შიზოიდური პიროვნების აშლილობა

შიზოიდური პიროვნების აშლილობის მქონე ხალხი ხშირად არიან ცივები, ინდიფერენტულები და გულგრილები რაც ხშირად ქმნის ინტერპერსონალურ სირთულეებს. შპა-თი დიაგნოზირებული ხალხის უმეტესობას უჭირს ურთიერთობების ჩამოყალიბება და გრძნობების გამოხატვა. ისინი შეიძლება პასიურად შეეგებონ არასასურველ გარემოებებს. მათი სხვებთან კომუნიკაცია შეიძლეწბა ხშირად გამოჩნდეს როგორც ინდიფერენტული ან ლაკონურები. იმის გამო, რომ მათ უჭირთ აზრიანი კომუნიკაცია სხვა ადამიანებთან, ისინი სწორად ვერ აფასებენ თუ რამდენად კარგი ურთიერთობა აქვთ ხალხთან.^[6]

შიზოიდურ პიროვნებებს უჭირთ თვით-გაცნობიერებულობის მიღწევა და სოციალურ სიტუაციებში მათი ქცევების გავლენის შეფასება. რ.დ. ლაინგი გვთავაზობს ახსნას, რომ, როდესაც ადამიანს არ აქვს ინტერპერსონალური რეალობის აღქმის გრძნობა, საკუთარ თავზე წარმოდგენა ხდება მეტად ცარიელი რასაც ინდივიდი მიჰყავს იმ გრძნობამდე რომ ის წარმოსახვითი პერსონაჟია.^[6]

როცა მათი პირადი სივრცე ირღვევა ისინი თავს გრძნობენ სულშეხუთულებად და უჩნდებათ თავის გათავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის სურვილი. შპა-ს მქონე ხალხი თავს ყველაზე უკეთ გრძნობს ისეთ ადამიანებთან, რომლებიც ძალიან ცოტა ემოციურ და პირად მოთხოვნილებებს იჩენს. მათ არა ადამიანებისგან სურთ თავის არიდება, არამედ სურთ თავი აარიდონ გრძნობების იქნება ეს ნეგატიური თუ პოზიტიური გამოხატვას, ემოციურ სიახლოვეს და საკუთარ თავზე საუბარს.^[7]

მათ შეუძლიათ ურთიერთობების ჩამოყალიბება, როგორებიცაა: ინტელექტუალური, ფიზიკური, რეკრეაციული და მსგავსი სახის ურთიერთობები თუ მათ თან არ სდევთ ემოციური ინტიმურობის მოთხოვნილება. დონალდ ვინიკოტი ამბობს, რომ შიზოიდურ პირებს ურჩევნიათ ურთიერთობების საკუთარი პირობებით წარმართვა და თუ ამას ვერ აღწევენ იზოლაციას ამჯობინებენ.^[8]

არსებობს სპეკულაცია, რომ შიზოიდური პიროვნების აშლილობას კავშირი ჰქონდეს კრეატიულობასთან.^[9][10][11]

ბევრი ფუნდამენტურად შიზოიდური ინდივიდი წარმოაჩენს მიმზიდველ, აქტიურ პიროვნებას რაც ეწინააღმდეგება DSM-IV-სა და ICD-10-ში შიზოიდური პიროვნების განმსაზღვრელ მახასიათებლებს.^[12]კლაინი, ასეთ პირებს „საიდუმლო შიზოიდებს“ უწოდებს,^[12]მიუხედავად იმისა, რომ ისინი საკუთარ თავს წარმოაჩენენ, როგორც სოციალურად აქტიურ, დაინტერესებულად და ურთიერთობაში ჩაბმულად, თუმცა მაინც ემოციურად განცალკევებულები და მათ შინაგან სამყაროში იზოლირებულები იყვნენ.

გარე სამყაროსგან იზოლაცია შიზოიდურობის განმსაზღვრელი მახასიათებელია, მაგრამ შეიძლება გამოვლინდეს კლასიკურ და „საიდუმლო“ ფორმაში.

