Gurmukhi

Gurmukhi (afgeleid van gur(u) en mukh(a): "mond") is een Brahmisch schrift dat hoofdzakelijk wordt gebruikt voor het schrijven van teksten in het Punjabi. Het schrift werd in de 16e eeuw opgesteld door Goeroe Angad, de tweede spirituele leider in het sikhisme na Goeroe Nanak. Het oorspronkelijke doel was een eenvoudig alfabet te creëren voor het weergeven van het Sanskriet.

Gurmukhi
Gurmukhi
Algemene informatie
TypeAbugida
TalenPunjabi, Sindhi
BedenkerGoeroe Angad
Periode16e eeuw n.chr. - heden
SchrijfrichtingLinks-naar-rechts
Verwantschap
MoederschriftenProto-Sinaïtisch
ZusterschriftenKhudabadischrift, Khojkischrift, Mahajanischrift, Multanischrift
Indeling
Unicode-subbereikU+0A00–U+0A7F
ISO 15924Guru, 310
Portaal  Portaalicoon  Taal

Alfabet

Het Gurmukhi-alfabet bestaat uit 35 letters en lettergrepen, 9 extra tekens die op klinkers worden toegepast en 5 symbolen die de uitspraak van een woord veranderen.

De 35 basistekens zijn:

NaamUitspraakNaamUitspraakNaamUitspraakNaamUitspraakNaamUitspraak
UraAiraIriSussaSaHahaHa
KakkaKaKhukhaKhaGuggaGaGhuggaGhaUnggaNga
ChuchaaCaChhuchhaChaJujjaJaJhujjaJhaYanzaNya
TainkaTtaThuthaTthaDuddaDdaDhuddaDdhaNahnhaNna
TuttaTaThuthaThaDudaDaDhudaDhaNunnaNa
PuppaPaPhuphaPhaBubbaBaBhubbaBhaMummaMa
YaiyyaYaRaraRaLullaLaVavaVaRahrhaRra

Verder bestaat het Gurmukhi uit de volgende extra tekens:

NaamUitspraak
ਸ਼Shusha paireen bindiSha
ਖ਼Khukha paireen bindiKhha
ਗ਼Gugga paireen bindiGhha
ਜ਼Zuzza paireen bindiZa
ਫ਼Fuffa paireen bindiFa
ਲ਼Lulla paireen bindiLla

Klinkers

Gurmukhi volgt de spellingsprincipes van andere Brahmische schriften en dus worden alle medeklinkers gevolgd door een klinker (behalve aan het einde van een woord). De klinkers worden als het ware aan de medeklinkers "vastgemaakt". In de onderstaande tabel staan de gestippelde cirkels voor de bijbehorende medeklinker. De klinkers worden altijd uitgesproken ná de medeklinker waaraan zij worden vastgemaakt, ook als de karakters aan de aan linkerkant van de medeklinker worden vastgemaakt.

KlinkerNaamIPA
Ind.Dep.met /k/LetterUnicode
(geen)MuktaAə
ਕਾKannaAAɑ
ਿਕਿSihariIɪ
ਕੀBihariIIi
ਕੁOnkarUʊ
ਕੂDulankarUUu
ਕੇLavanEEe
ਕੈDulavanAIɛ
ਕੋHoraOo
ਕੌKanuaraAUɔ

Voorbeelden van klinkers

WoordTranscriptieBetekenis
ਆਲੂālūaardappel
ਦਿਲdilhart

Cijfers

Het Gurmukhi-schrift heeft zijn eigen cijfers die dezelfde waarden vertegenwoordigen als de Arabische cijfers (het is ook tientallig). Deze cijfers worden in oude teksten veel gebruikt, maar in moderne teksten worden de cijfers steeds meer door de Latijnse standaardcijfers vervangen. Toch worden de Gurmukhi-cijfers ook tegenwoordig nog veel gebruikt.

  • 0 - ੦
  • 1 - ੧
  • 2 - ੨
  • 3 - ੩
  • 4 - ੪
  • 5 - ੫
  • 6 - ੬
  • 7 - ੭
  • 8 - ੮
  • 9 - ੯

Visarga

Het symbool visarga (ਃ) wordt heel af en toe in het Gurmukhi gebruikt. Hij kan ofwel een afkorting representeren (zoals het punt in het Nederlands), maar het kan ook uitgesproken worden als een 'h' na een klinker.

Ek Onkar

De Ek Onkar (ੴ) is een symbool dat veel gebruikt wordt in de sikh-literatuur. Het betekent letterlijk "één god".

Gurmukhi in Unicode

Het Unicode-bereik van het Gurmukhi-schrift is U+0A00 tot U+0A7F. Het gebruik van Unicode voor het weergeven van de tekens heeft pas onlangs zijn intrede gedaan. Op veel plaatsen gebruiken mensen ASCII-codes om het Gurmukhi weer te geven.

 0123456789ABCDEF
A00      
A10  
A20 
A30 ਲ਼ ਸ਼    ਿ
A40        
A50         ਖ਼ਗ਼ਜ਼ ਫ਼ 
A60      
A70