შვეიცარიის კავშირი

კონფედერაციის არსებობის პერიოდში მას თანამედროვეები უწოდებდნენ Eidgenossenschaft-ს რაც შეიძლება ითარგმნოოს როგორც ფიცის კავშირი. ეს დასახელება მომდინარეობდა კანტონებს შორის არსებულ კავშირიდან. ეს ტერმინი პირველად 1370 წლის 7 ოქტომბერს ექვს კანტონს შორის დადებულ პირველ ხელშეკრულებაში გამოიყენეს. XVI საუკუნედან ტერიტორიას ზოგადად ეწოდებოდა Schwytzerland. ამ პერიოდიდან შვეიარი განიხილებოდა როგორც ცალკე სახელმწიფო და მოიხსენიებოდა შვეიცარიის რესპუბლიკად (Republic der Schweitzer, République des Suisses, Republica Helvetiorum).

ნაპოლეონის ეპოქის დასრულების შემდეგ, როდესაც შვეიცარიის ტერიტორიაზე შეიქმნა ჰელვეციის რესპუბლიკა და შემდეგ ისევ აღდგა კონფედერაცია, შვეიცარიის კავშირს ასევე მოიხსენიებდნენ როგორც შვეიცარიის ძველ კონფედერაცია.

კონფედერაცია რამდენიმე ეტაპად განვითარდა: თავიდან იყო რვა კანტონი (Acht Orte), შემდგომ 1481 წელს გაიზარდა 10-მდე, 1501 წელს 12-მდე და ბოლოს ცამეტამდე (Dreizehn Orte).^[1]

• დამფუძნებელი კანტონები (Urkantone):
  • ურის კანტონი
  • შვიცის კანტონი
  • უნტერვალდენი
• XIV საუკუნე: მორგარტენესა და ლაუპენეს ბრძოლების შემდეგ მომხდარი გაფართოება:
  • ლუცერნის კანტონი, 1332 წლიდან
  • ციურიხის კანტონი, 1351 წლიდან
  • გლარუსის კანტონი, 1352 წლიდან
  • ცუგის კანტონი, 1352 წლიდან
  • ბერნის კანტონი, 1353 წლიდან
• XV საუკუნე: ბურგუნდიული ომების შემდეგ მომხდარი გაფართოება:
  • ფრიბურის კანტონი, 1481 წლიდან
  • ზოლოთურნის კანტონი, 1481 წლიდან
• XVI საუკუნე: შვაბიური ომის შემდეგ მომხდარი გაფართოება:
  • ბაზელის კანტონი, 1501 წლიდან
  • შაფჰაუზენის კანტონი, 1501 წლიდან
  • ფაილი:Wappen Appenzell Innerrhoden.svg აპენზელი, 1513 წლიდან

შვეიცარიის კავშირს ასევე ჰყავდა ასოცირებული წევრები (Zugewandte Orte), რომლებიც წარმოადგენდნენ მის ახლო მოკავშირეებს.

ამ ტიპის მოკავშირეებს ეწოდებოდა: გერმ. Engere Zugewandte:

• ბილი რომელიც ნომინალურად ექვემდებარებოდა ბაზელის საეპისკოპოს, 1344 წლიდან.
• საიმპერატორო სააბატო წმინდა გალის სააბატო სააბატო ამავდროულად წარმოადგენდა პროტექტორატს, 1451 წლიდან.
• თავისუფალი ქალაქი სანქტ-გალენი — 1454 წლიდან.

ორ ფედერაცია ჰქონდა ეს წოდება გერმ. Ewige Mitverbündete:

• ვალეს კანტონი, დამოუკიდებელი ფედერაცია, მოკავშირე გახდა 1416 წლიდან.
• სამი ლიგა, დამოუკიდებელი ფედერაცია რომელიც მდებარეობდა გრაუბიუნდენის კანტონის ტერიტორიაზე და ახდა ასოცირებული წევრი შვაბიური ომის შემდეგ.
  • რუხი ლიგა
  • ღვთის სახლის ლიგა (Gotteshausbund)
  • ათი უირისდიქციის ლიგა

ასეთი იყო ორი გერმ. Evangelische Zugewandte:

• თავისუფალი ქალაქი მიულუზი, ასოცირებული წევრი გახდა 1515წელს.
• თავისუფალი ქალაქი ჟენევა, 1536 წლიდან.

