लाकां
लाकां धाःगु तुतिइ न्ह्यायेगु न्ह्यासा ख।[१] हलिमया तलिलजिइ थी-थी कथंया लाकां थीथी थासय् न्ह्यायेगु खनेदु। छुं लाकामय् लाकांयात तुतिइ ज्वंकेत लाकांचिखि वा लाकांपुतु नं दयाच्वनि। लाकांपुतुयात लाकामय् दयेकातःगु ह्वतय् दुछ्वइगु या। थन्यागु ह्वतय् छगू फुलि नं तयेगु या गुकियात लाकांफुलि धाइ। लाकांया तलबःयात लाकांतः धाइ धाःसा लाकांया द्यःनेया बःयात लाकांदेबः धाइ। लाकांतः व लाकांदेबलय् तुतिनाप थिगु बः नाइसे च्वंगु वस्तुं दयेकातइ।
लाकांया संरचना
हलिमय् यक्व प्रकारया लाकां दु। अथे जुसां, दक्वं लाकांतेगु आधारभूत संरचना समान जु। दक्वं लाकामय् लाकांतः दइ। लाकांत धाःगु लाकांया बुंनाप थीगु कुचा ख। लाकांतः थीथी वस्तु छ्यला दयेकेज्यु। आधुनिक लाकांतः आपालं प्राकृतिक रबर, पोलियुरेथेन, पोलिभिनाइल क्लोराइद(PVC) आदि रसायनं दयेकिगु या।[२] लाकांतः साधारण जुइफु — गुकिलि छगू जक्क वस्तुं छबः लाकांतः दयेकातइ —वा लाकांतः मिस्रित जुइफु गुकिलि थीथी संरचना वा बः ल्वाकछ्याना दयेका तइ। थीथी बः छ्यलिबिलय् लाकांतलय् दुबः लाकांतः (insole), दथुबः लाकांतः (midsole) व पिबः लाकांतः (outsole) दयेफु।[३]
दुबः लाकांतः धांगु लाकांतःया दुनेया बः ख। थ्व बः तुतिया तपेंक क्वय् च्वनि। दुबःया ज्या मेमेगु बः नाप स्वाना च्वनिगु व तुतियात आराम बीगु ख। दुबः साधारण रुपं सेलुलोसिक पेपर बोर्द (cellulosic paper board) वा सिन्थेतिक दुबः बोर्दं दयेकातःगु जुइ। यक्व लाकामय् दुबः लिकायेछिंकः दयेकातइ। दुबलय् छबः नायु वस्तु नं तइगु याः गुकिलिं आराम बीगु, आद्र संतुलन यायेगु व तुतिया उसाँय् भिंकातयेगु ज्या याइ। [३]
लाकांतःया पिबः बंय् तपेंक स्वापू तइगु बः ख। थ्व बः लाकांपतिकं पाइगु या। औपचारिक लाकामय् दसु द्रेस सुज् (Dress shoes) छेँगू वा रेजिन रबरया पिबः दइ धाःसा अगतिं लाकामय् वा ज्यालाकामय् प्राकृतिक रबर वा पोलियुरेथेन थें न्याःगु रसायनिक पदार्थ छ्यलिगु या। पिबः छघी वा थी-थी चिधंगु कुचातेगु मंका जुइफु। पिबःया ग्वालिइ, बल्लाकेत, रबर प्लेत तयेगु व न्ह्यःने बांलाकेत छेँगू तयेगु नं या। कासा लाकांया पिबलय् थीथी कुचा तया थीथी कासा म्हितेत अपुइकिगु नं या, दसु फुटबल, रग्बी, बेसबल, गल्फ आदिया लाकामय् कँ तया लाकांया बंय् स्वापू बल्लाकिगु या। [३]
दथुबः पिबः व दुबः दथुया बः ख। थ्व बलं झट्का म्हो यायेगु ज्या याइ। ब्वांयेवनिगु लाकामय् थ्व बः तबः जुइ। छुं लाकामय् दथुबः मदये नं फु।[३]
ग्वालि धाःगु लाकांया क्वय्या ल्युनेया भाग ख। थुकिया ज्या तुतिया ग्वालियात आधार बीगु ख। थ्व भाग लाकांया लाकांतःया वस्तुं हे दयेकातइ। फेसनय् थ्व भागया यक्व महत्त्व दु, थ्व भागयात तज्जायेका मनू तःधिकः थें खनेफु। नापं, मिसातेगु फेसनय् थी-थी कथंया ग्वालि दूगु लाकां आःया तजिलजिइ व्यापक दु। [३]
