Borneo Airways

Borneo Airways Limited (Syarikat Penerbangan Borneo Airways Terhad)

• Kod IATA : AB
• Kod ICAO : Tiada Data
• Panggilan: BORNEO

Borneo Airways (Syarikat Penerbangan Borneo Airways)

• Kod IATA : BI (Syarikat Penerbangan ini menggunakan Kod IATA yang sama dengan Penerbangan DiRaja Brunei)
• Kod ICAO : RBA (Syarikat Penerbangan ini menggunakan Kod ICAO yang sama dengan Penerbangan DiRaja Brunei)
• Panggilan: BRUNEI (Syarikat Penerbangan ini menggunakan Nama Panggilan yang sama dengan Penerbangan DiRaja Brunei)

Borneo Airways Limited (IATA: AB) juga dikenali sebagai Borneo Airways, ialah syarikat penerbangan bendera dan syarikat penerbangan domestik utama di British Borneo (kemudiannya membentuk negeri-negeri Malaysia Sabah dan Sarawak dan negara Brunei Darussalam) yang berpusat di Labuan antara Tahun 1957 hingga Tarikh 1 April 1965 ketika bergabung dengan Malaysian Airways.

Syarikat penerbangan ini pada mulanya ditubuhkan pada Tahun 1953 sebagai Sabah Airways Limited (Syarikat Penerbangan Sabah Airways Terhad). (SAL), untuk mengoperasikan laluan udara antara Sandakan dan Jesselton (Sekarang dikenali sebagai Kota Kinabalu). Syarikat penerbangan itu mengendalikan perkhidmatan penumpang berjadual, serta perkhidmatan kargo, mel dan sewaan terutamanya di tiga wilayah Borneo Britain (dan Malaysia Timur dan Brunei yang sesuai).

Namun,pada 1997,Nama 'Borneo Airways' muncul kembali,apabila Royal Brunei Airlines membuat keputusan untuk menubuhkan sebuah syarikat penerbangan dengan Corporate Centre Sdn.Bhd,sebuah syarikat yang beroperasi di Miri,Sarawak.Sebelum itu,Royal Brunei telah menamatkan kerjasama mereka dengan Hornbill Skyways.Pada awal penubuhan Borneo Airways,mereka mengoperasikan sebuah pesawat Dornier Do-228,dengan pendaftaran Malaysia (9M-BOR).Namun begitu,Syarikat tersebut hanya bertahan selama setahun sahaja,apabila Royal Brunei mengambil keputusan menggantung semua penerbangan syarikat tersebut ke Miri,Labuan dan Mulu.Pada 31 Ogos 1999,nama Borneo Airways terus terkubur dan hilang dari lipatan sejarah penerbangan Malaysia.

Syarikat Penerbangan Borneo Airways menelusuri sejarahnya ke Sabah Airways Ltd. (SAL), yang ditubuhkan oleh Straits Steamship Company Limited dan kerajaan British North Borneo. Anak syarikat Malayan Airways, syarikat penerbangan ini dilancarkan untuk menyediakan perkhidmatan pengumpan dalaman dan penerbangan luar bandar di wilayah tersebut.

Penerbangan membuktikan bermula pada Bulan Mei Tahun 1953 diikuti dengan penerbangan dua kali seminggu yang dijadualkan pada Bulan Jun Tahun 1953, menghubungkan Jesselton dan Sandakan melalui Kudat, Ranau dan Keningau. Operasi kemudian diteruskan ke Tawau pada Bulan September Tahun 1953 dan Lahad Datu pada Tahun 1954. ^[6]

Menjelang Tahun 1955, jaringan ini diperluas ke Negara Brunei dan Tanah Jajahan Sarawak, dengan syarikat penerbangan memperoleh de Havilland Dragon Rapide ketiga yang penting untuk pengembangannya. Pangkalan itu juga dipindahkan ke Lapangan Terbang Labuan, menggantikan Sandakan Aerodrome, kerana lokasi geografinya yang lebih berpusat untuk laluan. ^[7]