• ნევშატელის კანტონი, 1406 წლიდან.
• საიმპერატორო ველი ურსერენი — 1317 წლიდან კავშირში ურთან; 1410 წელს მისი ანექსია მოახდინა ურმა.
• ვეგისი — 1332–1380 წლებში დადო ხელშეკრულებები სხვა და სხვა წევრებთან; 1480 წელს ანექსია მოახდინა ლუკერნემ.
• მურტენი, 1475 წლიდან.
• პეიერნე — 1353 წლიდან ბერნთან ხელშეკრულებით; 1536 წელს ბერნმა მოახდინა მისი ანექსია.
• ბელინცონა, 1407 წლიდან.
• სარგანსის საგრაფი, 1483 წლიდან.
• საქს-ფორსტეგის საბარონო, 1458 წლიდან ციურიხთან ხელშეკრულებით, 1615 წელს მისი ანექსია მოახდინა ციურიხმა.
• შტეინი-რეინზე, 1459 წლიდან ცურიხთან ხელშეკრულებით; 1484 წელს მისი ანექსია მოახდინა ცურიხმა.
• გრიუერის საგრაფო, 1548 წლიდან.
• ვერდენბერგის საგრაფო, 1493 წლიდან ლუკერნთან ხელშეკრულებით; 1517 წელს მისი ანექსია მოახდინა გლარუსმა.
• თავისუფალი ქალაქი როტვაილი, 1463 წლიდან.
• ბაზელის საეპისკოპო — 1579 წლიდან.

კონდომინიუმები (გერმ. Gemeine Herrschaften) ეწოდებოდა ტერიტორიებს რომელიც ერთდროულად რამდენიმე კანტონის ადმინისტრაციულ დაქვემდებარებაში შედიოდა. მათ განაგებდნენ მაგისტრები (Vögte) რომლებიც ორი წლით ირჩეოდნენ სხვა და სხვა პასუხისმგებელი კანტონებიდან.

გერმანული იურისდიქციის წევრებს (გერმ. Deutsche Gemeine Vogteien, Gemeine Herrschaften) ძირითადად განაგებდა ბერნი:

• ფრეი-ემტერი — 1415 წლიდან:
• ბადენის საგრაფო — დაპყრობილია 1415 წლიდან.
• სარგანსის საგრაფო — 1460/83 -დან
• თურგაუს კანტონი — 1460 -დან
• რეინტალის ვოგტი — 1490-დან

რამდენიმე სამხრეთის მთიანი ოლქი (Vogteien) წარმოადგენტა იტალიურ კანტონებს (გერმ. Ennetbergische Vogteien, იტალ. Baliaggi Ultramontani).

1440 წელს ურის კანტონმა მილანის ჰერცოგ ვისკონტებისგან დაიპყრო ლევენტინას ოლქი. ზოგიერთი ამ ტერიტორიის ნაწილი მანამდე 1403-1422 წლებში იყო ანექსირებული. საბოლოოდ ტერიტორიის მიერთება მოხდა 1500 წელს.

სამი იურისდიქციული ტერიტორია დღს შედის ტიჩინოს კანტონში.

• ბლენიოს ოლქი — 1495-დან
• რივერას ვოგტი — 1495-დან
• ბელინცონა — 1500-დან.

არის გვერდი თემაზე:

შვეიცარიის კავშირი

• Aubert, J.-F.: Petite histoire constitutionnelle de la Suisse, 2nd ed.; Francke Editions, Bern, 1974. (ფრანგული)
• Peyer, H.C.: Verfassungsgeschichte der alten Schweiz, Schulthess Polygraphischer Verlag, Zürich 1978. ISBN 3-7255-1880-7. (გერმანული)