არსებობს გარკვეული საფუძველი, იმის საფიქრად, რომ A კლასტერის აშლილობებს აქვთ საერთო გენეტიკური და გარემოებითი რისკის ფაქტორები, ასევე შიზოიდური აშლილობა უფრო მეტად გავრცელებულია იმ ხალხში, ვისაც ჰყავს შიზოფრენიით დაავადებული ან შიზოტიპური აშლილობის მქონე ნათესავები.^[3] შიზოიდური აშლილობის თვისებების კვლევამ ტყუპებში გვაჩვენა, რომ დაბალი სოციალურობა და გულცივობა არის მემკვიდრეობითი. ამის გამო, არსებობს შიზოიდური პიროვნების აშლილობის მემკვიდრეობითობის არაპირდაპირი დამამტკიცებელი საბუთი.^[13] შპა-სა და დაბალწონიანობას შორის კავშირი მიუთითებს ბიოლოგიურ ფაქტორებზე.^[14][15]

ზოგადად, დაბადებამდე კალორიული უკმარისობა, ადრეული მშობიარობა და დაბადებისას დაბალი წონა ფსიქიკური აშლილობებისას სარისკო ფაქტორებს წარმოადგენს და აქედან გამომდინარე შესაძლოა ხელი შეუწყოს შპა-ს განვითარებასაც.^[16][17] მათ ვინც განიცადეს ძლიერი ტვინის დაზიანება, ასევე შეიძლება განავითარონ შპა-ს მსგავსი თვისებები.^[17][18]

ზოგმა მკვლევარმა, ასევე წამოაყენა ჰიპოთეზა, რომ არამოსიყვარულე, უზრუნველმა^[19] და ძალიან პერფექციონისტმა^[20] მშობლებმა ასევე შეიძლება გავლენა იქონიონ.

ჯმო-ს ICD-10 შიზოიდური პიროვნების აშლილობის დიაგნოზის კრიტერიუმი, დიაგნოზისთვის საჭიროა ინდივიდი აკმაყოფილებდეს მინიმუმ ოთხ კრიტერიუმს:^[21]

1. ემოციური სიცივე, განცალკევება, აფექტურობის შემცირება;
2. სხვების მიმართ ნეგატიური და პოზიტიური გრძნობების გამოხატვის შეზღუდული შესაძლებლობა;
3. მარტოსული აქტივობებისთვის უპირატესობის მინიჭება;
4. ძალიან ცოტა, ან სულაც არცერთი ახლო მეგობარი ან ურთიერთობა და მათი სურვილის არქონა;
5. კრიტიკისა და ქების მიმართ ინდეფერენტულობა;
6. სხვებთან სექსუალური კავშირისადმი უინტერესობა (ასაკის გათვალისწინებით);
7. სიამოვნების მიღება ცოტა ან სულაც არცერთი აქტივობისაგან;
8. სოციალური ნორმებისა და კონვენციებისადმი ინდეფერენტულობა;
9. ინტროსპექციისა და ფანტაზირებისკენ მიდრეკილება.

ICD-10-ის მოთხოვნის თანახმად ნებისმიერი სპეფიციური პიროვნების აშლილობის დიაგნოზი ასევე უნდა აკმაყოფილებდეს ზოგადი პიროვნების პათოლოგიის კრიტერიუმებს.

მილონი წარმოადგენს შიზოიდურობის ოთხ ქვეტიპს.^[15][22] ნებისმიერმა შიზოიდმა შეიძლება წარმოადგინოს ოთხი მომდევნო ან არცერთი:

უსიცოცხლო — შიზოიდური პიროვნება, რომელსაც თან ახლავს დეპრესიული პიროვნების თვისებები.

დაშორებული — შიზოიდური პიროვნება, რომელსაც თან ახლავს აცილებადი და შიზოტიპური პიროვნების თვისებები.

დეპერსონიზირებული — შიზოიდური პიროვნება, რომელსაც თან ახლავს შიზოტიპური პიროვნების თვისებები.

გულგრილი — შიზოიდური პიროვნება, რომელსაც თან ახლავს კომპულსური პიროვნების თვისებები.

• David Kishik, "Self Study: Notes on the Schizoid Condition"
• The Biological foundations of the Schizoid Process
• NY Times article "Like a Fish Needs a Bicycle: For Some People, Intimacy Is Toxic"
• Psychology Today (2017): The Disappearance of the Schizoid Personality