Pada Tahun 1957, Kerajaan Borneo Utara dengan kerajaan Sarawak dan Brunei menubuhkan syarikat baharu dengan kerjasama British Overseas Airways Corporation dan Malayan Airways untuk membentuk Borneo Airways, pengganti Sabah Airways. Syarikat itu menaikkan modalnya menjadi $ 580,000 di mana 51% sahamnya dimiliki bersama oleh Kerajaan Borneo Britain. ^[8] Sebaliknya, Kerajaan Borneo Britain juga memiliki kepentingan minoriti di Malayan Airways Limited (Syarikat Penerbangan Malayan Airways Terhad). ^[9]

Syarikat baharu itu didaftarkan di Kuching, Sarawak; sementara pangkalan operasi & penyelenggaraan utamanya, hangar dan ibu pejabat syarikat kekal di Labuan. ^[10][11] Syarikat ini diberi tugas untuk beroperasi dan mengembangkan lagi perkhidmatan udara dalaman antara ketiga wilayah tersebut. Menjelang Tahun 1958, semua aset bekas Sabah Airways secara rasmi dipindahkan ke Borneo Airways. ^[12]

Syarikat penerbangan itu memperoleh 2 Perintis Berkembar Penerbangan Scotland baharu pada Bulan April Tahun 1958, yang pada asalnya dibeli bersama oleh Kerajaan Sarawak, Brunei dan Borneo Utara pada Bulan Januari Tahun 1956. Pesawat ini mampu membawa 16 penumpang dan digunakan untuk menggantikan penerbangan feeder yang dikendalikan oleh de Havilland Dragon Rapide. ^[13]

Semasa tahun pertama beroperasi pada Tahun 1957/1958, syarikat penerbangan itu mengunjurkan pendapatan $ 1,150,848. ^[14] Menjelang Tahun 1960, ia telah mencatatkan 32,782 penumpang untuk Tahun 1959/1960, pertumbuhan 35% berbanding tahun sebelumnya. Dalam tempoh yang sama, Syarikat Penerbangan Borneo Airways menerbangkan sebanyak 76 tan mel dan mencatat sebanyak 187 tan kargo. ^[15] Pertumbuhan penumpang berterusan pada tahun berikutnya, mencatatkan 46.183 penumpang pada Tahun 1961, menandakan peningkatan 25%. ^[16]

Syarikat ini menerima DC-3 pertama yang disewa dari Malayan Airways pada Tarikh 31 Ogos 1962 kerana laluan trak permintaan tinggi. Pesawat ini diubahsuai khas untuk meningkatkan kapasiti tempat duduk dari 28 hingga 30 tempat duduk dan dilengkapi dengan peti sejuk untuk makanan ringan dan penyegaran semasa penerbangan. ^[17] Penerbangan perdana untuk perkhidmatan DC-3 dimulakan pada Tarikh 1 September 1962 antara Tawau-Lahad Datu-Sandakan-Jesselton; menjelang Tarikh 6 September 1962, penerbangan dilanjutkan ke arah selatan untuk merangkumi Bandar Brunei (sekarang dikenali sebagai Bandar Seri Begawan) dan Bintulu di bawah perkhidmatan dua minggu sekali. 3 pelayan udara tempatan juga dilatih di Labuan untuk melayani laluan tersebut. ^[18]

Pada Tahun 1963, Borneo Airways menerima pesawat dengan siri DC-3 dengan 30 tempat duduk lagi untuk menampung pertumbuhan lalu lintas penumpang yang sihat dari kawasan bandar dan komersial utama di Wilayah Borneo Britain. ^[19][20] Menjelang Tahun 1964, pendapatan operasi meningkat menjadi $ 3,675,275. Syarikat itu juga telah memulakan pengambilan lelaki Borneo tempatan untuk program latihan perintisnya. ^[21]

Syarikat penerbangan itu menandatangani perjanjian antar talian dengan Syarikat Penerbangan Malayan Airways pada Tahun 1961. ^[22][23] Berdasarkan perkongsian ini, laluan Syarikat Penerbangan Malayan Airways ke dan dari Singapura diselaraskan dengan jadual Borneo Airways tempatan. Ini dilakukan untuk memberi masa pemindahan praktikal bagi penumpang yang menghubungkan di beberapa destinasi melalui kedua-dua syarikat penerbangan tersebut. ^[24]

