Могила

Се претпоставува дека името на селото потекнува од могила („гроб“ или „споменик“), бидејќи имало остатоци од некогашни гробници, кои народот ги викал могили.^[2]

Ова големо село се наоѓа во Пелагонија, во средишниот дел на Битолското Поле, во јужниот дел на територијата на Општина Могила. Се наоѓа непосредно на патот Прилеп-Битола, а од самиот град Битола е оддалечено 12 километри, како и 31 километар од Прилеп.^[3] Селото е рамничарско, на надморска височина од 582 метри.^[3]

Могила е големо полско село, кое се наоѓа покрај долниот тек на реката Шемница, десна притока на Црна Река. Незначително е оддалечено од железничката пруга Прилеп-Битола. Околни села се: Кукуречани, Радобор, Беранци и Трн.^[4]

Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Аџимулица, Прекурека, Црна Земја, Круша, Врбушки, Шемница, Мешковица, Трнка, Белев Камен, Рибарица, Горни Лозја, Слатина, Раманка, Висови, Габа Бара, Зајкова Ливада, Лениште (тука се сеело лен) и Долно Село.^[4]

Селото е од збиен тип и се дели на две големи маала: Горно и Долно. На границата помеѓу двете маала е средишниот дел на селото или сретселото со голем задружен дом, во кој денес е сместена зградата на Општина Могила.^[4]

Месноста Висои на тромеѓето помеѓу атарите на селата Могила, Беранци и Црнобуки. Во истражување спроведено во 1954 година биле откопани стари гробови наредени во круг. Биле откопани плочи со „римско писмо“, а во внатрешноста на гробовите се наоѓале грнчиња.^[4] Се претпоставува дека се работи за македонскиот древен град „Чепик“.

Месноста Долно Село се наоѓа 3 километри источно од селото. Денес, таму се наоѓаат ниви. Мештаните се иселиле од таму, бидејќи имало многу змии.^[4]

Во 1335 година се сретнува Могилени како пусто селиште. Истата година, царот Душан го предал селиштето на манастирот во Трескавец. Се верува дека се однесува за денешното село Могила. Друг пишан документ за Могила е од првата половина на XVII век, кога некој кадија Мехмед се жалел против селаните.^[4]

Могила е едно од постарите битолски села, поради што има и староседелски родови.^[4]

Околу селото се сретнуваат повеќе вештачки градени возвишувања или „тумби“, по кои селото го добило и името. На една од тумбите се наоѓа задружниот дом, на друга, пак, е изградена селската црква.^[4]

Во XIX век, Могила било село во Битолската каза на Отоманското Царство.

Во 1903 година, во мај се случила битка помеѓу четата на Парашкев Цветков и турската војска и жандармерија. Во битката, турските сили употребиле и артилерија и биле убиени 13-14 членови на четата, меѓу кои и самиот војвода Цветков.^[5]

Во текот на Првата светска војна, селото било разрушено и селаните биле преселени во селата Ивањевци, Вашарејца и Подино, но и во градот Прилеп.^[4]

Атарот е релативно голем и зафаќа простор од 22,2 км². На него преовладува обработливото земјиште на површина од 1.712 хектари, пасиштата заземаат 340 хектари, а шумите само 9 хектари.^[3]

Селото, во основа, има исклучително полјоделска функција.^[3]

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Могила живееле 850 жители, сите Македонци.^[6] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Могила имало 736 жители, под врховенството на Бугарската егзархија.^[7]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Могила се води како чисто македонско село во Битолската каза на Битолскиот санџак со 89 куќи.^[8]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 1.000 Македонци.^[9]

Могила е големо село, но со намалување на бројот на населението. Така, во 1961 година броело 2.038 жители, а во 1994 година 1.576 жители, македонско население.^[3]

Селото по завршувањето на Втората светска војна бележи константен пораст на населението, но во 1980-тите години доживува масовни миграции и бројот на жители се намалува. Трендот на намалување на населението е присутен и денес.

