Broukzittert

De aw dörpsbeboewing van Broukzittert besjteit in hoofzaak oet veier straote die bij benaodering 'ne rechhouk vörme: Aan de Brouk (noorde, kort aan de grens), de Kruussjtraot (ooste), de Dörpssjtraot (zuuje) en In de Kamp (weste). De Kirksjtraot (westeleke veurtzètting vaan de Dörpssjtraot) sjtik boete dat veerheukeg plan. De gats Achter de Kèrk löp in dee veierhouk; veur de res is de ruumte bénne de veier sjtraote (genaomp 't Brouk) gooddeils gruin (haof e.d.).^[2] Dit plan had 't dörp ouch in de neugeteende eew alle.^[3] Önger de monemente is de dörpskèrk op d'n haok van de Dörpssjtraot en In de Camp, gewiejd aan Onze lieve vrouw-geboorte. Dees kirk vaan de Zittesje arsjitek Jos Wielders kaom in 1934 klaor en vervingk 'n väöl awwer preromaanse zaolkèrk vaan rondj 't jaor 1000.^[4]

Broukzittert weurt in 1144 veur 't eesj genuimp, es Bruchsitert.^[5] De naam is in de eewe neit wezelik verangerd en leet ziech zonger muijte verklaore es moeras ('brook') van/bij Zittert. De grondj woort in de middeleewe dreuggelag omtot 'r hejndig gesjik waor veur veeteelt. Eewelaank veil 't dörp en 't biebeheurende gruin onger de stad Zittert. Pas bij de stjichting van 't Keuninkriek van de Nederlen woort 't van de stad aafgesjeie: in 1817 woort 't 'n eige gemeinte. 't Gehuch Sjtadbrouk bleef evels wel bij de stad heure.

In de twintigste eew breide Zittert zich, wie anger stei, stjerk oet en woort de honger nao nuuj grondjgebied groter. Op 30 september 1942 vougde 't Dutsj bewendj de gemeinte weier bij Zittert. Nao d'n oorlog raakte de meesjte landbouwgrondj beboewd mit Zittesje nuujbouw; 't dörp heel evels e good deil vaan zien eige identiteit vas.

Broukzittert is e groet deil vaan de negentienden iew neet gegreujd meh zjus liech gekroompe. Nao 1889 drejde ziech dezen trend um, al bleef 't tot aon de opluffing 'n typische plattelandsgemeinte.

Opmerking

• De gemeinte Broukzittert umvatde neve 't dörp Broukzittert ouch de naobersjap Laarhaof.
• 't Getal veur 1942 is 't aontal inwoeners (nao 't bevolkingsrezjister) op 't memint vaan opluffing.
• 't Getal vaan 1947 is veur Broukzittert es buurt vaan de gemeinte Zittert. De nui mojergemeinte oondersjeie ouch nog 'ne wiek Broukzittert, die neve 't dörp ouch Leiebrouk umvatde (681 inwoeners), zoewie verspeide hoezer (235 inwoeners). Leiebrouk veel neet oonder de gemeinte Broukzittert. Bij de verspreide hoezer zit nao me maag aonnumme ouch Laarhaof inbegrepe; die lui woende dus deils wel op veurmaoleg Broukzittertse groond.
• Tegeneuver 1942 waor in 1947 de Broukzittertse bevolking mèt 12,6% gegreujd, tegeneuver de volkstèlling vaan 1930 mèt 24,2% (in gans Limbörg ouch 24,2%).

Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971

(v₁₈₃₀=100)

Greun: Gemeinte Broukzittert
Leechgreun: Greuj es deil vaan Zittert
Blauw: Provincie Limbörg

Op 24 november 1936 kraog Broukzittert vaan d'n Hoege Raod vaan Adel e waope touwbedeild, wat ziech zoe liet umsjrieve:

Doorsnooje: I. golvend gedweersbalk vaan zès stökker vaan zèlver (wit) en sinopel (greun); II. in goud (geel) e slangekopkruus vaan sabel (zwart). 't Sjèld gedèk door 'n gouwe kroen vaan drei blaajer en twie perele.

Broukzittert waor oonder 't ancien regime e deil vaan Zittert, daorum waor 'n eige waope of zegel neet besjikbaar. Dit waope, de winnende inzending vaan 'n priesvraog, is in feite sprekend: 't boveste deil tuint 't moeras ('brook') wat hei in vreuger iewe laog, 't slangekopkruus in 't oonderste deil is 't waope vaan Zittert.^[18]

De gemeinte heet dit waope aamper zès jaor kinne drage.

Allewijl nog heet Broukzittert e paar eige dörpsvereineginge:

• RKVV Almania (voetbal)
• Tennisvereineging Orient
• Sjötterij Lambertus
• Famfaar Sint Caecilia
• Vastelaovesvereineging De Mechelkes

Veur dit artikel is (oonder mie) gebruuk gemaak vaan 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.