Kemungkinan penyatuan antara Syarikat Penerbangan Malayan dengan Syarikat Penerbangan Borneo Airways untuk membentuk Malaysian Airways dirancang seawal Bulan April Tahun 1963 oleh Kapten R.P Mollard, Pengurus Besar Syarikat Penebangan Malayan Airways, menjangkakan Pembentukan Malaysia yang dijadualkan pada Tarikh 31 Ogos 1963. ^[25] Pada Bulan November Tahun 1963, Malayan Airways diganti namanya sebagai Malaysian Airways Limited. ^[26][27]

Pada Bulan April Tahun 1964, Menteri Pengangkutan Malaysia, Tan Sri Haji Sardon telah menyatakan kemungkinan penggabungan antara Malaysian Airways dan Borneo Airways. ^[28] Tujuannya ialah untuk memberikan perkhidmatan yang cekap di bawah satu syarikat dan pentadbiran, serta penyatuan Negara yang baru lahir dengan lebih baik. Peningkatan hubungan udara antara Malaysia Timur dan Barat, bersama-sama dengan kadar yang seragam yang mengakibatkan pengurangan tambang dalam penerbangan antara Borneo juga diharapkan berikutan penggabungan.

Ia ditubuhkan secara rasmi oleh Malaysian Airways (kemudian dikenali sebagai Malaysia-Singapore Airlines, pendahulu Singapore Airlines dan Malaysia Airlines) pada Tarikh 1 April 1965. ^[29] Pada masa pengambilalihan, armada Borneo Airways terdiri dari 3 pesawat Douglas DC-3 dan 2 Scottish Aviation Twin Pioneer.

Setelah dimulakan, Malaysian Airways menempatkan 2 Persahabatan Fokker F27 40 tempat duduk yang akan berpusat di Malaysia Timur untuk menggantikan pesawat DC-3, ^[30] dan laluan sempadan yang lebih tipis yang dikendalikan oleh pesawat Twin Pioneer dijenamakan semula dari "Ulu Air Service" ke "Perkhidmatan Udara Luar Bandar" di bawah Malaysian Airways.

Borneo Airways Limited (1957-1965)

• Douglas DC-3
• de Havilland Dragon Rapide
• Scottish Aviation Twin Pioneer
• Douglas DC-4

Borneo Airways (1997-1999)

• 1 Dornier Do-228 (9M-BOR)

• 
  sebuah Pesawat siri Airspeed Consul, pesawat jenis pertama yang dioperasikan oleh Syarikat Penerbangan Malayan Airways
• 
  sebuah Pesawat milik Syarikat Penerbangan Borneo Airways, Pada Tarikh 1 April 1965, syarikat Penerbangan itu secara Rasmi bergabung ke Malaysian Airways
• 
  sebuah Pesawat milik Syarikat Penerbangan Malaysia-Singapura dengan siri Boeing 737, di Lapangan Terbang Antarabangsa Singapura
• 
  sebuah Pesawat milik Syarikat Penerbangan MSA dengan siri Boeing 707 di Lapangan Terbang Zürich-Kloten pada Tahun (1972).

Nota: Bendera yang ada di Mana-mana destinasi (seperti Bendera Negeri/Bendera Negara) mengikut rekaan bendera versi terkini, tak kira zaman apapun.
Nota: Nama lama bandar diubah ke Nama baharu untuk setiap destinasi, tak kira zaman apapun.
Borneo Airways Limited terbang ke destinasi sebagai berikut hingga tarikh 1 April 1965.

