Toponymie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Toponymie of plaatsjnaamkunde is 'ne tak van de taalkunde die plaatsjname (toponieme) probeert óp te sjpore en te verklaore. De toponymie hèlt zich behalve mèt d'r herkomst va plaatsjname ooch bezig mèt de verbreiding daorvan. De toponymie is 'n wetensjap die mèt name ten deenste sjtèèt van de archeologie en de historische geografie.
Belzje taalkundige
Belzje taalkundige wie d'r Fraanstalige Armand Boileau of Vlamsjtalige Maurits Gysseling tuënde in de jaore saestèg van d'r 20ste ieëw, wie dao de taalgrens vasgelach waoërt, aan dat toponieme respectievelek Germaanse of Romaanse wòrtels howwe. Ze veroorzaakte mèt hun bevindinge väöral väöl óphef in hön ège landsdeel en krege dientengevolge väöl publiciteet in gaans Belsj.[1][2]
Ömsjrieving van de studie
Toponymie bestudeert plaatsjname óp 'n wetensjappeleke manier d.w.z. me gèèt daobie oet van de odste versie van d'r plaatsjnaam ömdat dae 't mèts 'dörzichtig' is. Dör 't besjtudere en verklaore va plaatsjname kriet me inzicht in:
- historie
- bodemgesteldheid
- taal(-ontwikkeling)
- activiteiten
- plantegreuj
- reliëf
- geografie
- ow beroepe
- ow persoonsname
- plaatsjeleke heilige of sjutspatroeëne
- aard van nederzettinge op/van die plaatsj
Nederland en Belsj kaante 'n rieke traditie op 't gebied van de toponymie, mae oet de wetensjappeleke institute zeunt de toponymici in Nederland nu bekaans verdwene. In 't verlede waore ze o.m. wèrkzaam bie 't Meertens Instituut, dat model sjtóng vör Het Bureau van J.J. Voskuil.
Onderdele
De toponymie besjlèèt 'n aantal subcategorieë:
Besjtanddele
Keltische besjtanddele
Väöral in hydronieme.
Gallo-Romeinse besjtanddele
De toponieme die v'r överhaowe nao de Romeinse periode gaeve e beeld van de maatsjappeleke organisatie. De mètste plaatsjname zeunt elemaente oet legioen en bezèttinge.
- Castellum (fort): Kessel (?), Kassel, Kessel-Lo, Casteau
- Castra (legerplaatsj): Hoekaasjtert, Liekaasjtert, Kester, Kasterlee, Chastre, Kesteren
- Traiectum (översjtaeëkplaatsj): Mestreech, Utrecht
- Vicus (dörp, gehuch, wiek): Vitsje, Wiek (Mestreech), Opwijk, Noorderwijk, Oisterwijk, Oudwijk, Wijk bij Duurstede
- Villa (laandgood): Villa Hertra, Villa Furonis, Villariacum (Wilrijk)
- Civitas (gemeensjap, hoofdplaatsj, sjtamplaatsj): sommige groeëte centra waore oonder de Romeinse administratie 'ne civitas gewaoëre, 'n hoofdplaatsj van 'n Romeinse provincie, bewónd dör 'ne bepaalde sjtam. Me kalde bevörbeeld van Lutetia civitas Parisiorum (Lutetia, de hoofdplaatsj van d'r sjtam der Parisii). De functie van hoofdplaatsj kreeg 'ne klemtoeën, ömdat die belangrieker waor, en zoe verdween d'r oorsjpronkeleke naam. Later sjlaeët 'Civitas Parisiorum' aaf töt Paris (Paries). Civitas Tongrorum, sjtamplaatsj van de Tungri mèt de hoofdplaatsj Atuatuca Tungrorum of Tongere.
- D'r oetgaaank -anum of -acum, wat 'bezit' of 'in bezit van' betekent. Dizze oetgaank wert hieël dèk gekoppeld an 'ne persoonsnaam, zowie Blariacum (Blerick), Viroviacum (Wervik, Verviers), Cambrisiacum (Kemzeke), Cortoriacum (Kortrijk) en Orola(u)num (Aarle).
Germaanse besjtanddele
Christeleke besjtanddele
Toponymisten
- D.P. Blok
- W. de Vries
- K.F. Gildemacher
- Maurits Gysseling
- Paul Kempeneers
- Rob Rentenaar
- Moritz Schönfeld
- Tjeerd Tichelaar
Inventarisaties
1993 Inventarisatie Norbikse plaatsj- en vaeldname dör Bep Mergelsberg in 'n oetgave van Heem & Groen.