Nóbelsverðlaunin í lífeðlis- og læknisfræði
(Endurbeint frá Nóbelsverðlaun í læknisfræði)
Nóbelsverðlaunin | |
---|---|
Friðarverðlaun | |
Bókmenntir | |
Eðlisfræði | |
Efnafræði | |
Læknisfræði | |
Hagfræði |
Þetta er listi yfir handhafa Nóbelsverðlaunanna í læknis- og lífeðlisfræði. Karólínska stofnunin í Stokkhólmi útdeilir verðlaununum.
Ár | Handhafi[A] | Þjóðerni[B] | Verðlaunaverk[C] | |
---|---|---|---|---|
1901 | ![]() | Emil Adolf von Behring | þýskur | Rannsóknir á bólusetningu, einkum gegn barnaveiki. [1] |
1902 | ![]() | Ronald Ross | breskur | Rannsóknir á smitburði á malaríu[2] |
1903 | ![]() | Niels Ryberg Finsen | færeyskur | Rannsóknir á ljósmeðhöndlun við sjúkdómum, einkum lupus vulgaris [3] |
1904 | ![]() | Ívan Petrovítsj Pavlov | rússneskur | Rannsóknir á lífeðlisfræði meltingar [4] |
1905 | ![]() | Robert Koch | þýskur | Rannsóknir á berklum og uppgötvanir þeim tengdar[5] |
1906 | ![]() | Camillo Golgi | ítalskur | Rannsóknir á byggingu taugakerfisins[6] |
![]() | Santiago Ramón y Cajal | spænskur | ||
1907 | ![]() | Charles Louis Alphonse Laveran | franskur | Rannsóknir á sýkingum af völdum frumdýra[7] |
1908 | ![]() | Ílja Íljítsj Metsjníkov | rússneskur | Rannsóknir í ónæmisfræði[8] |
Paul Ehrlich | þýskur | |||
1909 | ![]() | Emil Theodor Kocher | svissneskur | Rannsóknir á lífeðlisfræði, meinafræði og skurðlækningum tengdum skjaldkirtlinum[9] |
1910 | ![]() | Albrecht Kossel | þýskur | Rannsóknir á prótínum og kjarnsýrum og áhrifum þeirra á efnafræði frumunnar[10] |
1911 | ![]() | Allvar Gullstrand | sænskur | Rannsóknir á ljósbroti í auga[11] |
1912 | ![]() | Alexis Carrel | franskur | Rannsóknir tengdar skurðlækningum og líffæraígræðslu[12] |
1913 | ![]() | Charles Richet | franskur | Rannsóknir á ofnæmislosti[13] |
1914 | ![]() | Robert Bárány | austurrískur | Rannsóknir á lífeðlisfræði og meinafræði innra eyra[14] |
1915 | Engin verðlaun veitt | |||
1916 | ||||
1917 | ||||
1918 | ||||
1919 | ![]() | Jules Bordet | belgískur | Uppgötvanir á sviði ónæmisfræði[15] |
1920 | ![]() | Schack August Steenberg Krogh | danskur | Rannsóknir á þætti lungnaháræða í súrefnisupptöku blóðs[16] |
1921 | Engin verðlaun veitt | |||
1922 | ![]() | Archibald Vivian Hill | breskur | Rannsóknir á varmamyndun í vöðvum[17] |
![]() | Otto Fritz Meyerhof | þýskur | Uppgötvun á samhenginu milli súrefnisnotkunar og mjólkursýruefnaskipta í vöðvum[17] | |
1923 | ![]() | Frederick Grant Banting | kanadískur | Uppgötvun insúlíns[18] |
![]() | John James Richard Macleod | kanadískur | ||
1924 | ![]() | Willem Einthoven | hollenskur | Uppfinning hjartalínurits[19] |
1925 | Engin verðlaun veitt | |||
1926 | ![]() | Johannes Andreas Grib Fibiger | danskur | Rannsóknir á krabbameinsmyndun af völdum þráðorma[20] |
1927 | ![]() | Julius Wagner-Jauregg | austurrískur | Meðhöndlun dementia paralytica með bóluefni úr malaríusýklum[21] |
1928 | ![]() | Charles Jules Henri Nicolle | franskur | Rannsóknir á flekkusótt[22] |
