അയ്യപ്പൻ

അയ്യൻ എന്നത് പാലിയിലെ അയ്യ എന്ന പദത്തിൽ നിന്ന് ഉത്ഭവിച്ചതാണ്. ശ്രേഷ്ഠൻ എന്നർഥം. സംസ്കൃതത്തിലെ ആര്യഃ എന്ന പദത്തിന് സമാനമായ പാലി പദമാണ് 'അയ്യ'. ഇതാണ് ദ്രാവിഡീകരിച്ച് അയ്യനും അയ്യപ്പനും ആയത്. ^[3]ശാസ്താവ് എന്നത് ബുദ്ധന്റെ പര്യായമായും ഉപയോഗിക്കുന്നു.ആചാര്യൻ എന്നാണ് അർത്ഥം. ബുദ്ധതത്വങ്ങൾ പഠിപ്പിക്കുക വഴി ആചാര്യൻ എന്ന പര്യായം ബുദ്ധനു ലഭിച്ചു. ^[4] അയ്യപ്പൻ എന്ന പേര് വിഷ്ണു എന്നർത്ഥം വരുന്ന അയ്യ എന്ന വാക്കും ശിവൻ എന്നർത്ഥം വരുന്ന അപ്പ എന്ന വാക്കും ഏകോപിച്ച് ഉണ്ടായിട്ടുള്ളതാണ് എന്നാണ് ഐതിഹ്യം.

ശാസ്താവ്‌ അഥവാ അയ്യപ്പൻ ഹിന്ദു ദേവനാക്കപ്പെട്ട ബുദ്ധനാണെന്നും ^[5] അതിനു മുമ്പ് അതൊരു ദ്രാവിഡ ദേവനായിരുന്നു എന്നും^[6] ധർമ്മശാസ്താവ് എന്ന പേരിൽ തന്നെ ബുദ്ധനെ കണ്ടെത്താമെന്നാണ് ചില ചരിത്രകാരന്മാരുടെ അഭിപ്രായം. എന്നാൽ മറ്റു ചിലർ ഇതു ഹിന്ദു ദൈവമാണ് എന്നുതന്നെ പറയുന്നു. അത്തരക്കാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ, ആര്യാഗമനത്തിനുമുമ്പ് ദ്രാവിഡർ ആരാധിച്ചിരുന്ന രണ്ട് പ്രധാന ദേവതകളിലൊരാളാണ് അയ്യപ്പൻ.^[7]. ചരിത്രം എഴുതിയ പി.ആർ. രാമവർമ്മ അനുമാനിക്കുന്നത് അയ്യപ്പൻ ക്രിസ്തുവർഷം 1006 ലാണ് ജനിച്ചതെന്നാണ്.