Negara	Negeri / Wilayah Persekutuan / Wilayah / Daerah / Kawasan	Bandar	Kod IATA	Kod ICAO	Lapangan Terbang	Nota	Rujukan dan Penanda
Brunei	Daerah Belait	Anduki	Tiada Data	WBAK	Lapangan Terbang Anduki	Penumpang
	Daerah Brunei-Muara	Bandar Seri Begawan	BWN	WBSB	Lapangan Terbang Antarabangsa Brunei	Penumpang
Malaysia	Sarawak	Bario	BBN	WBGZ	Lapangan Terbang Bario	Penumpang
	Sarawak	Bandar Miri	MYY	WBGR	Lapangan Terbang Miri	Penumpang
	Labuan	Bandar Victoria	LBU	WBKL	Lapangan Terbang Labuan	Penumpang	Bekas Hab utama Borneo Airways Limited
	Sarawak	Belaga	BLG	WBGC	Lapangan Terbang Belaga	Penumpang
	Sarawak	Bintulu	BTU	WBGB	Lapangan Terbang Bintulu	Penumpang
	Sarawak	Kapit	KPI	WBGP	Lapangan Terbang Kapit	Penumpang
	Sabah	Kota Kinabalu	BKI	WBKK	Lapangan Terbang Antarabangsa Kota Kinabalu	Penumpang	Bekas Hab sekunder Borneo Airways Limited
	Sarawak	Kuching	KCH	WBGG	Lapangan Terbang Antarabangsa Kuching	Penumpang
	Sabah	Kudat	KUD	WBKT	Lapangan Terbang Kudat	Penumpang
	Sabah	Lahad Datu	LDU	WBKD	Lapangan Terbang Lahad Datu	Penumpang
	Sarawak	Lawas	LWY	WBGW	Lapangan Terbang Lawas	Penumpang
	Sarawak	Limbang	LMN	WBGJ	Lapangan Terbang Limbang	Penumpang
	Sarawak	Long Akah	LKH	WBGD	Lapangan Terbang Long Semado	Penumpang
	Sarawak	Long Semado	LSM	WMKC	Lapangan Terbang Sultan Ismail Petra	Penumpang
	Sarawak	Marudi	MUR	WBGM	Lapangan Terbang Marudi	Penumpang
	Sarawak	Mukah	MKM	WBGK	Lapangan Terbang Mukah	Penumpang	Lapangan Terbang ini ditutup pada tahun 2021, dan digantikan dengan LT Mukah Baharu pada tahun 2021
	Sabah	Ranau	RNU	WBKR	Lapangan Terbang Ranau	Penumpang
	Sabah	Sandakan	SDK	WBKS	Lapangan Terbang Sandakan	Penumpang	Bekas Hab utama Borneo Airways Limited
	Sabah	Sapulut	SPE	WBKO	Lapangan Terbang Sapulut	Penumpang
	Sabah	Semporna	SMM	WBKA	Lapangan Terbang Semporna	Penumpang
	Sarawak	Sibu	SBW	WBGS	Lapangan Terbang Sibu	Penumpang
	Sarawak	Simanggang dan Sri Aman	SGG	WBGY	Lapangan Terbang Simanggang	Penumpang
	Sabah	Tawau	TWU	WBKW	Lapangan Terbang Tawau	Penumpang

Nota: Bendera yang ada di Mana-mana destinasi (seperti Bendera Negeri/Bendera Negara) mengikut rekaan bendera versi terkini, tak kira zaman apapun.
Nota: Nama lama bandar diubah ke Nama baharu untuk setiap destinasi, tak kira zaman apapun.
Borneo Airways terbang ke destinasi sebagai berikut hingga tahun 1999.

Negara	Negeri / Wilayah Persekutuan / Wilayah / Daerah / Kawasan	Bandar	Kod IATA	Kod ICAO	Lapangan Terbang	Nota	Rujukan dan Penanda
Brunei	Daerah Brunei-Muara	Bandar Seri Begawan	BWN	WBSB	Lapangan Terbang Antarabangsa Brunei	Penumpang
Malaysia	Sarawak	Bandar Miri	MYY	WBGR	Lapangan Terbang Miri	Penumpang	Bekas Hab utama Borneo Airways
	Labuan	Bandar Victoria	LBU	WBKL	Lapangan Terbang Labuan	Penumpang
	Sarawak	Mulu	MZV	WBMU	Lapangan Terbang Mulu, WBMU	Penumpang

Borneo Airways mengendalikan perkhidmatan berjadual ke destinasi berikut. Bandar yang dilayan oleh DC-3 dicatat dalam Bold; destinasi yang ditandai dengan tanda bintang (*) tidak lagi mempunyai perkhidmatan udara penumpang berjadual.