1929 | ![]() | Christiaan Eijkman | hollenskur | Uppgötvun vítamína[23] |
![]() | Sir Frederick Gowland Hopkins | breskur | Uppgötvun vaxtarörvandi vítamína [23] | |
1930 | ![]() | Karl Landsteiner | austurrískur | Uppgötvun blóðflokka[24] |
1931 | ![]() | Otto Heinrich Warburg | þýskur | Rannsóknir á starfsemi sýtókróma[25] |
1932 | ![]() | Sir Charles Scott Sherrington | breskur | Uppgötvanir varðandi starfsemi taugafrumna[26] |
Edgar Douglas Adrian | breskur | |||
1933 | ![]() | Thomas Hunt Morgan | bandarískur | Uppgötvun á hlutverki litninga í erfðum[27] |
1934 | George Hoyt Whipple | bandarískur | Rannsóknir á blóðleysi[28] | |
George Richards Minot | bandarískur | |||
William Parry Murphy | bandarískur | |||
1935 | Hans Spemann | þýskur | Rannsóknir á fósturþroska[29] | |
1936 | Sir Henry Hallett Dale | breskur | Rannsóknir á boðefnaflutningi í taugakerfinu[30] | |
Otto Loewi | austurrískur | |||
1937 | ![]() | Albert Szent-Györgyi von Nagyrapolt | ungverskur | Rannsóknir á lífefnafræði öndunar, einkum varðandi þátt C-vítamíns og fúmarsýru[31] |
1938 | Corneille Jean François Heymans | belgískur | Rannsóknir á lífeðlisfræði öndunar [32] | |
1939 | Gerhard Domagk | þýskur | Uppgötvun á örveruhemjandi virkni súlfalyfja[33] | |
1940 | Engin verðlaun veitt | |||
1941 | ||||
1942 | ||||
1943 | Carl Peter Henrik Dam | danskur | Uppgötvun K-vítamíns[34] | |
Edward Adelbert Doisy | bandarískur | Rannsóknir á efnabyggingu K-vítamíns[34] | ||
1944 | Joseph Erlanger | bandarískur | Rannsóknir á starfsemi stakra taugaþráða[35] | |
Herbert Spencer Gasser | bandarískur | |||
1945 | Sir Alexander Fleming | breskur | Uppgötvun penisillíns[36] | |
Ernst Boris Chain | breskur | |||
![]() | Howard Walter Florey | ástralskur | ||
1946 | Hermann Joseph Muller | bandarískur | Framköllun stökkbrigða með röntgengeislun[37] | |
1947 | ![]() | Carl Ferdinand Cori | bandarískur | Rannsóknir á efnaskiptum glúkósa[38] |
![]() | Gerty Theresa Cori, áður Radnitz | bandarísk | ||
Bernardo Alberto Houssay | argentínskur | Rannsóknir á hlutverki hormónastjórnar frá heiladingli á efnaskipti glúkósa"[38] | ||
1948 | Paul Hermann Müller | svissneskur | Rannsóknir á skordýraeiturvirkni DDT[39] | |
1949 | Walter Rudolf Hess | svisslenskur | Rannsóknir á stjórnunarhlutverki miðheila[40] | |
![]() | Antonio Caetano De Abreu Freire Egas Moniz | portúgalskur | Hvítuskurður gegn ákveðnum gerðum geðveiki[40] | |
1950 | Philip Showalter Hench | bandarískur | Rannsóknir á barkhormónum og byggingu þeirra[41] | |
Edward Calvin Kendall | bandarískur | |||
Tadeusz Reichstein | svissneskur | |||
1951 | Max Theiler | suðurafrískur | Rannsóknir á gulu og vörnum gegn henni[42] | |
1952 | ![]() | Selman Abraham Waksman | bandarískur | Uppgötvun á streptómýsíni, fyrsta sýklalyfinu með virkni gegn berklasýklinum[43] |
1953 | Hans Adolf Krebs | breskur | Uppgötvun sítrónsýruhringsins[44] | |