ശാസ്താവ് എന്നത് ബുദ്ധന്റെ പര്യായമായാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നു. ^[8]ധർമ്മം എന്നത് ബുദ്ധധർമ്മം എന്നതിന്റെ മലയാളീകരിച്ച പദമായും അവർ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ശബരിമലയിലെ ശാസ്തക്ഷേത്രത്തിലേക്കുള്ള തീർത്ഥാടനത്തിൽ ബുദ്ധമതാചാരങ്ങൾ ആണ്‌ മുന്നിട്ടുനിൽക്കുന്നതെന്നും ചില പണ്ഡിതന്മാർ പ്രസ്താവിക്കുന്നു. ^[9] അയ്യപ്പ ഭക്തന്മാർ തീർത്ഥാടനത്തിനു മുൻപ് നാൽപ്പത്തൊന്നു ദിവസത്തെ ബ്രഹ്മചര്യം അനുഷ്ഠിക്കണം എന്നതും ശബരിമലയിലെ പൂജകൾ മലയാള ബ്രാഹ്മണരാണ്‌^{[അവലംബം ആവശ്യമാണ്]}നടത്തി വരുന്നത്‌ എന്നതും തീർത്ഥാടന യാത്രയിലും അനുഷ്ഠാനങ്ങളിലുടനീളവു ശരണം വിളികൾ ആണ്‌ ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നതെന്നതും ഇതിന്‌ ഈ ഹൈദവ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രത്യേകത ആയി ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നു. [1] തത്വമസി എന്ന ശാസ്ത്രത്തെ പോലെ ആണ് അവിടത്തെ ആചാരങ്ങൾശബരിമലയിൽ ജാതിവ്യത്യാസം പരിഗണിക്കാറില്ല എന്നതും ശാസ്താക്ഷേത്രങ്ങൾ മിക്കവ വനാന്തർഭാഗങ്ങളിൽ ആണ്‌ എന്നതും ഇതിന്‌ ശക്തി പകരുന്ന മറ്റു തെളിവുകൾ ആണ്‌. ശാസ്താവിഗ്രഹങ്ങൾക്കും ബുദ്ധവിഗ്രഹത്തിനും ഇരിക്കുന്ന രീതിയിലും രൂപത്തിലും സാമ്യമുണ്ടെന്ന് കാര്യവും ചിലർ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നുണ്ട്‌. ^[10] അമരകോശത്തിന്റെ കർത്താവ് ശാസ്താവ് എന്ന പദം ബുദ്ധന്റെ പര്യായമാണ് എന്ന് പറയുന്നുമുണ്ട്.^{[11] [12]} എന്നാൽ വില്ലാളിവീരൻ, വീരമണികണ്ഠൻ എന്ന സംബോധനകൾ ബൌദ്ധാചാരങ്ങളുമായി ഒത്തുപോകുന്നില്ല എന്നൊരു വാദം നിലവിലുണ്ട്. പൂർണ അഹിംസാവാദിയായ ശ്രീബുദ്ധന് ഈ സംബോധനകൾ ഒട്ടും യോജിക്കുന്നില്ല എന്നത് ഇവർ എടുത്തുകാട്ടുന്നു. അതുപോലെ ശരണകീർത്തനത്തിന് വൈദിക പാരമ്പര്യവുമായാണ് എന്ന് അഭിപ്രായപ്പെടുന്നവരും ഉണ്ട് വൈദിക മന്ത്രങ്ങളിലെ ശരണ മന്ത്രങ്ങളെ ഇക്കൂട്ടർ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു. ^{[അവലംബം ആവശ്യമാണ്]} അയ്യപ്പന്റെ ഇരിപ്പും ബുദ്ധന്റേതു പോലെയല്ല മറിച്ച് യോഗദക്ഷിണാമൂർത്തി, യോഗ നരസിംഹം എന്നിവരുടേതു പൊലെയാണെന്നും അഭിപ്രായമുണ്ട്. കൂടാതെ പള്ളിവേട്ട, മാളികപ്പുറത്തെ ഗുരുതി എന്നിവയും ബൗദ്ധപാരമ്പര്യത്തിനു വിരുദ്ധമാണ്.^{[അവലംബം ആവശ്യമാണ്]}

പാണ്ടിനാട്ടിൽ നിന്നും കുടിയേറിയ പന്തളത്തു രാജവംശം കൊല്ലവർഷം 377 (കൃ വ 1202)ലാണ് പന്തളത്തെത്തിയത്.^[13]. വാവരുടെ പൂർ‌വികർ പാണ്ടിനാട്ടിൽ നിന്നും കാഞ്ഞിരപ്പള്ളിയിൽ കുടിയേറിയതാകട്ടെ കലി വർഷം 4441 (ക്രി.വ. 1440). തമിഴ് നാട്ടിലെ അവരാം കോവിലിൽ നിന്നും വാവരുടെ പൂർ‌വികർ കുടിയേറിയത് 500 വർഷം മുൻപു മാത്രമാണെന്നു വിദ്വാൻ കുറുമള്ളൂർ നാരായണ പിള്ള "ശ്രീഭൂതനാഥ സർ‌വ്വസ്വം" എന്ന കൃതിയിൽ പറയുന്നു. 500 കൊല്ലം മുൻപു ജീവിച്ചിരുന്ന"മലയാളി സേവക"നായിരുന്നു "വെള്ളാളകുലജാതൻ" അയ്യൻ എന്ന അയ്യപ്പൻ ^[14]

ശാസ്താവിന് പ്രധാനമായും എട്ടു ഭാവങ്ങൾ പറയുന്നു. ഇവയെ അഷ്ട ശാസ്താക്കന്മാർ എന്ന് പറയുന്നു. ആദി മഹാശാസ്താവ്, ധർമ്മ ശാസ്താവ് (അയ്യപ്പൻ), ജ്ഞാന ശാസ്താവ്, കല്യാണ വരദ ശാസ്താവ്, സമ്മോഹന ശാസ്താവ്, സന്താനപ്രാപ്തി ശാസ്താവ്, വേദ ശാസ്താവ്, വീര ശാസ്താവ് എന്നിങ്ങനെ എട്ടു ഭാവങ്ങളിൽ ശാസ്താക്കന്മാർ ഉണ്ട്.

ആദി മഹാശാസ്താവ്

ചോളന്മാരണ് ആദി ശാസ്താവിനെ ആരാധിച്ചിരുന്നതായി രേഖയുള്ളത്. ഇടുപ്പിനും ഇടത് കാലിനും മുകളിൽ ഒരു യോഗപട്ട ധരിച്ച് രണ്ട് ഭാര്യമാരായ പൂർണ്ണയും പുഷ്‌കലയും ഒപ്പം ഇരിക്കുന്നതായാണ് സങ്കൽപ്പം.

