Teterên Krîmê
Teterên Krîmê (bi Teterîya Krîmê: Къырымтартарлар, Qırımtatarlar) gelekî tirkî ye,[9] ku îro di nîvgiravê Krîm xwecîh ne. Di demê Şerê tirk û rûsî de, gelek Teterên Krîmê koçerîya Tirkiyeyê kirin wekî îro hindekarîyakî mezîn dikin.[10]
 | |
| Gelhe tevahî | |
|---|---|
| 2.000.000 - 6.500.000 (2019) | |
| Herêmên ku lê şêniyên sereke ne | |
 Ûkrayna | 246,073[1][2] |
 Tirkiye | 3.500.000 - 6.900.000[3][4][5] (binere; Teterên Krîmê li Tirkiyeyê) |
 Ûzbêkistan | 239.817[6] |
 Almanya | 20.000 - 55.871[7] |
| Ziman | |
| Zìkmakî: Be piranî Zimanê tirkî û Teteriya Krîmê | |
| Baweriya dînî | |
| Bi pirani Islam, kemeki Xristiyanî[8] | |
Dîrok
Gotara bingehîn: Komara Xweser a Krîmê
Teterên Krîmê di sala 1944an de ji aliyê serokê YKSS Stalîn ve hatine koçberkirin.[11]
Di sibata 2014an de, piştî Şoreşa Ûkraynayê ya sala 2014an Serokê Ûkraynayê Viktor Yanukovych ji desthilatê derxist, cudaxwazên alîgirê Rûsyayê û leşkerên rûsî li ser xakê kontrol kirin.[12] Referandûma nakok li seranserê Krîmê li gorî Makezagona Ûkraynayê û Krîmê nedestûrî ye, li ser mijara beşek ji Rûsyayê hate kirin û encamên fermî ji hêla piraniya Krîmiyên deng dane piştgirî kirin, diyar kirin. Rûsyayê di 18ê adara 2014an de bi awayekî fermî Krîmê tevlî kir û Komara Krîmê û bajarê federal Sêwastopolê wekî 84 û 85emîn herêmên federal ên Rûsyayê bi nav kir.[13][14] Dema ku Rûsya û 17 welatên din ên endamên Neteweyên Yekbûyî Krîmê wekî beşek ji Federasyona Rûsyayê dipejirînin, Ûkraynayê bi piştgirîya piraniya hikûmetên biyanî û bi biryara 68/262 ya Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî îdîaya Krîmê wekî parçeyek bingehîn a xaka xwe domandin.[15]
Ziman
- Gotara bingehîn: Zimanê teterî yê Krîmê
Îro li nivgiravê Krîmê zêdetirî 260 hezar Teterên Krîmê le dijîn. Nêzîkî 150,000 kes li Asyaya Navendî (bi piranî li Ûzbêkistan) dijîn, ku bav û kalên wan di sala 1944an de di dema Şerê Cîhanî yê Duyem de ji hêla Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst ve hatine sirgûn kirin.[16][17] Lêbelê, ji van hemû kesan, bi piranî nifşên mezin tenê yên ku hîn jî Teterîya Krîmê diaxivin. Di sala 2013 de, ziman ku li ber windabûnê bû, tenê li dora 15 dibistanan li Krîmê tê hû kirin. Tirkiyê piştgirî da Ûkrayna, ji bo ku dibistanên ku li Teterên Krîmê tên perwerdekirin bibe rewşek nûjen.[18]