![]() | Fritz Albert Lipmann | bandarískur | Uppgötvun kóensími A og rannsóknir á hlutverki þess í efnaskiptum[44] | |
1954 | John Franklin Enders | bandarískur | Rannsóknir á mænusóttarveirunni[45] | |
Frederick Chapman Robbins | bandarískur | |||
Thomas Huckle Weller | bandarískur | |||
1955 | Axel Hugo Theodor Theorell | sænskur | Rannsóknir á oxunarensímum[46] | |
1956 | André Frédéric Cournand | bandarískur | Hjartaþræðingar og rannsóknir á meinafræði blóðrásarkerfisins[47] | |
Werner Forssmann | vesturþýskur | |||
Dickinson W. Richards | bandarískur | |||
1957 | Daniel Bovet | ítalskur | Rannsóknir á antihistamínum[48] | |
1958 | George Wells Beadle | bandarískur | Uppgötvun þess, að gen geta stjórnað ákveðnum efnaferlum[49] | |
Edward Lawrie Tatum | bandarískur | |||
Joshua Lederberg | bandarískur | Uppgötvun endurröðunar erfðaefnis og rannsóknir á byggingu erfðaefnis í bakteríum[49] | ||
1959 | ![]() | Arthur Kornberg | bandarískur | Rannsóknir á lífsmíðaferlum RNA og DNA[50] |
Severo Ochoa | bandarískur | |||
1960 | ![]() | Sir Frank Macfarlane Burnet | ástralskur | Rannsóknir á þroskun ónæmiskerfisins[51] |
Peter Brian Medawar | breskur | |||
1961 | Georg von Békésy | bandarískur | Rannsóknir á innra eyra[52] | |
1962 | ![]() | Francis Harry Compton Crick | breskur | Rannsóknir á byggingu DNA og áhrifum hennar á úrvinnslu erfðaupplýsinga í lifandi frumum[53] |
James Dewey Watson | bandarískur | |||
Maurice Hugh Frederick Wilkins | nýsjálenskur og breskur | |||
1963 | Sir John Carew Eccles | ástralskur | Rannsóknir á örvun og hindrun í himnum taugafrumna[54] | |
Alan Lloyd Hodgkin | breskur | |||
![]() | Andrew Fielding Huxley | breskur | ||
1964 | Konrad Bloch | bandarískur | Rannsóknir á efnaskiptum kólesteróls og fitusýra[55] | |
Feodor Lynen | vesturþýskur | |||
1965 | François Jacob | franskur | Rannsóknir á stjórnun afritunar DNA og tjáningu veirugena[56] | |
André Lwoff | franskur | |||
Jacques Monod | franskur | |||
1966 | Peyton Rous | bandarískur | Uppgötvun veira sem valdið geta krabbameini[57] | |
Charles Brenton Huggins | bandarískur | Rannsóknir á hormónameðferð við krabbameini í blöðruhálskirtli[57] | ||
1967 | Ragnar Granit | sænskur | Rannsóknir á starfsemi augna[58] | |
Haldan Keffer Hartline | bandarískur | |||
George Wald | bandarískur | |||
1968 | Robert W. Holley | bandarískur | Ráðning erfðakóðans og rannsóknir á tjáningu erfðaupplýsinga[59] | |
Har Gobind Khorana | indverskur | |||
![]() | Marshall W. Nirenberg | bandarískur | ||
1969 | ![]() | Max Delbrück | bandarískur | Rannsóknir á sameindaerfðafræði veira[60] |
Alfred D. Hershey | bandarískur | |||
![]() | Salvador E. Luria | bandarískur | ||
1970 | ![]() | Julius Axelrod | bandarískur | Rannsóknir á taugaboðefnum og seytingu þeirra úr taugafrumum[61] |
Ulf von Euler | sænskur | |||
Sir Bernard Katz | breskur | |||
1971 | Earl W. Sutherland, Jr. | bandarískur | Rannsóknir á virkni hormóna[62] | |