ധർമ്മ ശാസ്താവ് (അയ്യപ്പൻ)

കേരളത്തിൽ പൊതുവെ നാം കാണുന്നതും വളരെ പ്രചാരത്തിലുള്ളതുമായ ആരാധനാ മൂർത്തിയാണിത്. കൂടുതലും ബ്രഹ്മചാരിയായി ആരാധിക്കുന്നുണ്ടെകിലും, ധർമ്മശാസ്താവ് എന്ന സങ്കൽപ്പത്തോടെ ഇരുഭാര്യമാരായ പൂർണ്ണയ്ക്കും പുഷ്പകലയ്ക്കും ഒപ്പവും ആരാധിക്കുന്നു.

ജ്ഞാന ശാസ്താവ്

ജ്ഞാനത്തിൻറെ അധിപനായി രൂപപ്പെടുന്ന ശാസ്താവ്. ശിവൻറെ ദക്ഷിണാമൂർത്തി എന്ന സങ്കൽപ്പത്തോട് വളരെ സാദൃശ്യം ഉണ്ട്. ബ്രഹ്മ ദേവനും സരസ്വതി ദേവിയും ഭഗവാനിൽ കുടികൊള്ളുന്നുവെന്നാണ് വിശ്വാസം. ഭഗവാൻ സരസ്വതിയെപ്പോലെ കൈയ്യിൽ വീണയും, പാദങ്ങളുടെ അരുകിൽ വേദങ്ങളും വെച്ച് യോഗാസനത്തിൽ ഇരിക്കുന്നു.

കല്യാണ വരദ ശാസ്താവ്

ഇരു ഭാര്യമാരോടൊപ്പം ആനപ്പുറത്ത് ഇരിക്കുന്ന ഭഗവാൻ, സ്വയംവര കർത്താവായി (വിവാഹം നടത്തിക്കൊടുക്കുന്ന സ്വരൂപം) സങ്കൽപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു.

സമ്മോഹന ശാസ്താവ്

ശാസ്താവിൻറെ ഈ രൂപം ചന്ദ്രൻറെയും ഇന്ദ്രൻറെയും സങ്കൽപ്പത്തെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. ഇന്ദ്രൻറെ മുമ്പിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടപ്പോൾ ഇന്ദ്രൻ ശാസ്താവിന് ഐരാവതം നൽകിയതായി പുരാണം. ഭഗവാന് ചുറ്റുമുള്ള പ്രഭാവലയം ചന്ദ്രൻറെതാണ്. ഈ സ്വരൂപം ഉത്തമ ദാമ്പത്യവും, സകല ഐശ്വര്യവും നൽകുന്നതിന് സഹായിക്കുമെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു.

സന്താനപ്രാപ്തി ശാസ്താവ്

ശാസ്താവിന്റെ ഈ രൂപം ശുക്രൻറെ പ്രതിബിംബമാണ്. അസുരഗുരു ശുക്രാചാര്യരുടെ മുമ്പിൽ ഭഗവാൻ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട രൂപമാണിത്. സദാ ദമ്പതികളെ, കുട്ടികളെ അനുഗ്രഹിക്കുന്നതായി സങ്കൽപ്പിക്കുന്ന ശാസ്താവ്. ദശരഥൻ പുത്രകാമേഷ്ടി യജ്ഞം നടത്തിയപ്പോൾ അഗ്നി ദേവനൊപ്പം സംബാതം നൽകാൻ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടന്ന് രാമായണത്തിൽ പരോക്ഷമായി ഈ ഭഗവാനെ പരാമർശിക്കുന്നുണ്ട്. ഭാര്യ പ്രഭയോടും സത്യകൻ എന്ന മകനോടും കൂടിയാണ് ഭഗവാൻ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടത്.

വേദ ശാസ്താവ്

ശാസ്താവിൻറെ ഈ രൂപം വില്ലും അമ്പും കൊണ്ട് സിംഹത്തിൻറെയോ അല്ലെങ്കിൽ കടുവയുടെയോ മേൽ ഇരിക്കുന്നതായി സങ്കൽപ്പം. കണ്ഠത്തിൽ മണിയുള്ളതിനാൽ മണികണ്ഠൻറെ രൂപമാണ്. വേദ ശാസ്‌താവായ മണികണ്ഠനെ ഇരു ഭാര്യമാരായ പൂർണ്ണയ്ക്കും പുഷ്പകലയ്ക്കും ഒപ്പവും ആരാധിക്കുന്നുണ്ട്.

