भारत राष्ट्रीय क्रिकेट कर्णधारांची यादी

कसोटी मालिकेसमोर डॅगर (†) चिन्ह असल्यास, त्या मालिकेत त्या खेळाडूने कमीत कमी एका कसोटीत संघाचे नेतृत्व केले आहे, सदर खेळाडूने नियुक्त कर्णधाराचे प्रतिनिधित्व केले किंवा मालिकेमध्ये काही सामन्यांसाठी तो कर्णधार म्हणून नियुक्त केला गेला असे दर्शवते.

कमीत कमी एका कसोटी सामन्यामध्ये भारतीय क्रिकेट संघाचे नेतृत्व ज्यांनी केले आहे अशा ३२ कर्णधारांची यादी खालीलप्रमाणे आहे. आता पर्यंत २७ विजयांसह महेंद्रसिंग धोणी हा सर्वात यशस्वी भारतीय कसोटी कर्णधार आहे. परदेशात मिळवलेल्या ११ विजयांसह तर सौरव गांगुली हा परदेशी सर्वात यशस्वी ठरलेला कसोटी कर्णधार आहे.^[१]

निकालतक्ता २० डिसेंबर २०१६ पर्यंत अद्ययावत.

भारतीय कसोटी कर्णधार[२]
क्रमांक	नाव		वर्ष	प्रतिस्पर्धी	स्थान	सामने	विजय	पराभव	अनिर्णित
१		सी.के. नायडू	१९३२	इंग्लंड	इंग्लंड	१	०	१	०
			१९३३/३४	इंग्लंड	भारत	३	०	२	१
			एकूण			४	०	३	१
२	[ चित्र हवे ]	महाराजकुमार विजयानगरम	१९३६	इंग्लंड	इंग्लंड	३	०	२	१
			एकूण			३	०	२	१
३		इफ्तिखार अली खान पतौडी	१९४६	इंग्लंड	इंग्लंड	३	०	१	२
			एकूण			३	०	१	२
४		लाला अमरनाथ	१९४७/४८	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	५	०	४	१
			१९४८/४९	वेस्ट इंडीज	भारत	५	०	१	४
			१९५२/५३	पाकिस्तान	भारत	५	२	१	२
			एकूण			१५	२	६	७
५		विजय हजारे	१९५१/५२	इंग्लंड	भारत	५	१	१	३
			१९५२	इंग्लंड	इंग्लंड	४	०	३	१
			१९५२/५३	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	५	०	१	४
			एकूण			१४	१	५	८
६	Vinoo_Mankad_and_Pankaj_Roy_after_record_breaking_opening_stand_1956.jpg	विनू मंकड	१९५४/५५	पाकिस्तान	पाकिस्तान	५	०	०	५
			१९५८/५९†	वेस्ट इंडीज	भारत	१	०	१	०
			एकूण			६	०	१	५
७	[ चित्र हवे ]	गुलाम अहमद	१९५५/५६†	न्यू झीलंड	भारत	१	०	०	१
			१९५८/५९	वेस्ट इंडीज	भारत	२	०	२	०
			एकूण			३	०	२	१
८		पॉली उम्रीगर	१९५५/५६	न्यू झीलंड	भारत	४	२	०	२
			१९५६/५७	ऑस्ट्रेलिया	भारत	३	०	२	१
			१९५८/५९†	वेस्ट इंडीज	भारत	१	०	०	१
			एकूण			८	२	२	४
९		हेमू अधिकारी	१९५८/९†	वेस्ट इंडीज	भारत	१	०	०	१
			एकूण			१	०	०	१
१०		दत्ता गायकवाड	१९५९	इंग्लंड	इंग्लंड	४	०	४	०
			एकूण			४	०	४	०
११	Vinoo_Mankad_and_Pankaj_Roy_after_record_breaking_opening_stand_1956.jpg	पंकज रॉय	१९५९†	इंग्लंड	इंग्लंड	१	०	१	०
			एकूण			१	०	१	०
१२		गुलाबराय रामचंद	१९५९/६०	ऑस्ट्रेलिया	भारत	५	१	२	२
			एकूण			५	१	२	२
१३		नरी कॉंट्रॅक्टर	१९६०/६१	पाकिस्तान	भारत	५	०	०	५
			१९६१/६२	इंग्लंड	भारत	५	२	०	३
			१९६१/६२†	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	२	०	२	०
			एकूण			१२	२	२	८
१४		मन्सूर अली खान पतौडी	१९६१/६२	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	३	०	३	०
			१९६३/६४	इंग्लंड	भारत	५	०	०	५
			१९६४/६५	ऑस्ट्रेलिया	भारत	३	१	१	१