लाकांया च्वय्या भाग वा लाकांदेबःया ज्या लाकांयात तुतिइ ज्वंका तयेगु ख। साधारण लाकां दसु, चप्पल, स्यान्दल आदिइ थ्व ज्या चिब्यागु बालां याइ। तुति भुनेगु लाकां, दसु बुत, त्रेनर, आपालं मिजंलाकांय् धाःसा लाकांदेबः जटिल जुइ। साधारणतया। थ्व भाग लाकामय् दकलय् आपालं समाः यानातःगु भाग जुइ। लाकां दयेकिपिंसं थ्व भागयात थीथी शैली बिया लाकांयात आकर्षक दयेकिगु कुतः याइ। देबःयात लाकांतःनाप स्वायेत छेँगूया बाला, रबर, प्लास्तिक आदि छ्यलिगु या। थन्यागु स्वापू बालायात वेल्त (welt) धाइगु या।[३]
यक्व देबलय् लाकां चीतः लाकांपुतु (लाकांचिखि), बकल दूगु बाला, जिपर, इलास्तिक, भेल्को बाला, तांख, स्न्याप तांख आदि दयाच्वनि। देबलय् लाकांया मेनं दयाच्वने फु गुकिलिं तुतियात लाकांचिखि सालिबिलय् जुइफूगु घालं रक्षा याइ। लाकांचिखिया ह्वलय् दूगु फुलिं लाकां मसेंकुसें चिखि सालेछिंकिं।
देपु धाःगु लाकांया न्ह्यनेया भाग ख। थ्व भाग तुतिपतिंया लिउने न्ह्यथना फुलि व मेया प्यखें वना देबःया ल्युनेया भागनाप स्वा वनि।
पतिं बत्ता (toe box) धाःगु लाकांया न्ह्यःनेया भाग खः गुकिलिं तुतिपतिंयागु रक्षा याइ। तुतिपतिंया आकार स्यंसा वा तुतिपतिं मनावःसा विशेष पतिंबत्ता दयेकेमा। [४]
लाकांया प्रकार
- कासालाकां (Athletic)
- ब्वांयेवनिगु लाकां (Running shoes)
- फुटबल लाकां (लाकांतलय् कं दूगु व लाकांदेबः भकुं थ्वाये छिंकः दयेकातःगु लाकां)
- गल्फ लाकां
- रग्बी लाकां
- बुतलाकां (Boot)
- जवाः बुत (Cowboy boots)
- पदयात्रा बुत (Hiking boots)
- च्वापु बुत
- ज्यालाकां (औपचारिक) व अगति लाकां (Dress and casual)
- मिजंतेगु लाकां
- अक्स्फर्दस् (Oxfords), देपूइ "V" आकारया ध्वः ह्वः दूगु गुकियात लाकांपुतु सालाः ती छिं
- दर्बि (Derby shoe), देपूइ दइगु लाकांपुतु साः देपूइ ह्वः खनाच्वनिगु लाकां
- मंक स्त्र्यापस् (Monk straps), लाकांपुतुया थासय् बाला व बकल वा बाला व भेल्को दूगु लाकां
- स्लिप अन (Slip ons), लाकामय् लाकां चीत पुतु वा बाला मदूगु लाकां, आः फेसनय् दूगु लोफर (Loafers) थ्व हे प्रकारया लाकांया दसु खः
- मिसातेगु लाकां
- तःग्वालि (High-heeled footwear), ग्वालि तज्जागु
- म्युलस् (Mules), लिउया लाकांदेबः मदूगु
- स्लिंग्ब्याकस् (Slingbacks), ग्वालि ल्युनेया बालां लाकां चीगु
- ब्याले फ्ल्यात्स् *Ballet flats) मे मदूगु चिबालागु देपु दूगु, बर्खाय् आपालं न्ह्याइगु
- कोर्त लाकां (Court shoes) तःग्वालि दूगु स्लिप अन द्रेस लाकां
- मिजंतेगु लाकां
- युनिसेक्स (मिजं व मिसा निम्हेसिनं न्ह्याइगु लाकां)
- क्लग (Clog)
- प्ल्यातफर्म (Platform shoe)
- स्यान्दल (Sandals)
- स्यादल (Saddle shoe)
- स्लिप अन (Slip-on shoe)
- बोत (Boat shoes)
- स्लिपर (Slippers)
- हुलाप्याखँ लाकां Dance
- अर्थोपेदिक लाकां (Orthopedic)
- पसुतेगु लाकां