1972 | Gerald M. Edelman | bandarískur | Rannsóknir á byggingu mótefna[63] | |
Rodney R. Porter | breskur | |||
1973 | Karl von Frisch | vesturþýskur | Ransóknir í atferlisfræði[64] | |
![]() | Konrad Lorenz | austurrískur | ||
Nikolaas Tinbergen | breskur | |||
1974 | Albert Claude | belgískur | Rannsóknir í frumulíffræði[65] | |
Christian de Duve | belgískur | |||
George E. Palade | bandarískur | |||
1975 | David Baltimore | bandarískur | Rannsóknir á krabbameinsvaldandi veirum og verkun þeirra á erfðaefni hýsilfrumna[66] | |
![]() | Renato Dulbecco | bandarískur | ||
Howard Martin Temin | bandarískur | |||
1976 | Baruch S. Blumberg | bandarískur | Rannsóknir á áður óþekktum sýkingum og smitleiðum[67] | |
D. Carleton Gajdusek | bandarískur | |||
1977 | Roger Guillemin | bandarískur | Uppgötvun peptíðhormóna í heila[68] | |
![]() | Andrew V. Schally | bandarískur | ||
![]() | Rosalyn Yalow | bandarísk | Þróun tækni (geislaónæmismæling) til rannsókna á peptíðhormónum[68] | |
1978 | ![]() | Werner Arber | svissneskur | Uppgötvun skerðiensíma og rannsóknir á notkun þeirra í sameindalíffræði[69] |
Daniel Nathans | bandarískur | |||
![]() | Hamilton O. Smith | bandarískur | ||
1979 | Allan M. Cormack | bandarískur | Þróun sneiðmyndatækni[70] | |
Godfrey N. Hounsfield | breskur | |||
1980 | Baruj Benacerraf | bandarískur | Rannsóknir í ónæmisfræði[71] | |
![]() | Jean Dausset | franskur | ||
George D. Snell | bandarískur | |||
1981 | Roger W. Sperry | bandarískur | Rannsóknir á sérhæfingu heilahvela[72] | |
David H. Hubel | bandarískur | Rannsóknir á sjónstöðvum í miðtaugakerfinu[72] | ||
![]() | Torsten N. Wiesel | sænskur | ||
1982 | ![]() | Sune K. Bergström | sænskur | Uppgötvun prostaglandína[73] |
Bengt I. Samuelsson | sænskur | |||
![]() | John R. Vane | breskur | ||
1983 | ![]() | Barbara McClintock | bandarísk | Rannsóknir á stökklum[74] |
1984 | ![]() | Niels K. Jerne | danskur | Rannsóknir í ónæmisfræði og tækni til framleiðslu einstofna mótefna[75] |
Georges J.F. Köhler | vesturþýskur | |||
![]() | César Milstein | argentínskur og breskur | ||
1985 | ![]() | Michael S. Brown | bandarískur | Rannsóknir á stjórnun kólesterólefnaskipta[76] |
Joseph L. Goldstein | bandarískur | |||
1986 | ![]() | Stanley Cohen | bandarískur | Uppgötvun vaxtarþátta[77] |
![]() | Rita Levi-Montalcini | ítölsk og bandarísk | ||
1987 | Susumu Tonegawa | Japan | Rannsóknir í ónæmisfræði[78] | |
1988 | ![]() | Sir James W. Black | breskur | Rannsóknir í lyfjafræði[79] |
![]() | Gertrude B. Elion | bandarísk | ||
![]() | George H. Hitchings | bandarískur | ||
1989 | ![]() | J. Michael Bishop | bandarískur | Rannsóknir á sameindaerfðafræði krabbameins af völdum retróveira[80] |
![]() | Harold E. Varmus | bandarískur | ||
1990 | Joseph E. Murray | bandarískur | Líffæraígræðslur[81] | |
E. Donnall Thomas | bandarískur | |||
1991 | ![]() | Erwin Neher | þýskur | Rannsóknir á jónagöngum í frumuhimnum[82] |
![]() | Bert Sakmann | þýskur | ||