			१९६४/६५	न्यू झीलंड	भारत	४	१	०	३
			१९६६/६७	वेस्ट इंडीज	भारत	३	०	२	१
			१९६७	इंग्लंड	इंग्लंड	३	०	३	०
			१९६७/६८	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	३	०	३	०
			१९६७/६८	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	४	३	१	०
			१९६९/७०	न्यू झीलंड	भारत	३	१	१	१
			१९६९/७०	ऑस्ट्रेलिया	भारत	५	१	३	१
			१९७४/७५	वेस्ट इंडीज	भारत	४	२	२	०
			एकूण			४०	९	१९	१२
१५		चंदू बोर्डे	१९६७/८†	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	१	०	१	०
			एकूण			१	०	१	०
१६		अजित वाडेकर	१९७०/७१	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	५	१	०	४
			१९७१	इंग्लंड	इंग्लंड	३	१	०	२
			१९७२/७३	इंग्लंड	भारत	५	२	१	२
			१९७४	इंग्लंड	इंग्लंड	३	०	३	०
			एकूण			१६	४	४	८
१७		श्रीनिवास वेंकटराघवन	१९७४/७५†	वेस्ट इंडीज	भारत	१	०	१	०
			१९७९	इंग्लंड	इंग्लंड	४	०	१	३
			एकूण			५	०	२	३
१८		सुनील गावस्कर	१९७५/७६†	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	१	१	०	०
			१९७८/७९	वेस्ट इंडीज	भारत	६	१	०	५
			१९७९/८०	ऑस्ट्रेलिया	भारत	६	२	०	४
			१९७९/८०	पाकिस्तान	भारत	५	२	०	३
			१९८०/८१	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	३	१	१	१
			१९८०/८१	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	३	०	१	२
			१९८१/८२	इंग्लंड	भारत	६	१	०	५
			१९८२	इंग्लंड	इंग्लंड	३	०	१	२
			१९८२/८३	श्रीलंका	भारत	१	०	०	१
			१९८२/८३	पाकिस्तान	पाकिस्तान	६	०	३	३
			१९८४/८५	पाकिस्तान	पाकिस्तान	२	०	०	२
			१९८४/८५	इंग्लंड	भारत	५	१	२	२
			एकूण			४७	९	८	३०
१९		बिशनसिंग बेदी	१९७५/७६	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	२	०	१	१
			१९७५/७६	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	४	१	२	१
			१९७६/७७	न्यू झीलंड	भारत	३	२	०	१
			१९७६/७७	इंग्लंड	भारत	५	१	३	१
			१९७७/७८	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	५	२	३	०
			१९७८/७९	पाकिस्तान	पाकिस्तान	३	०	२	१
			एकूण			२२	६	११	५
२०		गुंडप्पा विश्वनाथ	१९७९/८०†	पाकिस्तान	भारत	१	०	०	१
			१९७९/८०	इंग्लंड	भारत	१	०	१	०
			एकूण			२	०	१	१
२१		कपिल देव	१९८२/८३	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	५	०	२	३
			१९८३/८४	पाकिस्तान	भारत	३	०	०	३
			१९८३/८४	वेस्ट इंडीज	भारत	६	०	३	३
			१९८५	श्रीलंका	श्रीलंका	३	०	१	२
			१९८५/८६	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	३	०	०	३
			१९८६	इंग्लंड	इंग्लंड	३	२	०	१
			१९८६/८७	ऑस्ट्रेलिया	भारत	३	०	०	२[३]
			१९८६/८७	श्रीलंका	भारत	३	२	०	१
			१९८६/८७	पाकिस्तान	भारत	५	०	१	४
			एकूण			३४	४	७	२३[३]
२२		दिलीप वेंगसरकर	१९८७/८८	वेस्ट इंडीज	भारत	३	०	१	२
			१९८८/८९	न्यू झीलंड	भारत	३	२	१	०
			१९८८/८९	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	४	०	३	१