Според пописот од 2002 година, во селото Могила живееле 1.526 жители, од кои 1.525 Македонци и 1 останат.^[10]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 1.262 жители, од кои 1.228 Македонци, 1 Албанец, 1 останат и 32 лица без податоци.^[11]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[12]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[13]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[15]

Селото Могила отсекогаш па сѐ до денес е населено исклучиво со Македонци од православна христијанска вероисповед.^[4]

Родови во селото се следниве:

• Најстари македонски родови се: Нешевци (слават Митровден), Карадиновци (слават Митровден), Шемовци (слават Петковден) и Тезгаровци (слават Свети Архангел). По сѐ изгледа тие се старинци.
• Македонски родови со познато потекло на доселување: Автаровци (слават Свети Никола) со старина од селото Ѕвезда во преспанскиот крај (Мала Преспа) денес под Албанија. „Избегале од Албанци кои им ги грабале жените“. Од Ѕвезда дошле во селото Вардино, Демирхисарско. Потоа преминале во Добрушево, Радобор и најпосле во Могила. Во овој род се знае следното родословие: Коле жив на 25 години во 1956 година –Алексо-Насто-Веле-Перко (кој се доселил во Могила)-Крсте (кој се иселил од Ѕвезда); Чагорци (слават Свети Никола) дошле од селото Чагор на границата спрема Демирхисарско, кое сега не постои; Сакурмовци (слават Митровден) дошле од соседното село Трап; Мармачовци (слават Свети Архангел) дошле од Долна Чарлија каде што биле „момоци при агите“; Српчани (слават Света Пречиста) дошле од Долно Српци близу Беранци; Секирци (слават Митровден) доселени од Секирани „над Кукуречани“; Бозјаковци (слават Свети Никола) и Ношпалци (слават Митровден) се доселени од Ношпал; Черговци (слават Свети Никола) доселени се од Ивањевци; Белевци (слават Света Петка) дошле од Црнобуки, а пред тоа живееле во Ивањевци; Јазевци (слават Свети Никола) дошле од соседното село Беранци каде што имаат роднини; Лопатичани (слават Свети Никола) доселени се од Лопатица; Кековци и Буклевци слават Митровден и се доселени од Добрушево; Пресилци (слават Митровден) дошле на крајот на XIX век од Пресил, кое во 1912 година било затечено како албанско село; Колтовци (слават Митровден) дошле од Драгожани; Љаковци (слават Света Петка) дошле од соседното село Беранци; Свеќанци (слават Свети Ѓорѓи) дошле од демирхисарското село Света; Новоселци (слават Свети Никола) дошле од Новоселани кај Тополчани; Простиженовци (слават Свети Ѓорѓи) дошле од Путурус, а подалечното потекло им е од Мариово од селото Орле; Мантевци (слават Свети Ѓорѓи) дошле од Долна Чарлија, каде што имаат истоимени роднини; Ерековчани (слават Свети Никола) дошле од Ерековци; Ѓаваштани доселени од селото Ѓавато, повремено живееле и во Могила и во Битола; Мазниовци (слават Свети Никола) доселени од соседното село Радобор; Шојлевци (слават Свети Никола) дошле од село Крушеани кај Прилеп (Кривогаштани); Алчевци (слават Петковден) се доселиле од селото Кален во Мариово; Чарлинци (слават Свети Врачи) дошле од Горна Чарлија каде што припаѓале на тамошниот род Стојковци; Српчани (слават Митровден) дошле од Долно Српци; Масалковци (слават Свети Никола) дошле од соседното село Кукуречани. Последните два рода се доселиле во Могила после турското владеење.
• Македонски родови за кои не се знае од каде се доселиле (во турско време): Шурбевци (слават Петковден), Печиловци (слават Света Петка „зимна“), Нешковци (слават Света Пречиста), Саботковци (слават Свети Никола), Пивковци (слават Свети Никола), Бендеровци (слават Св. Пречиста), Богдановци (слават Свети Ѓорѓи), Огненовци (4 слават Свети Никола), Љуљевци (слават Св. Никола), Кенчевци (слават Митровден), Рибаровци (слават Митровден), Поповци (слават Свети Ѓорѓи „посен“), Ѓорушковци (слават Свети Архангел). Со оглед на тоа дека некои од овие родови уште во турско време живееле слободни на своја сопствена земја, голема е веројатноста тие да се староседелци (Шурбевци и други).