വീര ശാസ്താവ്

യോദ്ധാവിൻറെ രൂപത്തിൽ കുതിരപ്പുറത്ത് ഇരിക്കുന്ന ശാസ്താവ് (അശ്വാരൂഡ ശാസ്‌താവ്‌). ശാസ്താവിൻറെ ഈ രൂപം തമിഴ് നാടോടി ദൈവമായ അയ്യനാറുമായി സാദൃശ്യമുണ്ട്. ഈ രൂപത്തെ വേട്ടക്കൊരുമകൻ എന്നും വിളിക്കുന്നു.

• പരമശിവനു വിഷ്ണുമായയിൽ പിറന്ന കുട്ടിയാണ് അയ്യപ്പൻ എന്നാണ് ഐതിഹ്യം. എന്നാൽ രണ്ട് ശക്തരായ ദൈവങ്ങൾക്ക് മറ്റെവിടെയും ദർശിക്കാനാവാത്ത വിധം കഥകൾ പുരാണമാക്കിയത് ബുദ്ധമതത്തിന്റെ ക്ഷയത്തിനു ശേഷം വൈഷ്ണവ മതവും ശൈവമതവും ക്ഷേത്രം കയ്യടക്കാൻ നടത്തിന്റെ ശ്രമങ്ങൾ ആയിരുന്നു എന്ന് കേരളത്തിന്റെ ചരിത്രപഠനങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടുള്ള കെ.എൻ. ഗോപാലപിള്ളയെ പോലുള്ള ചിലർ കരുതുന്നത്.
• മറ്റൊരൈതിഹ്യം പന്തള രാജാവിന്റെ മകൻ എന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന മണികണ്ഠനെപ്പറ്റിയാണ്‌. ^[15]
• പന്തളത്തു ജീവിച്ചിരുന്ന പന്തളരാജാവിന്റെ ദാസനായിരുന്ന ഒരു യോദ്ധാവിനേയും അയ്യപ്പനായി ചിത്രീകരിച്ച് കാണിക്കുന്നുണ്ട്. ശബരിമല ക്ഷേത്രം നശിപ്പിച്ച ചില ശക്തികളെ നിഗ്രഹിച്ച് വിഗ്രഹപുനഃപ്രതിഷ്ഠ നടത്തിയ ഈ യോദ്ധാവ് (അയ്യപ്പൻ എന്ന് പേര്‌) നാട്ടിലേക്കു തിരിച്ചു വന്നില്ല. മരിച്ചു പോകയോ അപ്രത്യക്ഷനാകയോ ചെയ്തിരിക്കാം എന്ന് കരുതുന്നു. എന്നാൽ ആളുകൾ അദ്ദേഹം ശാസ്താവിന്റെ അവതാരമായിരുന്നു എന്നു വിശ്വസിക്കാൻ തുടങ്ങി.
• മറ്റൊരു ഐതിഹ്യപ്രകാരം പൊന്നമ്പലമേട്ടിലെ സന്യാസിയുടെ മകനായിരുന്നു അയ്യപ്പനെന്നും ആയോധനകലകളിൽ പരിശീലനം നേടിയശേഷം പന്തളം രാജസൈന്യത്തിലേക്ക് അയക്കപ്പെട്ടുവെന്നും പറയുന്നു.
• മറ്റൊരു ഐതിഹ്യം ചീരപ്പഞ്ചിറ എന്ന ഈഴവകുടുംബവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ്. ആയോധന കളരിയായിരുന്ന തണ്ണീർമുക്കം ചീരപ്പഞ്ചിറ കുടുംബത്തിലെ കളരിയിൽ പഠനാർത്ഥം അയ്യപ്പൻ ചേരുകയും അവിടെയുള്ള ഈഴവ പെൺകുട്ടിയുമായി പ്രണയത്തിലാകുകയും ചെയ്തു എന്നുമാണ്. ഈ പെൺകുട്ടിയാണ് പിന്നീട് മാളികപ്പുറത്തമ്മയായത് എന്നുമാണ് ഐതിഹ്യം. ഈ കഥ ഏഴീത്തിശേഷം എന്ന കാവ്യങ്ങളിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്.

• ഭക്തർക്ക് സുരക്ഷ നൽകുന്നതിൽ ശാസ്താവിനെപ്പോലെ ശക്തനായ മറ്റൊരു ദൈവമില്ല എന്നതാണ് വിശ്വാസം. എല്ലാ രാത്രിയിലും ഗ്രാമത്തിലൂടെ ശാസ്താവ് സവാരി നടത്തുകയും, കാര്യങ്ങൾ ശരിയാണെന്നും തൻറെ പ്രദേശത്ത് പ്രവേശിക്കുന്ന ദുഷ്ടശക്തികളെ ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്യുന്നുവെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. വരാനിരിക്കുന്ന അപകടങ്ങളിൽ നിന്നോ, അപകടത്തിൽ നിന്നോ നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. പക്ഷെ നിങ്ങൾ പാപികളാണെങ്കിലോ, അല്ലെങ്കിൽ അധർമ്മം ചെയ്യുന്നവരാണെങ്കിലോ സംരക്ഷണം ലഭിക്കില്ല. അതാണ് ശാസ്താവും ശനിദേവനുമായുള്ള ഉടമ്പടി.