			एकूण			१०	२	५	३
२३		रवि शास्त्री	१९८७/८†	वेस्ट इंडीज	भारत	१	१	०	०
			एकूण			१	१	०	०
२४		कृष्णम्माचारी श्रीकांत	१९८९/९०	पाकिस्तान	पाकिस्तान	४	०	०	४
			एकूण			४	०	०	४
२५	[[File:|400px|alt=]]	मोहम्मद अझरुद्दीन	१९८९/९०	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	३	०	१	२
			१९९०	इंग्लंड	इंग्लंड	३	०	१	२
			१९९०/९१	श्रीलंका	भारत	१	१	०	०
			१९९१/९२	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	५	०	४	१
			१९९२/९३	झिम्बाब्वे	झिम्बाब्वे	१	०	०	१
			१९९२/९३	दक्षिण आफ्रिका	दक्षिण आफ्रिका	४	०	१	३
			१९९२/९३	इंग्लंड	भारत	३	३	०	०
			१९९२/९३	झिम्बाब्वे	भारत	१	१	०	०
			१९९३	श्रीलंका	श्रीलंका	३	१	०	२
			१९९३/९४	श्रीलंका	भारत	३	३	०	०
			१९९३/९४	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	१	०	०	१
			१९९४/९५	वेस्ट इंडीज	भारत	३	१	१	१
			१९९५/९६	न्यू झीलंड	भारत	३	१	०	२
			१९९६	इंग्लंड	इंग्लंड	३	०	१	२
			१९९७/९८	ऑस्ट्रेलिया	भारत	३	२	१	०
			१९९८/९९	झिम्बाब्वे	झिम्बाब्वे	१	०	१	०
			१९९८/९९	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	२	०	१	१
			१९९८/९९	पाकिस्तान	भारत	२	१	१	०
			१९९८/९९[४]	पाकिस्तान	भारत	१	०	१	०
			१९९८/९९[४]	श्रीलंका	श्रीलंका	१	०	०	१
			एकूण			४७	१४	१४	१९[५][६][७][८]
२६		सचिन तेंडुलकर	१९९६/९७	ऑस्ट्रेलिया	भारत	१	१	०	०
			१९९६/९७	दक्षिण आफ्रिका	भारत	३	२	१	०
			१९९६/९७	दक्षिण आफ्रिका	दक्षिण आफ्रिका	३	०	२	१
			१९९६/९७	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	५	०	१	४
			१९९७	श्रीलंका	श्रीलंका	२	०	०	२
			१९९७/९८	श्रीलंका	भारत	३	०	०	३
			१९९९/२०००	न्यू झीलंड	भारत	३	१	०	२
			१९९९/२०००	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	३	०	३	०
			१९९९/२०००	दक्षिण आफ्रिका	भारत	२	०	२	०
			एकूण			२५	४	९	१२
२७		सौरव गांगुली	२०००/०१	बांगलादेश	बांगलादेश	१	१	०	०
			२०००/०१	झिम्बाब्वे	भारत	२	१	०	१
			२०००/०१	ऑस्ट्रेलिया	भारत	३	२	१	०
			२००१	झिम्बाब्वे	झिम्बाब्वे	२	१	१	०
			२००१	श्रीलंका	श्रीलंका	३	१	२	०
			२००१/०२	दक्षिण आफ्रिका	दक्षिण आफ्रिका	२	०	१	१
			२००१/०२	इंग्लंड	भारत	३	१	०	२
			२००१/०२	झिम्बाब्वे	भारत	२	२	०	०
			२००१/०२	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	५	१	२	२
			२००२	इंग्लंड	इंग्लंड	४	१	१	२
			२००२/०३	वेस्ट इंडीज	भारत	३	२	०	१
			२००२/०३	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	२	०	२	०
			२००३/०४	न्यू झीलंड	भारत	१	०	०	१
			२००३/०४	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	४	१	१	२
			२००३/०४	पाकिस्तान	पाकिस्तान	१	१	०	०
			२००४/०५	ऑस्ट्रेलिया	भारत	२	०	१	१
			२००४/०५	दक्षिण आफ्रिका	भारत	२	१	०	१
			२००४/०५	बांगलादेश	बांगलादेश	२	२	०	०
			२००४/०५	पाकिस्तान	भारत	३	१	१	१
			२००५/०६	झिम्बाब्वे	झिम्बाब्वे	२	२	०	०
