuras son armonia pels uèlhs».

Sus aquel punt, lo disciple Palladio va al delá del mèstre Vitruvi, perque fa una luminosa demonstracion de çò que lo mèstre enoncia laboriosament.

Lo succès de la pensada de Palladio es ligat a las grandas controvèrsias coma la querèla dels Ancians e dels Modèrnes. Palladio es coma Trissino ataquèt de l'art gotic. Son obratge teoric a per tòca de crear un metòde explicit per pas tornar dins los desòrdres ancians.

Son estil, s'inspirant d'elements de l'arquitectura antica e de l'arquitècte Leon Battista Alberti, compòrta sovent de faciadas de frontons. Dins las nombrosas vilàs bastidas en Venèt, se vei particularament inspirat e original dins la la nòva utilizacion dels elements d'arquitectura antica que donan uèi encara a sas òbras una sensacion de gràcia e d'equilibri.

Palladio tornèt tanben prendre de motius arquitecturals mai modèrnes, coma la serliana e popularizèt las balustradas.

D'un biais original, causiguèt d'utilizar de maçonariá de bricas cobèrtas d'estuc. La pèira deviá pas que s'emplegar pels detalhs o los frontons, fasent possible un efècte de contrast entre la pèira blanca (sovent de marbre) e lo roge del rèsta de la construccion.

La pensada arquitecturala de Palladio foguèt de vam en Grand Bretanha que l'arquitècte Inigo Jones difusava la pensada.

Per Grand Bretanha, just abans la Revolucion Francesa, que l'art de Palladio torna en França: en efècte, Claude Nicolas Ledoux descobriguèt lo Palladianisme.

Thomas Jefferson el meteis s'interessèt a l'òbra de Palladio pendent de viatges en Euròpa. Son ostal de Monticello, prèp de Charlottesville, que ne faguèt d'esperel los dessenhs.

D'autres arquitèctes pus contemporanèus son tanben influenciats per Palladio, Ricardo Bofill subretot, Aldo Rossi, Charles Moore e mai.

• Manfred Wundram, Thomas Pape, Paolo Marton, Andrea Palladio, un architecte entre la Renaissance et le Baroque, Taschen, 1989, 248 p. ISBN 3822801593Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
• Pepi Merisio, préface de Wolftraud de Concini, L'architecture de Palladio, Arthaud, Paris 1981
• Les quatre livres de l'architecture - Éditions Arthaud Paris 1980 - Préface de François Herbert Stevens
• I Quattro Libri dell’architettura, Andrea Palladio - Édition Franchesci Venise 1570
• PDF Jean Guillaume, Du Cerceau et Palladio. Fortune de la villa dans la France du XVI siècle in Annali di architettura n°12, Vicenza 2000
• PDF Claude Mignot, Palladio et l’architecture française du XVII siècle, une admiration critique in Annali di architettura n°12, Vicenza 2000
• Parallèle de l'architecture moderne et de l'antique par Roland Fréart de Chambray chez Edme Martin 1650^[6]
• Palladio, Fundacion « La Caixa » / Turner, 2009, ISBN 978-84-7506-885-5Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas., 306 pages.

• Los Quatre Libres de l'arquitectura
• Vilás de Palladio en Venèt
• Palladianisme

• Andrea Palladio, architecte humaniste par Lorenzo Pericolo, Maître de conférence à l'université Rennes II-Haute Bretagne
• Base ARCHITECTURA du Centre d'Études Supérieures de la Renaissance à Tours
• Les plus grands Européens
• Centro Internazionale di Studi di Architettura Andrea Palladio (CISA)