ശബരിമല അയ്യപ്പസ്വാമിയെ പറ്റി ആദ്യമായി പ്രസിദ്ധീകൃതമായ ഗ്രന്ഥം കല്ലറക്കൽ കൃഷ്ണൻ കർത്താവ് എഴുതി 1929ൽ അച്ചടിച്ച ശ്രീ ഭൂതനാഥോപാഖ്യാനം ആണ്. 60 വർഷത്തോളം ലഭ്യമല്ലാതിരുന്ന ഈ കിളിപ്പാട്ട് എറണാകുളം പുല്ലേപ്പടി റോഡിലെ ശബരി ശരണാശ്രമം കണ്ടെത്തി 2010ൽ വീണ്ടും പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.

പ്രധാന ദിവസം - ശനിയാഴ്ച. ശാസ്താ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ദിവസമാണ് ഇത്.

വിശേഷ ദിവസങ്ങൾ - മണ്ഡല, മകരവിളക്ക് ദിവസങ്ങൾ.

🌸ശാസ്താ ദശകം🌸

ലോകവീരം മഹാപൂജ്യം

സർവ്വരക്ഷാകരം വിഭും

പാർവ്വതീഹൃദയാനന്ദം

ശാസ്താരം പ്രണമാമ്യഹം

വിപ്രപൂജ്യം വിശ്വവന്ദ്യം

വിഷ്ണുശംഭോ! പ്രിയംസുതം

ക്ഷിപ്രപ്രസാദനിരതം

ശാസ്താരം പ്രണമാമ്യഹം

മത്തമാതംഗ ഗമനം

കാരുണ്യാമൃത പൂരിതം

സർവ്വവിഘ്നഹരം ദേവം

ശാസ്താരം പ്രണമാമ്യഹം

അസ്മത് കുലേശ്വരം ദേവ-

മസ്മച്ഛത്രു വിനാശനം

അസ്മദിഷ്ട പ്രദാതാരം

ശാസ്താരം പ്രണമാമ്യഹം

പാണ്ഡേശ്യ വംശതിലകം

കേരളേകേളിവിഗ്രഹം

ആർത്തത്രാണപരം ദേവം

ശാസ്താരം പ്രണമാമ്യഹം

ത്രയമ്പക പുരാദീശം

ഗണാധിപ സമന്വിതം

ഗജാരൂഡം അഹം വന്ദേ

ശാസ്താരം പ്രണമാമ്യഹം

ശിവ വീര്യ സമുദ് ഭൂതം

ശ്രീനിവാസ തനുദ്ഭാവം

ശിഖിവാഹാനുജം വന്ദേ

ശാസ്താരം പ്രണമാമ്യഹം

യസ്യ ധന്വന്തരിർ മാതാ

പിതാ ദേവോ മഹേശ്വരാ

തം ശാസ്താരമാഹം വന്ദേ

മഹാ രോഗ നിവാരണം

ഭൂതനാഥ സദാനന്ദാ

സർവഭൂത ദയാപര

രക്ഷ രക്ഷാ മഹാബാഹോ

ശാസ്തേ തുഭ്യം നമോ നമഃ

സുശ്യാമ  കോമള വിശാല തനും വിചിത്ര-

വാസോവസാനം അരുണോത്പല ദാമഹസ്തം,

ഉത്തുംഗ രത്ന മകുടം, കുടിലാഗ്ര കേശം,

ശാസ്താരമിഷ്ട വരദം ശരണം പ്രപദ്യേ.

അയ്യപ്പനെ തന്റെ ജീവിതകാലത്തിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട അഞ്ചു ദശകളിലൂടെയാണ് ആരാധിക്കുന്ന 5 ക്ഷേത്രങ്ങൾ ആണ് പഞ്ച ശാസ്താ ക്ഷേത്രങ്ങൾ. പത്തനംതിട്ട, കൊല്ലം ജില്ലയിലാണ് ഇവ. ശബരിമല, അച്ചൻകോവിൽ, ആര്യങ്കാവ്, കുളത്തൂപ്പുഴ, കാന്തമല എന്നിവയാണ് ഈ അഞ്ചു ക്ഷേത്രങ്ങൾ. മറ്റു ക്ഷേത്രങ്ങൾ ഈ പട്ടികയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നില്ല.