			एकूण			४९	२१	१३	१५
२८		राहुल द्रविड	२००३/०४†	न्यू झीलंड	भारत	१	०	०	१
			२००३/०४†	पाकिस्तान	पाकिस्तान	२	१	१	०
			२००४/०५†	ऑस्ट्रेलिया	भारत	२	१	१	०
			२००५/०६	श्रीलंका	भारत	२	१	०	१
			२००५/०६	पाकिस्तान	पाकिस्तान	३	०	१	२
			२००५/०६	इंग्लंड	भारत	३	१	१	१
			२००५/०६	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	४	१	०	३
			२००६/०७	दक्षिण आफ्रिका	दक्षिण आफ्रिका	३	१	२	०
			२००७	बांगलादेश	बांगलादेश	२	१	०	१
			२००७	इंग्लंड	इंग्लंड	३	१	०	२
			एकूण			२५	८	६	११
२९		विरेंद्र सेहवाग	२००५/६†	श्रीलंका	भारत	१	१	०	०
			२००९†	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	१	०	०	१
			२०१०†	बांगलादेश	बांगलादेश	१	१	०	०
			२०१२†	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	१	०	१	०
			एकूण			४	२	१	१
३०		अनिल कुंबळे	२००७	पाकिस्तान	भारत	३	१	०	२
			२००७/०८	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	४	१	२	१
			२००८	दक्षिण आफ्रिका	भारत	२	०	१	१
			२००८	श्रीलंका	श्रीलंका	३	१	२	०
			२००८	ऑस्ट्रेलिया	भारत	२	०	०	२
			एकूण			१४	३	५	६
३१		महेंद्रसिंग धोणी	२००८†	दक्षिण आफ्रिका	भारत	१	१	०	०
			२००८†	ऑस्ट्रेलिया	भारत	२	२	०	०
			२००८	इंग्लंड	भारत	२	१	०	१
			२००९	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	२	१	०	१
			२००९	श्रीलंका	भारत	३	२	०	१
			२०१०	बांगलादेश	बांगलादेश	१	१	०	०
			२०१०	दक्षिण आफ्रिका	भारत	२	१	१	०
			२०१०	श्रीलंका	श्रीलंका	३	१	१	१
			२०१०	ऑस्ट्रेलिया	भारत	२	२	०	०
			२०१०	न्यू झीलंड	भारत	३	१	०	२
			२०१०	दक्षिण आफ्रिका	दक्षिण आफ्रिका	३	१	१	१
			२०११	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	३	१	०	२
			२०११	इंग्लंड	इंग्लंड	४	०	४	०
			२०११	वेस्ट इंडीज	भारत	३	२	०	१
			२०११/१२	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	३	०	३	०
			२०१२	न्यू झीलंड	भारत	२	२	०	०
			२०१२/१३	इंग्लंड	भारत	४	१	२	१
			२०१२/१३	ऑस्ट्रेलिया	भारत	४	४	०	०
			२०१३/१४	वेस्ट इंडीज	भारत	२	२	०	०
			२०१३/१४	दक्षिण आफ्रिका	दक्षिण आफ्रिका	२	०	१	१
			२०१३/१४	न्यू झीलंड	न्यू झीलंड	२	०	१	१
			२०१४	इंग्लंड	इंग्लंड	५	१	३	१
			२०१४/१५	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	२	०	१	१
			एकूण			६०	२७	१८	१५
३२		विराट कोहली	२०१४/१५†	ऑस्ट्रेलिया	ऑस्ट्रेलिया	२	०	१	१
			२०१५	बांगलादेश	बांगलादेश	१	०	०	१
			२०१५	श्रीलंका	श्रीलंका	३	२	१	०
			२०१५/१६	दक्षिण आफ्रिका	भारत	४	३	०	१
			२०१६	वेस्ट इंडीज	वेस्ट इंडीज	४	२	०	२
			२०१६/१७	न्यू झीलंड	भारत	३	३	०	०
			२०१६/१७	इंग्लंड	भारत	५	४	०	१
			२०१७	बांगलादेश	भारत	१	१	०	०
			२०१७	ऑस्ट्रेलिया	भारत	३	१	१	१
			एकूण			२६	१६	३	७
३३		अजिंक्य रहाणे	२०१७†	ऑस्ट्रेलिया	भारत	१	१	०	०
			एकूण			१	१	०	०
एकूण						५१२	१३९	१५८	२१५[३]