Borneo Airways Limited (1957-1965)
Brunei (Negara Baru Wujud pada Tarikh 1 Januari 1984)

• Bandar Brunei BWN (Kini Bandar Seri Begawan)
• Lapangan Terbang Anduki* Tiada Kod IATA

Malaysia

• Bario BBN
• Belaga* BLG
• Bintulu BTU
• Kapit* KPI
• Jesselton BKI - Pangkalan sekunder / Hab sekunder Borneo Airways Limited (Kini sebagai Kota Kinabalu)
• Kuching KCH
• Kudat KUD
• Labuan LBU - Pangkalan / Hab utama Borneo Airways Limited
• Lahad Datu LDU
• Lawas LWY
• Limbang LMN
• Long Akah LKH
• Long Semado* LSM
• Lutong Tiada Kod IATA (Miri) (MYY)
• Marudi MUR
• Mukah MKM
• Ranau* RNU
• Sandakan SDK - Pangkalan / Hab utama Borneo Airways Limited
• Sapulut* SPE
• Semporna* SMM
• Sibu SBW
• Simanggang* SGG (Kini Bahagian Sri Aman)
• Tawau TWU

Borneo Airways (1997–1999)
Brunei

• Bandar Seri Begawan BWN

Malaysia

• Labuan LBU
• Bandar Miri MYY - Pangkalan / Hab utama Borneo Airways
• Mulu MZV

Syarikat Penerbangan Borneo Airways mengalami beberapa insiden dan kemalangan sepanjang sejarahnya, dengan kehilangan 2 lambung kapal walaupun tidak ada yang mengakibatkan kehilangan nyawa selama beroperasi. ^[33]

• pada Tarikh 27 Mac 1959 - Penerbangan 651 Borneo Airways, dengan Armada siri de Havilland Dragon Rapide (VR-OAB) terhempas di Lapangan Terbang Lahad Datu, pesawat itu kemungkinan ditarik dari perkhidmatan selepas insiden itu. ^[34]
• pada Tarikh 14 Mei 1958 - Penerbangan 609 Borneo Airways, sebuah pesawat Twin Pioneer (VR-OAC), rosak akibat pendaratan hidung di Lapangan Terbang Antarabangsa Brunei.
• pada Tarikh 21 Disember 1961 - Syarikat Penerbangan Borneo Airways yang dikendalikan oleh Scottish Aviation Twin Pioneer (VR-OAC) yang terhenti dan terhempas di Titik Jesselton, 5km dari landasan. Kesemua lima orang di dalam pesawat (seorang juruterbang dan empat penumpang) cedera dalam kemalangan itu. Pesawat kemudian dihapuskan dari perkhidmatan.
• pada Tarikh 7 September 1963 - Penerbangan 631 Borneo Airways, yang dikawal oleh Scottish Aviation Twin Pioneer (VR-OAE) dari Mukah ke Sibu mengalami kerosakan yang tidak dapat diperbaiki selepas pendaratan terhempas di rawa selepas berlepas. Terdapat 14 orang di dalam pesawat, dengan seorang penumpang yang mengalami sedikit cedera dalam kejadian itu. ^[35]
• pada Tarikh 1 Januari 1964 - Penerbangan 567 Borneo Airways, sebuah pesawat dengan siri Douglas DC-3 yang dalam perjalanan ke Tawau dari Jesselton mengalami kehilangan kuasa pada satu diantara enjinnya semasa penerbangan. Pesawat terpaksa kembali ke Jesselton. Tidak ada kecederaan di antara 16 penumpang dan 3 anak kapal. ^[36]
• pada Tarikh 5 Mei 1964 - Penerbangan 521 Borneo Airways, yang dikendalikan oleh pesawat dengan siri Douglas DC-3 dari Kuching ke Sibu meletupkan satu diantara tayar depannya semasa mendarat. Pesawat terpaksa berhenti segera di tengah landasan. dari keseluruhan 32 penumpang Tidak ada yang cedera. ^[37]

• Firefly
• Malayan Airways
• MASwings, anak syarikat serantau Syarikat Penerbangan Malaysia Airlines. Pengganti kontemporari Syarikat Penerbangan Borneo Airways, bertumpu pada penerbangan antara Borneo.

• Kisah Syarikat Kapal Wap Sarawak, Vincent H.K.Foo dan Chai Foh Chin, 2001, Laman 103-105.