കുളത്തൂപ്പുഴയിൽ, കുട്ടിയായിരുന്നപ്പോഴുള്ള അയ്യപ്പനെയാണ് ആരാധിക്കുന്നത്. അച്ചൻകോവിലിൽ ഭാര്യമാരായ പുഷ്കലയുടേയും പൂർണ്ണയുടേയും കൂടെയിരിക്കുന്ന ശാസ്താവ്, ആര്യങ്കാവിൽ കുമാരനായും, ശബരിമലയിൽ തപസ് ചെയ്യുന്ന സന്ന്യാസിയുടെ ഭാവത്തിലും ആരാധിക്കുന്നു. കാന്തമല ശബരിമല ക്ഷേത്രത്തിന് സമീപമുള്ള വനത്തിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.

1. ശബരിമല ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, പത്തനംതിട്ട ജില്ല
2. എരുമേലി വലിയമ്പലം ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, കോട്ടയം ജില്ല
3. കാരയ്ക്കാട് ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം , പന്തളം, പത്തനംതിട്ട ജില്ല
4. പന്തളം വലിയ കോയിക്കൽ ധർമ്മ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, പത്തനംതിട്ട ജില്ല (കൊട്ടാരം ക്ഷേത്രം)
5. പാലക്കുളങ്ങര ശ്രീധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, തളിപ്പറമ്പ്, കണ്ണൂർ ജില്ല
6. അച്ചൻകോവിൽ പൂർണപുഷ്കലാ സമേത ശാസ്താക്ഷേത്രം, കൊല്ലം ജില്ല
7. കൂളത്തൂപ്പുഴ ശ്രീ ബാലശാസ്താക്ഷേത്രം, കൊല്ലം ജില്ല
8. ആര്യങ്കാവ് ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, കൊല്ലം ജില്ല
9. ചോറ്റാനിക്കര ഭഗവതി ക്ഷേത്രം, എറണാകുളം (പ്രത്യേക പ്രാധാന്യമുള്ള ഉപദേവൻ ധർമ്മശാസ്താവ്)
10. ഗുരുവായൂർ ശ്രീ കൃഷ്ണസ്വാമി ക്ഷേത്രം, തൃശൂർ (ശാസ്താവ് ഉപദേവൻ)
11. മുളങ്കുന്നത്തുകാവ് ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
12. ചെർപ്പുളശ്ശേരി അയ്യപ്പൻകാവ്, പാലക്കാട് ജില്ല
13. ഒറ്റപ്പാലം അയ്യപ്പൻകാവ്, പാലക്കാട് ജില്ല
14. കരിക്കാട് അയ്യപ്പക്ഷേത്രം, മലപ്പുറം ജില്ല
15. ചമ്രവട്ടത്ത് അയ്യപ്പക്ഷേത്രം, മലപ്പുറം ജില്ല
16. ശാസ്താംകോട്ട ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, കൊല്ലം ജില്ല
17. കുതിരാന്മല അശ്വാരൂഢ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, വാണിയമ്പാറ, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
18. ചടയമംഗലം ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, കൊല്ലം ജില്ല
19. തൈക്കാട് ശ്രീധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തിരുവനന്തപുരം ജില്ല
20. കുറ്റിയാണി ശ്രീ ധർമ്മ ശാസ്താ (വന ശാസ്താ) ക്ഷേത്രം തിരുവനന്തപുരം
21. കാച്ചനപ്പിള്ളി അയ്യപ്പൻ കാവ്, പാട്ടുരായ്ക്കൽ, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
22. കണ്ണംകുളങ്ങര അയ്യപ്പ ക്ഷേത്രം, കണ്ണംകുളങ്ങര, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
23. അയ്യപ്പൻപാറ മാർത്താണ്ഡപുരം ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, അടൂർ, പത്തനംതിട്ട ജില്ല
24. മീന്തലക്കര ശ്രീ ധർമ്മ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തിരുവല്ല, പത്തനംതിട്ട ജില്ല
25. ചാലപ്പറമ്പ് കാർത്ത്യാകുളങ്ങര ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, കോട്ടയം ജില്ല
26. ഇളങ്ങുളം ശ്രീ ധർമശാസ്‌താ ക്ഷേത്രം, കോട്ടയം ജില്ല
27. വേരൂർ ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, കോട്ടയം ജില്ല
28. വിതുര മക്കി ശ്രീ ധർമശാസ്താ ക്ഷേത്രം, വിതുര, തിരുവനന്തപുരം ജില്ല
29. തൃക്കുന്നപ്പുഴ ശ്രീ ധർമ്മ ശാസ്താക്ഷേത്രം, ഹരിപ്പാട്, ആലപ്പുഴ ജില്ല
30. പിത്തമ്പിൽ ശ്രീ ധർമശാസ്താ ക്ഷേത്രം, ഹരിപ്പാട്
31. തകഴി ശ്രീ ധര്മ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തകഴി, ആലപ്പുഴ ജില്ല
32. കാട്ടുവള്ളി അയ്യപ്പക്ഷേത്രം, മാവേലിക്കര ആലപ്പുഴ ജില്ല
33. ഇരമല്ലിക്കര അയ്യപ്പക്ഷേത്രം, ചെങ്ങന്നൂർ, ആലപ്പുഴ ജില്ല
34. ശാസ്താനട അയ്യപ്പക്ഷേത്രം, ഉമ്പർനാട്, മാവേലിക്കര ആലപ്പുഴ ജില്ല
35. പുല്ലുകുളങ്ങര ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, ആലപ്പുഴ ജില്ല
36. കാരക്കാട് ശ്രീധർമശാസ്താ ക്ഷേത്രം, കാരക്കാട്, ചെങ്ങന്നൂർ, ആലപ്പുഴ ജില്ല
37. വെള്ളിമുറ്റം അയ്യപ്പൻകാവ്, ആലപ്പുഴ ജില്ല
38. കുന്നം ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, മാവേലിക്കര, ആലപ്പുഴ ജില്ല
39. പെരുമ്പാവൂർ ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, എറണാകുളം ജില്ല
40. കൊമ്പനാട് ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, എറണാകുളം ജില്ല
41. തളിക്കുളം ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