1992 | Edmond H. Fischer | svissneskur og bandarískur | Rannsóknir á stjórnun á ensímvirkni með fosfórun[83] | |
Edwin G. Krebs | bandarískur | |||
1993 | ![]() | Richard J. Roberts | breskur | Uppgötvun innraða í genum heilkjörnunga[84] |
![]() | Phillip A. Sharp | bandarískur | ||
1994 | Alfred G. Gilman | bandarískur | Uppgötvun G-prótína og rannsóknir á hlutverki þeirra í innanfrumu boðflutningum[85] | |
![]() | Martin Rodbell | bandarískur | ||
1995 | Edward B. Lewis | bandarískur | Rannsóknir á sameindalíffræðilegri stjórnun ferla í fósturþroska[86] | |
![]() | Christiane Nüsslein-Volhard | þýsk | ||
![]() | Eric F. Wieschaus | bandarískur | ||
1996 | Peter C. Doherty | ástralskur | Rannsóknir í ónæmisfræði[87] | |
![]() | Rolf M. Zinkernagel | svissneskur | ||
1997 | Stanley B. Prusiner | bandarískur | Uppgötvun príóna og rannsóknir á sýkingum af þeirra völdum[88] | |
1998 | ![]() | Robert F. Furchgott | bandarískur | Uppgötvun þess, að nituroxíð þjónar sem boðefni í blóðrás[89] |
![]() | Louis J. Ignarro | bandarískur | ||
![]() | Ferid Murad | bandarískur | ||
1999 | Günter Blobel | þýskur og bandarískur | Uppgötvun þess, að nýsmíðuð prótín geta borið merki sem stjórnar því hvar í frumunni þau munu starfa[90] | |
2000 | ![]() | Arvid Carlsson | sænskur | Rannsóknir á boðefnaflutningi í taugakerfinu[91] |
![]() | Paul Greengard | bandarískur | ||
![]() | Eric R. Kandel | bandarískur | ||
2001 | Leland H. Hartwell | bandarískur | Rannsóknir á stjórnun frumuhringsins[92] | |
![]() | Tim Hunt | breskur | ||
![]() | Sir Paul M. Nurse | breskur | ||
2002 | Sydney Brenner | suður-afrískur | Rannsóknir á stýrðum frumudauða[93] | |
H. Robert Horvitz | bandarískur | |||
![]() | John E. Sulston | breskur | ||
2003 | ![]() | Paul Lauterbur | bandarískur | Þróun segulsneiðmyndatækni"[94] |
![]() | Sir Peter Mansfield | breskur | ||
2004 | ![]() | Richard Axel | bandarískur | Uppgötvun lyktarviðtaka og rannsóknir á lyktarskyni[95] |
![]() | Linda B. Buck | bandarísk | ||
2005 | ![]() | Barry J. Marshall | ástralskur | Uppgötvun þess, að bakterían Helicobacter pylori getur valdið magasári[96] |
![]() | J. Robin Warren | ástralskur | ||
2006 | ![]() | Andrew Z. Fire | bandarískur | Rannsóknir á hlutverki siRNA í stjórnun genatjáningar[97] |
Craig C. Mello | bandarískur | |||
2007 | Mario R. Capecchi | bandarískur | Stökkbreytingar í músum með aðstoð stofnfrumna[98] | |
![]() | Sir Martin J. Evans | breskur | ||
![]() | Oliver Smithies | bandarískur | ||
2008 | ![]() | Harald zur Hausen | þýskur | Uppgötvun þess, að vörtuveirur geta valdið leghálskrabbameini[99] |
![]() | Françoise Barré-Sinoussi | frönsk | Uppgötvun HIV veirunnar[99] | |
![]() | Luc Montagnier | franskur | ||
2009 | Elizabeth H. Blackburn | bandarísk og áströlsk | Uppgötvun telómera og telómerasa[100] | |
Carol W. Greider | bandarísk | |||
![]() | Jack W. Szostak | bandarískur og breskur | ||
2010 | Robert G. Edwards | breskur | Þróun gervifrjóvgunar[101] | |
