Det internasjonale fonetiske alfabetet

For staving av ord ved radiokommunikasjon, sjå bokstaveringsalfabet.

Det internasjonale fonetiske alfabetet (i daglegtale IPA-lydskrifta, frå det engelske namnet International Phonetic Alphabet) er eit fonetisk alfabet som lingvistar brukar til å representera dei språklydane (fonar eller fonem) som taleorgana til mennesket kan produsera. IPA er meint å vera ein standard for lydskrift i alle språk. Dei fleste teikna kjem frå det latinske alfabetet, medan andre er tekne frå gresk og nokre få teikn som ikkje finst i noko skriftspråk.

Pulmoniske konsonantar

Artikulasjonsstad →	Labial		Koronal				Dorsal				Radikal				(ingen)
Artikulasjonsmåte ↓	Bilabial	Labio–‐ dental	Dental	Alveolar	Post-‐ alveolar	Retro–‐ fleks	Palatal	Velar	Uvular		Faryn–‐ gal		Epi–‐ glottal		Glottal
Nasal	m	ɱ	n			ɳ	ɲ	ŋ	ɴ
Plosiv	p b	* *	t d			ʈ ɖ	c ɟ	k ɡ	q ɢ				ʡ		ʔ
Frikativ	ɸ β	f v	θ ð	s z	ʃ ʒ	ʂ ʐ	ç ʝ	x ɣ	χ	ʁ	ħ	ʕ	ʜ	ʢ	h ɦ
Approksimant	β̞	ʋ	ɹ			ɻ	j	ɰ		ʁ		ʕ		ʢ	h ɦ
Vibrant	ʙ		r			*			ʀ				*
Flikk eller flapp	*	^†	ɾ			ɽ							*
Lateral Frikativ			ɬ ɮ			*	*	*
Lateral Approksimant			l			ɭ	ʎ	ʟ
Lateral flapp			ɺ			*		*

Stjerner (*) markerer lydar som ikkje har offisielle IPA-symbol. Sjå artiklane om lydane for ad hoc-symbol brukt i litteraturen.
Kross (†) markerer symbol som ikkje har offisiell Unicode-støtte. Frå mai 2005 gjeld dette labiodental flapp, som blir symbolisert ved v med ein krok på høgre side:
I rader der symbola står i par (obstruentar), er symbolet til høgre ein stemt konsonant (bortsett frå [ɦ]). I dei andre radene står det enkle symbolet for ein stemt konsonant.
Sjølv om det er eit felles symbol for dei koronale artikulasjonsstadene for alle konsonantar bortsett frå frikativar, blir symbola sett på som spesifikt alveolare, post-alveolare, osb., når ein tek for seg eitt enkelt språk, avhengig av korleis ein uttalar lyden på dette språket.
Mørke område viser til artikulasjonar som ein reknar som umoglege.
Symbola [ʁ, ʕ, ʢ] representerer anten stemte frikativar eller approksimantar.
Det er meir forma på tunga enn stillinga hennar som skill frikativane [ʃ ʒ], [ɕ ʑ] og [ʂ ʐ].
Den labiodentale nasalen [ɱ] er ikkje kjend som fonem i noko språk.

Ikkje-pulmoniske konsonantar


		Bilabial	Labiodental	Dental	Alveolar	Postalveolar	Retrofleks	Palatal	Velar	Uvular	Epiglottal
Ejektiv	Stopp	pʼ		tʼ			ʈʼ	cʼ	kʼ	qʼ	ʡʼ
	Affrikat			t̪θʼ	tsʼ	t̠ʃʼ	ʈʂʼ		kxʼ	qχʼ
	Frikativ	ɸʼ	fʼ	θʼ	sʼ	ʃʼ	ʂʼ	ɕʼ	xʼ	qʼ
	Lateral affrikat			tɬʼ		cʎ̝̊ʼ	kʟ̝̊ʼ
	Lateral frikativ			ɬʼ
Klikk	Tenuis	ʘ		ǀ	ǃ		‼	ǂ	ʞ
	Stemt	ʘ̬		ǀ̬	ǃ̬		‼̬	ǂ̬
	Nasal	ʘ̃		ǀ̃	ǃ̃		‼̃	ǂ̃
	Tenuis lateral			ǁ
	Stemt lateral			ǁ̬
Implosiv	Stemt	ɓ		ɗ			ᶑ	ʄ	ɠ	ʛ
Implosiv	Ustemt	ɓ̥		ɗ̥			ᶑ̊	ʄ̊	ɠ̊	ʛ̥

Vokalar

Endre

Fremre

Nesten-
fremre

Midtre

Nesten-
bakre

Bakre

Trong

i • y

ɨ • ʉ

ɯ • u

ɪ • ʏ

• ʊ

e • ø

ɘ • ɵ

ɤ • o

ə

ɛ • œ

ɜ • ɞ

ʌ • ɔ

æ

ɐ

a • ɶ

ɑ • ɒ

Nesten-trong

Halvtrong

Sentral

Halvopen

Nesten-open

Open

Der symbola opptrer i par, er det til høgre ein runda vokal. Alle andre er urunda.

Diakritiske teikn

ɹ̩ n̩	Syllabisk	e̯ ʊ̯	Ikkje-syllabisk
tʰ dʰ	Aspirert
n̥ d̥	Ustemt	s̬ t̬	Stemt
b̤ a̤	Luftfylt stemme	b̰ a̰	Knirkerøyst
t̪ d̪	Dental	t̼ d̼	Lingval-labial
t̺ d̺	Apikal	t̻ d̻	Laminal
u̟ t̟	Meir fremre	i̠ t̠	Meir bakre
ɔ̹ x̹	Meir runda	ɔ̜ x̜ʷ	Mindre runda
tʷ dʷ	Labialisert	tʲ dʲ	Palatalisert
tˠ dˠ	Velarisert	tˁ dˁ	Faryngalisert
ɫ z̴	Velarisert eller faryngalisert

Suprasegmentale diakritikon

Suprasegmentale diakritika er teikn som blir nytta for å gje trykk, tonelag og lengde på vokalar og konsonantar.

Teikn	Tyding og bruk	Eksempel
ˈ	Viser staving som har hovudtrykk, og at tonelag 1 skal brukast. Skal plasserast til venstre for den aktuelle stavinga.	[ˈlʷoːʋən] - loven
²	Viser staving som har hovudtrykk, og at tonelag 2 skal brukast. Skal plasserast til venstre for den aktuelle stavinga.	[²lʷoːʋən] - låven
˜	Viser cirkumfleks tonelag i einstavingsord.	[˜lʷɔːn] - trøndersk låne med apokope
ˌ	Viser staving som har bitrykk. Påverkar ikkje tonelag.
ː	Viser lang vokal eller konsonant i hovudtrykkstaving. Blir plassert etter den aktuelle lyden.	[²leːtə] - lete
ˑ	Viser halvlang vokal eller konsonant i bitrykkstaving. Blir plassert etter den aktuelle lyden.

Sjå òg

Bakgrunnsstoff

Offisiell nettstad for IPA
Norske språklydar Arkivert 2007-02-09 ved Wayback Machine.. Interaktivt IPA-kart.
Bra flash-basert høyrehjelpemiddel Arkivert 2006-10-21 ved Wayback Machine.
Denne språkartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.

Search