42. ചിറമൻകാട് അയ്യപ്പൻകാവ്, വെങ്ങിലശ്ശേരി, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
43. ആറേശ്വരം ശാസ്താക്ഷേത്രം, മറ്റത്തൂർ, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
44. കണിമംഗലം ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, കണിമംഗലം, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
45. ചിറ്റിച്ചാത്തക്കുടം ശ്രീധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
46. തിരുവുള്ളക്കാവ് ധർമ്മശാസ്ത്രാക്ഷേത്രം, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
47. പനമുക്കമ്പിള്ളി ശ്രീധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, കിഴക്കുംപാട്ടുകര, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
48. മാട്ടിൽ ശ്രീശാസ്താക്ഷേത്രം, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
49. മണലൂർ അയ്യപ്പൻകാവ്ക്ഷേത്രം, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
50. എടക്കര ശ്രീധർമ്മ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം പുന്നയൂർക്കുളം, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
51. എടത്തിരുത്തി അയ്യപ്പൻകാവ് ക്ഷേത്രം, എടത്തിരുത്തി, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
52. പുഴയ്ക്കൽ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, പുഴയ്ക്കൽ, തൃശ്ശൂർ
53. ഉടലക്കാവ് ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, അടാട്ട്, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
54. അകമല ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, വടക്കാഞ്ചേരി, തൃശ്ശൂർ ജില്ല
55. ഇട്ടിയൊട്ട് അയ്യപ്പക്ഷേത്രം, മലപ്പുറം ജില്ല
56. കുറൂർ അയ്യപ്പൻ കാവ്,തേഞ്ഞിപ്പലം മലപ്പുറം ജില്ല
57. നിറംകൈതക്കോട്ട, ഒലിപ്രം കടവ്, വള്ളികുന്ന്, മലപ്പുറം ജില്ല
58. കുതിരക്കുട അയ്യപ്പ ക്ഷേത്രം, കൊയിലാണ്ടി, കോഴിക്കോട് ജില്ല
59. ചെറുപുഴ ശ്രീധർമ്മ ശാസ്താക്ഷേത്രം കണ്ണൂർ ജില്ല, കേരളം
60. ആറാട്ടുപുഴ ശാസ്താക്ഷേത്രം തൃശ്ശൂർ ജില്ല
61. ചാത്തക്കുടം ശ്രീധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം തൃശ്ശൂർ ജില്ല
62. ശാസ്താപുരം ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം വായാട്ടുപറമ്പ കണ്ണൂർ
63. കീഴൂർ ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം (കാസർഗോഡ് ജില്ല)
64. ശ്രീ മേൽകടകംവെളളി അയ്യപ്പക്ഷേത്രം, പാലത്ത്, കോഴിക്കോട്
65. ശാസ്താംകോട്ട ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, ശാസ്താംകോട്ട, കൊല്ലം ജില്ല
66. കുന്നുംപുറത്ത് ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, പരിപ്പ്, കോട്ടയം ജില്ല
67. ചേനപ്പാടി ശ്രീധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം, ചേനപ്പാടി, കോട്ടയം ജില്ല
68. നീർവ്വിളാകം ശ്രീധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം,ആറന്മുള,പത്തനംതിട്ട ജില്ല
69. ശ്രീ ഉദയഗിരി ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, പൂവാറൻതോട്, കോഴിക്കോട് ജില്ല
70. ശക്തികുളങ്ങര ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, കൊല്ലം ജില്ല.
71. കാരാപ്പുള്ളി ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ നവഗ്രഹ ക്ഷേത്രം, കൈപമംഗലം തൃശ്ശൂർ ജില്ല.
72. പഴയനടക്കാവ് അയ്യപ്പ ക്ഷേത്രം, പഴയനടക്കാവ്, തൃശ്ശൂർ ജില്ല 
73. മൊകവൂർ ശ്രീ അയ്യപ്പ ക്ഷേത്രം, കോഴിക്കോട് ജില്ല
74. പാങ്ങോട് അശ്വരൂഢ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തിരുവനന്തപുരം
75. കണ്ണമ്മൂല കൊല്ലൂർ ശനീശ്വര ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തിരുവനന്തപുരം
76. മേക്കതിൽ യോഗീശ്വര ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, ഇടഗ്രാമം, കരമന, തിരുവനന്തപുരം
77. മുളംകുന്നത്തുകാവ് ധർമ്മ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തൃശൂർ
78. കടമ്പനാട് ശ്രീ ഭഗവതി ധർമ്മ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, പത്തനംതിട്ട
79. തിമിരി കൊട്ടുമ്പുറം ശ്രീ ധർമ്മ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം, ചെറുവത്തൂർ, കാസർഗോഡ്
80. കോയിക്കൽ ശ്രീകണ്ഠൻ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം കിളികൊല്ലൂർ കൊല്ലം ജില്ല.
81. ശ്രീ ധർമ ശാസ്താ ക്ഷേത്രം കടപ്പാക്കട കൊല്ലം ജില്ല
82. ശ്രീ.അയ്യപ്പക്ഷേത്രം ആനച്ചാൽ ഇടുക്കി ജില്ല