2011 | ![]() | Bruce Beutler | bandarískur | Rannsóknir á ósérhæfða ónæmiskerfinu[102] |
![]() | Jules Hoffmann | franskur og lúxemborgskur | ||
Ralph M. Steinman | kanadískur | Uppgötvun angafrumna og rannsóknir á hlutverki þeirra í sérhæfðri ónæmissvörun[102] | ||
2012 | John Gurdon | breskur | Rannsóknir á fjölmáttka stofnfrumum[103] | |
![]() | Shinya Yamanaka | japanskur | ||
2013 | James E. Rothman | bandarískur | ||
![]() | Randy W. Schekman | bandarískur | ||
Thomas C. Südhof | bandarískur | |||
2014 | ![]() | John O'Keefe | bandarískur og breskur | |
![]() | May-Britt Moser | norsk | ||
![]() | Edvard I. Moser | norskur | ||
2015 | ![]() | William C. Campbell | Bandarískur og írskur | |
![]() | Satoshi Ōmura | Japanskur | ||
![]() | Tu Youyou | Kínversk | ||
2016 | ![]() | Yoshinori Ohsumi | Japanskur | |
2017 | ![]() | Jeffrey C. Hall | Bandarískur | |
![]() | Michael Rosbash | Bandarískur | ||
![]() | Michael W. Young | Bandarískur | ||
2018 | James P. Allison | Bandarískur | ||
![]() | Tasuku Honjo | Japanskur | ||
2019 | ![]() | William G. Kaelin | Bandarískur | Rannsóknir á frumum og súrefni. |
![]() | Peter J. Ratcliffe | Breskur | ||
![]() | Gregg L. Semenza | Bandarískur | ||
2020 | ![]() | Harvey J. Alter | Bandarískur | Uppgötvun á lifrarbólguveiru C.[104] |
![]() | Charles M. Rice | Bandarískur | ||
![]() | Michael Houghton | Breskur | ||
2021 | ![]() | David Julius | Bandarískur | Uppgötvanir sem skýra frekar hvernig líkaminn nemur hitastig og snertingu.[105] |
![]() | Ardem Patapoutian | Bandarískur og líbanskur | ||
2022 | ![]() | Svante Pääbo | Sænskur | Rannsóknir á genamengi útdauðra manntegunda og þróun mannsins.[106] |
2023 | ![]() | Katalin Karikó (f. 1955) | ![]() ![]() | Vinna við þróun mRNA-tækni sem stuðlaði að því að hægt var að þróa bóluefni gegn kórónuveirunni (Covid-19).[107] |
![]() | Drew Weissman (f. 1959) | ![]() |
Athugasemdir við töflu
^ A. Nöfnin eru stafsett á þann hátt sem Nóbelnefndin gerir á síðu sinni, nobelprize.org.
^ B. Þjóðerni er gefið upp í samræmi við það sem fram kemur á síðu Nóbelnefndarinnar, nobelprize.org. Ekki er sjálfgefið að uppgefið þjóðerni sé það sama og upprunaland eða veitandi ríkisborgararéttar.
Heimildir
🔥 Top keywords: XXX RottweilerhundarForsíðaÍslenski þjóðhátíðardagurinnFjallkonanKerfissíða:Nýlegar breytingar17. júníJón Sigurðsson (forseti)Erpur EyvindarsonKerfissíða:LeitBrúðkaupsafmæliCarles PuigdemontÁgúst Bent SigbertssonFeðradagurinnMeð allt á hreinuBeinbrunasóttHver á sér fegra föðurlandMúsíktilraunirÍslandFiann PaulÍslenski fáninnFullveldisdagurinnWikipedia:HeimildirHofsjökullHljómsveitListi yfir íslensk eiginnöfn karlmannaStuðmennÍslenski þjóðbúningurinnFullveldiXXX Rottweilerhundar (breiðskífa)Hæsta hendinÞjóðhátíðardagurListi yfir íslensk mannanöfnXXXEvrópukeppnin í knattspyrnu 2024Lýðveldishátíðin 1944Listi yfir íslensk eiginnöfn kvenmannaSeinni heimsstyrjöldinHalla TómasdóttirLand míns föður