कमीत कमी एका आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामन्यामध्ये भारतीय क्रिकेट संघाचे नेतृत्व ज्यांनी केले आहे अशा कर्णधारांची यादी खालीलप्रमाणे आहे.

कमीत कमी एका आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० सामन्यामध्ये भारतीय क्रिकेट संघाचे नेतृत्व ज्यांनी केले आहे अशा कर्णधारांची यादी खालीलप्रमाणे आहे.

कसोटी मालिकेसमोर डॅगर (†) चिन्ह असल्यास, त्या मालिकेत त्या खेळाडूने कमीत कमी एका कसोटीत संघाचे नेतृत्व केले आहे, सदर खेळाडूने नियुक्त कर्णधाराचे प्रतिनिधित्व केले किंवा मालिकेमध्ये काही सामन्यांसाठी ती कर्णधार म्हणून नियुक्त केला गेला असे दर्शवते.

कमीत कमी एका कसोटी सामन्यामध्ये भारतीय महिला क्रिकेट संघाचे नेतृत्व ज्यांनी केले आहे अशा कर्णधारांची यादी खालीलप्रमाणे आहे.

११ सप्टेंबर २०१४ पर्यंत अद्ययावत.

कमीत कमी एका आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामन्यामध्ये भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघाचे नेतृत्व ज्यांनी केले आहे अशा कर्णधारांची यादी खालीलप्रमाणे आहे.

कमीत कमी एका आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी-२० सामन्यामध्ये भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघाचे नेतृत्व ज्यांनी केले आहे अशा कर्णधारांची यादी खालीलप्रमाणे आहे.^[१७]

कमीत कमी एका १९-वर्षांखालील कसोटी सामन्यामध्ये भारत १९-वर्षांखालील क्रिकेट संघाचे नेतृत्व ज्यांनी केले आहे अशा कर्णधारांची यादी खालीलप्रमाणे आहे. १९-वर्षांखालील क्रिकेट रचनेमुळे कुणी युवा कर्णधार एका वर्षापेक्षा जास्त संघाचा कर्णधार राहु शकला नाही. श्रीकांत, शास्त्री, द्रविड आणि विराट हे पुढे जाऊन राष्ट्रीय संघाचेसुद्धा कर्णधार झाले. खालील यादी ऑगस्ट २०१४ पर्यंत अद्ययावत आहे.
खेळाडूच्या नावापुढे असलेले * चिन्ह हे राष्ट्रीय संघाचे कमीतकमी एका आंतरराष्ट्रीय सामन्याचे (कसोटी, ए.दि. किंवा ट्वेंटी२०) नेतृत्व केल्याचे दर्शवते.

कमीत कमी एका १९-वर्षांखालील आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामन्यामध्ये भारत १९-वर्षांखालील क्रिकेट संघाचे नेतृत्व ज्यांनी केले आहे अशा कर्णधारांची यादी खालीलप्रमाणे आहे. भारतला पहिले १९-वर्षांखालील क्रिकेट मध्ये मोठे यश मिळाले ते १९९९/२००० मध्ये, जेव्हा संघाने मोहम्मद कैफच्या नेतृत्वाखाली १९-वर्षांखालील विश्वचषक जिंकला होता. ह्या यशाची पुनरावृत्ती झाली ती २००८/०९ आणि २०१२ मध्ये अनुक्रमे विराट कोहली आणि उन्मुक्त चंद नेतृत्वाखाली.

खालील यादी १६ ऑगस्ट २०१४ अद्ययावत आहे.
खेळाडूच्या नावापुढे असलेले * चिन्ह हे राष्ट्रीय संघाचे कमीतकमी एका आंतरराष्ट्रीय सामन्याचे (कसोटी, ए.दि. किंवा ट्वेंटी२०) प्रतिनिधीत्व केल्याचे दर्शवते.

• सूर्य प्रकाश चतुर्वेदी,हमारे कप्तान: नायडू से धोनी तक, राजकमल प्रकाशन,२०१०

• क्रिकेट आर्काइव्ह
• क्रिकइन्फो