• Централно основно училиште „Гоце Делчев“, централно основно училиште до деветто одделение
• Пошта (7216)
• Здравствен дом
• Дом на културата
• Ветеринарна станица
• Клуб на пензионери
• Аптека

Селото влегува во рамките на Општина Могила, која била создадена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година.

Во периодот од 1996 до 2004 година, селото се наоѓало во рамките на некогашната рурална општина Могила.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото било сместено во големата општина Битола.

Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Кукуречани.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Кукуречани, во која селото Могила, се наоѓале и селата Горно Оризари, Драгожани, Драгарино, Крклино, Кукуречани, Ново Змирново, Раштани, Старо Змирново и Црнобуки. Во периодот 1950-1952, селото било седиште на Општина Могила, во која селото Могила била единствено село.

Во селото постојат избирачките места бр. 0191 и бр. 0192 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на основното училиште.^[16]

На претседателските избори во 2019 година, на овие избирачки места биле запишани вкупно 1.280 гласачи.^[17] На локалните избори во 2021 година, на овие избирачки места биле запишани вкупно 1.245 гласачи.^[18]

Археолошки наоѓалишта^[19]

• Рековчанска Тумба — населба од неолитско време;
• Тумба Трнска — населба од неолитско време;
• Роњевска Тумба — населба од неолитско време;
• Тумба во Ливаѓето — населба од неолитско време;
• Селска Црква — населба од неолитско време;
• Сред Село — населба од неолитско време;
• Шемоска Тумба — населба од неолитско и бронзено време; и
• Школска Тумба — населба од неолитско време.

Цркви^[20]

• Црква „Св. Архангел Михаил“ — главна селска црква, потекнува од 1847 година.

Верски објекти

• Петочна Вода

Слави^[2]

• Свети Константин и Елена — селска слава, која мештаните ја слават по манастирот со тоа име, кој некогаш постоел во селото^[4]
• Свети Архангел Михаил — селска слава
• Фестивал на дуети „Константин и Елена“ (11 јули)

Родени во Могила

• Андон Попахтаров (1878-?) — македонски револуционер;
• Захарија Шумљанска (1864-1937) — македонска просветителка;^[21]
• Димко Сарванов-Могилче (1879-1907) — македонски револуционер и комита. Опеан во народната песна „Абер ми иди од Могила“; и
• Никола Мешков — македонски револуционер и кмет на селото.

Починале во Могила

• Андреја Блажески-Расолкоски (1861-1903) — македонски револуционер и војвода;
• Димитар Филдишев (?-1903) — македонски револуционер;
• Парашкев Цветков (1875-1903) — македонски револуционер;
• Кочо Песнаџиев (?-1903) — македонски револуционер;
• Тома Никлев (1860-1909) — македонски револуционер.

• КУД „Димче Могилчето“
• ФК „Стрела“, настапува во битолската локална лига
• Турнир во мал фудбал, се одржува во летниот период

Се знае за следниве иселеници: Фичуровци (5 к.), живеат во Поешево; Велески (1 к.), живеат во Долно Српци; Клаповци (2 к.), живеат во Оптичари; Здравевци (1 к.), живеат во Радобор; Јанкуловци (3 к.), живеат во Црнобуки; Могилчани (2 к.), живеат во Габалавци; Талевци (1 к.) и Дојчиновци (3 к.), живеат во Жабени.^[4]

Во Битола целосно се иселил родот Сарвановци, од кои потекнувал Димче Могилче.^[4]

Од ова село има иселено над 1.000 лица. Најголем дел од нив се имаат иселено во градовите Битола, Прилеп и Скопје, но и во прекуокеанските земји и во Европа.^[2]

• 
  Спомен-плочи на борците и судените за Македонија од Могила (поставени на општинската зграда во Могила)
• 
  Зградата на Општина Могила
• 
  Споменик во паркот во Могила
• 
  Поштата во Могила
• 
  Здравствениот дом во Могила
• 
  Клубот на пензионери и продавницата „Пресил“ во рамки на општинската зграда
• 
  Влезот во селската црква

• Пелагонија
• Општина Могила
• Битола

• Могила на Ризницата ^?
• Официјално мрежно место на Општина Могила
• Видеорепортажа за Могила, Discover Macedonia