1. ശബരിമല ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം (ശബരിമല ശ്രീ അയ്യപ്പ ക്ഷേത്രം), പത്തനംതിട്ട
2. എരുമേലി ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, കോട്ടയം
3. പന്തളം വലിയ കോയിക്കൽ ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, പത്തനംതിട്ട
4. ചോറ്റാനിക്കര ശ്രീ ഭഗവതി ക്ഷേത്രം, എറണാകുളം (ധർമ്മശാസ്താവ് പ്രത്യേക പ്രാധാന്യം ഉള്ള ഉപദേവൻ)
5. ചമ്രവട്ടം ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, മലപ്പുറം
6. തിരുവുള്ളക്കാവ് ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തൃശൂർ
7. ആറാട്ടുപുഴ ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തൃശൂർ
8. ചെർപ്പുളശ്ശേരി ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം
9. മണക്കാട് ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, തിരുവനന്തപുരം
10. കട്ടപ്പന ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, ഇടുക്കി
11. കുളത്തൂപ്പുഴ ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രം, കൊല്ലം

• ശബരിമല
• മകരജ്യോതി
• ഹരിവരാസനം
• മാളികപ്പുറത്തമ്മ
• അയ്യനാർ
• താഴമൺ മഠം
• കുറ്റിയാണി ശ്രീ വന ശാസ്താവ്

Ayyappan എന്ന വിഷയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചിത്രങ്ങൾ വിക്കിമീഡിയ കോമൺസിലുണ്ട്.

• അയ്യപ്പനെക്കുറിച്ചുള്ള Archived 2007-12-29 at the Wayback Machine. ഐതിഹ്യം
• അയ്യപ്പചരിത്രം Archived 2008-09-12 at the Wayback Machine..
• അയ്യപ്പ സ്വാമിയുടെ പേരിലുള്ള മലേഷ്യയിലെ ഒരു ചാരിറ്റി സംഘടന
• അയ്യപ്പസ്വാമിയുടെ ചരിത്രം
• അയ്യപ്പ ക്ഷേത്രം , യു.കെ
• അയ്യനാരും അയ്യപ്പനും Archived 2011-12-30 at the Wayback Machine.
• https://www.facebook.com/1518139265178408/posts/3189960917996226/?app=fbl

• "പേട്ട തുള്ളലും ക്ഷേത്രപുരാവൃത്തങ്ങളും" ആനിക്കാടു ശങ്കരപ്പിള്ള, ഡോ.കാനം ശങ്കരപ്പിള്ള, 1976

ഹിന്ദുമതവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഈ ലേഖനം അപൂർണ്ണമാണ്‌. ഇതു വികസിപ്പിക്കുവാൻ സഹായിക്കുക.