തക്ഷശില

തക്ഷശില സർവകലാശാല സ്ഥാപിച്ചത് ഭരതചക്രവർത്തി ആണ്‌ എന്ന് ഒരു ഐതിഹ്യമുണ്ട്. മഹാഭാരതം ആദ്യമായി പാരായണം ചെയ്യപ്പെട്ടത് ഇവിടെയാണെന്നും, തോമാശ്ലീഹ ഇവിടം സന്ദർശിച്ചുവെന്നും ഐതിഹ്യങ്ങളുണ്ട്^[3]

തക്ഷശില എന്നാൽ വെട്ടുകല്ല് എന്നാണ്‌ അർത്ഥം. വെട്ടുകല്ല് ഉപയോഗിച്ചായിരുന്നു ഈ സർവകലാശാല നിർമ്മിച്ചിരുന്നത്. ഭരതന്റെ പുത്രനായ തക്ഷന്റെ ശില എന്നും ഐതിഹ്യമുണ്ട്^[3].

• 
  പിപ്ലാൻ തക്ഷശില
• 
  പിപ്ലാനിൽ നിന്നുള്ള പ്രതിമ
• 
  നാണയം 220-180 ബിസി
• സിർക്കാപ്പിൽ നിന്നുള്ള പ്രതിമ
  സിർക്കാപ്പിൽ നിന്നുള്ള പ്രതിമ
• 
  റോൺഡെൽ
• 
  ബുദ്ധപ്രതിമ
• 
  തക്ഷശിലയിലെ കലാരൂപങ്ങൾ
• 
  ഭല്ലാർ സ്തൂപത്തിന്റെ ബാക്കി
• 
  കൽവാൻ കെട്ടിടം
• 
  ജണ്ഡിയാൽ കോംപ്ലെക്സ്
• 
  തക്ഷശിലയുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ
• 
  ബിസി 2-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ നാണയം
• 
  ആന്റയാൽസിഡാസ്
• 
  ജൗളിയാൻ
• 
  ജൗളിയാൻ
• 
  ജൗളിയാൻ ബുദ്ധവിഹാരം
• 
  Jaulian silver Buddhist reliquary, with content. British Museum.
• 
  സ്തൂപത്തിന്റെ തറ
• 
  തക്ഷശിലയിലെ സ്ത്തൂപം
• 
  തക്ഷശില നാണയം

• നളന്ദ

^{^} ക. മദ്ധ്യേഷ്യയിൽ നിന്നുള്ള നാടോടിവംശങ്ങളായ ഷിയോണൈറ്റുകൾ, ഹെഫ്‌തലൈറ്റുകൾ തുടങ്ങിയവരുടെ വരവോടെയാണ് ഗാന്ധാരത്തിലെ ബുദ്ധമതത്തിന്റേയും ബുദ്ധമതനിർമ്മിതികളുടേയും തകർച്ചയാരംഭിച്ചത്. ഇന്ത്യൻ, ചൈനീസ് ഗ്രന്ഥങ്ങളനുസൈച്ച് അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനം മുതൽ ആറാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ മദ്ധ്യം വരെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഇന്ത്യയിൽ അധികാരത്തിലിരുന്ന തോരമാന എന്നും മിഹിരകുല എന്നും പേരുകളുള്ള രണ്ട് ഹൂണ/തുർക്കിക് രാജാക്കന്മാരെയാണ് പ്രദേശത്തെ ബുദ്ധമതനിർമ്മിതികളുടെ തകർച്ചക്ക് ഉത്തരവാദികളായി കണക്കാക്കുന്നത്^[4].