Албанци

Додека егзонимот (домашен назив за земја) „Албанија“ за општиот регион населен од Албанците потсетува на антиката, ова име се заборавило во албанската јазична средина, а денеска ендонимот (домашен назив за народност) е shqiptar, изведен од глаголот shqiptoj („правилно зборува“). Се смета дека овој збор во крајна линија е заемка од лат. excipio. Така, албанскиот ендоним, слично како „Словен“ е, по потекло, назив за „оние што зборуваат јасно, разбирливо“. Меѓутоа постои и значењето „планинци, горјани“.

Во минатото во македонското културно и говорно подрачје се употребувал називот „Арбанаси“ (веројатно од грч. Αρβανοί, Αλβανοί). Подоцна се појавува и називот „Арнаути“ (од тур. Arnavutlar). Откај 18 век почнал разговорно да се употребува називот „Шиптари“ според алб. Shqiptarët. Поради неговата употреба од страна на југословенската влада, Албанците го сметаат за навредлив и настојуваат на употребата на оштоевропскиот збор „Албанци“. Во македонскиот јазик во тековната употреба се смета за политички некоректен.

Постојат две етнички подгрупи на Албанците. Тоа се Гегите, кои го населуваат северното порачје на Шкумба, и Тоските, кои се на југ. Косовските Албанци се Геги. Постои голем географски простор помеѓу двата региона, којшто го вклучува и главниот град на Албанија — Тирана.

Гегите, кои претставуваат две третини од популацијата, се помалку мешани со неалбанците од Тоските, кои низ историјата потпаѓале на разни влијанија. Во минатото Гегите биле организирани во кланови а Тоските во полуфеудално општество. Пред Втората светска војна Гегите доминирале со Албанската политика, но по војната многу од Тоските доаѓаат на власт, заедно со новата комунистичка влада.

За време на владеењето на Енвер Хоџа, културните разлики помеѓу Гегите и Тоските се потиснати. Во граѓанските немири во 1997 во Албанија, оваа разлика станува јасно видлива, со тоа што Гегите го поддржуваат националистот Сали Бериша, а Тоските се спротивставуваат.

Албанците се потомци на балкански народи, но точна идентификација не е утврдена до денешен ден. Поголемиот број историчари и јазичари, претпоставуваат дека Албаницте се потомци на Илирите или на Дако-Тракијците. Според Романските истражувачи постои уште една теорија која би ја објаснила Албанската етногенеза а таа гласи дека Албанците имаат поголема врска со Тракијците него што имаат со Илирите, поради тоа што е сатем јазик и дека неминовна е врската на Албанците со Словените, поради тоа што хипотетички, Албанскиот етноним Шќиптар е јазична форма на Словен.

Тезата за илирското потекло на Албанаците, служела за истакнување на природното право за проширување на албанската држава на целата територија на која некогаш живееле Илирите. Оваа теза е изградена само врз основа на јазичаричка шпекулација. Имено, Птоломеј на територијата на денешна Кроја, на својата прочуена географска карта го обележува градот Албанополис, во чија околина живеее племето Албани. А илјада години подоцна, на таа територија се појавува област Арбана, и народ Арбанаси, т.е. Албанци - се зема здраво за готово дека Птоломеј не ги разликувал „р“ од „л“. Науката би можела да прифати теорија за континуитет на име, но нема никакви докази за континуитет на народ.Без разлика на сè, албанските теоретичари се држеле и сѐ уште се држат до својата јазичаричка теорија. Дури ни неспорно утврдениот факт дека албанскиот јазик нема илирско потекло, туку тракиско, односно дакомезијско, едноставно е - игнориран. Зато што докажува дека Албанците не се староседелци, туку потекнуваат од источниот дел на Балканот.

Теоријата за илирското потекло денес е една од темелите на албанската национална идеологија. Постанокот на оваа нова национална идеологија почнува за време на препородот („Рилиндја“) во минатиот век, под мотото: „Религијата на Албанија е албанството!“. Албанството во таа идеологија е бог, а албанската држава „катедрала за вечна молитва кон тоа божество“. Довршување на таа идеологија, под плаштот на марксо-ленинизмот направено е во кабинетот на Енвер Хоџа, каде религиозната реторика е ублажена па мислите се упатени кон „Мајка Албанија“ додека за најголем празник се прославува „Денот на националното знаме“, 28. Ноември, кој се повикува на „светото правило на Илирите“ и албанската нација „која ја чува традицијата и карактерот на Илирите“.

Како ентитет првпат се споменуваат во 1043. Исламот го заменил христијанството кога Отоманското Царство ја зазела територијата на Албанија, во 15 век, па сè до 1912.

Поголемиот број на Албанци го зборуваат албанскиот јазик, којшто е од индоевропската група на јазици. Постојат неколку варијации на албанскиот. Двете главни се Гег и Тоск дијалекти.

Албанското знаме претставува орел на црвена позадина, користен од Скендербег во востанието против Осмалниите. Албанците се нарекуваат себе „Shqiptarët“ (оригинално шиптари), што на албански значи „Синови на Орлите“ во слободен превод).

Албанците претежно се со исламска вероисповед, односно околу 57%, но исто така има и католици со 10%, и православни со околу 7%.

• Шиптари
• Косовски Албанци
• Македонски Албанци
• Арбереши
• Арванити
• Албанци во Црна Гора